KALSİT ve MONTMORİLLONİT İÇERİKLİ KİREÇTAŞLARININ
BOYAR
MADDE GİDERİMİNDE KULLANILABİLİRLİĞİNİN ARAŞTIRILMASI
Investigation of Limestones Containing Calcite and Montmorillonite
Usability for Dyestuff
Removal
Deniz UZUNOĞLU
1
, Zeynep ÖZDEMİR
2
ve Ayla ÖZER
3
1
Mersin Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Kimya Mühendisliği Bölümü, 33160 Mersin
(duzunoglu@mersin.edu.tr)
2
Mersin Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü, 33160 Mersin
(zozdemir@mersin.edu.tr)
3
Mersin Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Kimya Mühendisliği Bölümü, 33160 Mersin
(ayozer@mersin.edu.tr)
ÖZ: Kalsit ve montmorillonit içerikli kireçtaşlarından oluşan iki örneğin, atık sularla alıcı
sulara verilen ve çevre kirliliği oluşturan boyar maddelerin gideriminde kullanılabilirliğinin
araştırılması amaçlanmıştır. Çalışma iki aşamalı olarak gerçekleştirilmiş; birinci aşamada
Basic Red 46 (BR 46) boyar maddesinin montmorillonit içerikli kireç taşı (MKT) ile ikinci
aşamada ise Acid Blue 121 (AB 121) boyar maddesinin kalsit içerikli kireç taşı (KKT) ile
giderim çalışmaları gerçekleştirilmiştir. BR 46’nın MKT ile adsorpsiyonunda, MKT
miktarının artırılması ile % giderim miktarlarında azalma gözlenirken; başlangıç BR 46
derişiminin 20 ile 200 mg/L aralığında, başlangıç pH’sının 6-10 aralığında, sıcaklığın
25-40
o
C aralığında yaklaşık %85’lik giderim değerleri elde edilmiştir. BR 46’nın MKT ile
adsorpsiyonunda maksimum tek tabaka adsorpsiyon kapasitesi 140 mg/g olarak saptanmıştır.
Çalışmanın ikinci aşamasında AB 121’in sulu çözeltisine ayrı ayrı 0.5, 1.0 ve 2.0 g/L olacak
şekilde KKT eklenmiş; 5 dakika gibi kısa bir süre sonra boyar maddenin yumaklaşarak
çökeldiği gözlenmiştir. AB 121’in KKT ile giderimi çalışmalarında giderimin büyük bir
kısmının ilk 5 dakika içerisinde gerçekleştiği, 35-150 mg/L başlangıç AB 121 derişim
değerlerinde ve 0.5-3.0 g/L KKT miktarları için yaklaşık %97 oranında giderimin olduğu
saptanmıştır. Ayrıca, boyar maddelerin giderimi çalışmaları öncesi ve sonrasında MKT ve
KKT minerallerinin FTIR, SEM ve XRD analizleri ile karakterizasyonu da yapılmıştır. Sonuç
olarak; boyar maddenin ve giderimde kullanılacak maddenin fiziksel ve kimyasal
özelliklerine bağlı olarak giderim yöntemi ile giderilen boyar madde miktarındaki farklılıklar
göz önüne alındığında MKT ve KKT minerallerinin boyar madde içeren atık suların
arıtımında etkin olarak kullanılabileceği söylenebilir.
Anahtar kelimeler: Kireçtaşı, Montmorillonit, Kalsit, Basic Red 46, Acid Blue 121
ABSTRACT: The investigation of the two samples formed from limestones containing calcite
and montmorillonite usability for the removals of dyestuffs given into receiving waters with
wastewaters and creating the environmental pollution has been purposed. The study was
conducted in two stages; the removal studies of BR 46 by the limestone containing
montmorillonite (LM) were done in the first stage and the AB 121 removal studies by
limestone containing calcite (LC) were carried out in the second stage. While it was observed
that removal percentages decreased with increasing LM amount in BR 46 adsorption on LM,
the dye removal percentage has been determined as approximately 85% in the range of 20-
200 mg/L initial BR 46 concentrations, 6-10 initial pH values and 25-40
o
C temperatures. The
maximum monolayer adsorption capacity of LM was determined as 140 mg/g for BR 46
adsorption. In the second stage of the study; the LC amounts of 0.5, 1.0 and 2.0 g/L were