“magistratura məRKƏZİ”
Yüklə 1,26 Mb. Pdf görüntüsü
|
76
yən edilməsində gəlirlərin bölgüsü zamanı sosial ədalət prinsiplərinin pozulmasına gətirib çıxarır. Əhalinin sosial müdafiəsinin yaxşılaşdırılmasına istiqamətlənən tədbirlər sıra- sında məşğulluğun təmin edilməsi öz əhəmiyyəti və əhatə dairəsinə görə digər faktor- lardan seçilir.
Məşğulluq –bu təkcə əmək münasibətləri və ya sosial təsərrüfat sub- yektlərin inkişafı deyil, bu hər şeydən əvvəl, ümumi iqtisadi vəziyyətdən, büdcə və kredit siyasətindən asılı olan kompleks proqramdır. Hansı ki məşğulluq bunları müəyyən edən amildir. Ölkənin rəqabət qabiliyyətinin artırılması və yüksək iqtisadi artım tempının təmin edilməsi sosial siyasətin səmərəliliyinin əhəmiyyətli dərəcədə artırılmasını, əhaliyə göstərilən sosial xidmətlərin inkişaf etmiş bazarının formalaşdırılmasını, həyat keyfiyyətinin artırılmasını tələb edir. Əhalinin yoxsul təbəqələrinə yardım, islahatların mümkün mənfi təsirinin azaldılması ilə yanaşı sosial siyasət müqayisəli üstünlüklərin və Azərbaycan iqtisadiyyatının artım amillərinin formalaşdırılmasını təmin etməlidir. Bu, ölkə iqtisadiyyatına əhalinin əmək, intellektual və yaradıcılıq potensialının maksimum dərəcədə cəlb edilməsi yolu ilə reallaşdırıla bilər. Muzdu işçilər üçün əmək haqqı kollektiv müqavilələrin köməyi və tarif razılaş- dırılmaları ilə tənzimlənir. Onlara işçi qüvvəsinə ödəmələrdən başqa iş gününün müddəti və məzuniyyət günləri qəti müəyyən edilir, əmək şəraiti üzrə münasibətlərdə konkret zəmanətlər, iş vaxtından artıq işə görə əlavələr verilir. Tarif razılaşdırılmasında bu və ya digər sahədə tarif minimal əmək haqqı və müxtəlif dərəcələr üçün əmək haqqı səviyyəsinin minimum zəmanəti müəyyən edilir. Tarif razılaşdırılmasında müəssisə rəhbərinin və işçinin arasında dövlətin iştirakı ilə qurulur. Bu onun həyata keçirilməsi üçün zəmanət verir. Hazırda işçi – işəgötürən münasibətlərinin tənzimlənməsi və əmək razılaşdı- rılması müqavilə yolu ilə həyata keçirilir. Bu həmkarların işçinin hüquqlarının müda- fiəsi üçün geniş meydan açır. Qeyd etmək lazımdır ki, həyat səviyyəsinin öyrənil- məsində sosial normativlər mühüm rol oynayır. Bu gün elə normativ müəyyən edilə bilər ki, bu normativlərlə qiymətləndirmə apardıqda əhalinin ən yüksək səviyyədə yaşadığı məlum olar. Yaxud da əksinə. Buna görə də normativlərin müəyyən edilməsi
77
əhalinin sosial müdafiəsinin tənzimlənməsində əhəmiyyətli rol oynayır. Normativlər cəmiyyətdə gedən sosial proseslərin istiqamətləri ilə elmi cəhətdən əsaslandırılma- lıdır. Sosial normativlər fərqləndirilir: sosial sferanın maddi bazasının inkişafına görə, əhalinin gəlir və xərclərinə görə, sosial təminat və xidmətə görə, əhalinin maddi sərvət və pullu xidmətlər istehlakına görə, yaşayış şəraiti, ətraf mühitin vəziyyəti və mühafizəsi, istehlak büdcəsi və s. bunlar normaların natural və ya faiz artımına görə mütləq və nisbi, həmçinin hər iki göstəricinin nəzərə almaqla müqayisəli və əsaslan- mış ola bilər. Əhalinin sosial müdafiəsinin tənzimlənməsində əhalinin pul gəlirlərinin qiymət indeksinə uyğun olaraq indeksləşməsidir. Bu bütün inkişaf etmiş ölkələrdə tətbiq olunur. Bəzi ölkələrdə isə Həmkarlar İttifaqı qiymət artımının tam kompensasiyasına nail olmuşdur. Qaneedici indeksləşmə aparıldıqda istehlak qiymət- lərinin artım indeksinin əsaslandırılmış «hesabat nöqtəsi»nin tapılması son dərəcədə vacibdir. O hər kvartal üzrə hesablanır, ilin əvvəlindən başlayaraq yığılmış əldə edilən dövlət korporativ və xüsusi ticarətində və xidmət sferasında təsdiq edilmiş istehlak məhsulları və xidmətləri dəstinə, başqa sözlə, istehlak səbətinə daxil edilən məhsul və xidmətlər də daxil olmaqla qiymət dəyişikliklərini nəzərə almaqla hesablanır. Dövlət məşğulluq xidməti orqanları əmək bazarında mövcud vəziyyəti nəzərə almaqla iş axtaran və işsiz vətəndaşların sosial müdafiəsinin təmin edilməsi istiqa- mətində müəyyən işlər görmüşdür. Respublikada əhalinin məşğulluq səviyyəsi, sıxlığı, cinsi tərkibi, əhalinin həyat səviyyəsi, milli etnik xarakterli amillər sosial siyasətdə və infrastrukturun formalaş- masında nəzərə alınmalıdır. Qeyd etmək lazımdır ki, inkişaf etmiş ölkələrdə sosial infrastruktur sahələrinin yüksək inkişafını nəzərdə tutmaqla, eyni zamanda sosial yönümlü bazar iqtisadiyyatı mobelinə daha çox üstünlük verilir. Bazar münasibətləri şəraitində sosial infrastruktur sahələrinin inkişafına, xüsusilə onun maliyyələş- dirilməsi əsasən dövlət büdcəsi hesabına həyata keçirilir. Əhalinin sosial müdafiəsinə yönələn tədbirlər sırasında təhsil səviyyəsinin artırılması, gənclərin peşə və ixtisasa yiyələnmək imkanlarının genişləndirilməsi də böyük əhəmiyyət kəsb edir. Bu baxımdan əhalinin təhsil xidmətlərindən istifadə 78
etməsi üçün bərabər imkanların yaradılması, təhsilin keyfiyyətinin artırılması, beynəlxalq tələblərə cavab verən ixtisaslı kadrların hazırlanması əhalinin sosial müdafiəsinin təkmilləşdirilməsində əhəmiyyətli təsir göstərə bilər. Bu sahədə aparılan islahatlar onun strukturunun və məzmununun yeniləşmə- sinə yönəlməlidir. Bu məqsədlərə nail olmaq üçün aşağıdakı tədbirlər həyata keçirilə bilər:
təhsilin məzmununun müasirləşdirilməsi, onun keyfiyyətinin artırılması.
əhalinin müxtəlif təbəqələri üçün təhsil almaq imkanlarının bərabərləşdiril- məsi.
aztəminatlı ailələrdən olan şagirdlərin ünvanlı şəkildə dəstəklənməsi;
aztəminatlı ailələrdən olan şagirdlərə, yetimlərə təhsil müəssisələrinə gəlib- getməklə bağlı xərclərin kompensasiya edilməsi, onların pulsuz dərsliklərlə təmin edilməsi;
tələbələrin müavinətlərinin artırılması.
təhsilin büdcədən maliyyələşdirilməsinin təkmilləşdirilməsi;
məktəbəqədər təlim-tərbiyə təhsil sisteminin təkmilləşdirilməsi;
kənd məktəblərinin texniki və kadr təminatının yaxşılaşdırılması.
elm sahəsində elmi-texniki tərəqqinin uzunmüddətli inkişaf istiqamətlərinin müəyyənləşdirilməsi;
innovasiya sahələrində müntəzəm olaraq proqnozlaşdırma və monitorinqin həyata keçirilməsi;
əlaqələndirilməsi;
tətbiqi elmlərin inkişafının stimullaşdırılması;
ilk növbədə informasiya texnologiyaları, istehsal texnologiyaları, yeni mate- riallar və kimya texnologiyaları, elektronika, ekologiya və təbiətdən səmərəli istifadə sahələrinə xüsusi diqqətin yetirilməsi;
intellektual mülkiyyət hüquqlarının müdafiəsinin gücləndirilməsi; Yüklə 1,26 Mb. Dostları ilə paylaş:
|