Marksheyderlik ishi fani haqida

YER OSTI TEODOLIT YO’LLARIDA GORIZONTAL VA VERTIKAL BURCHAKLARNI O’LCHASH
7.1-rasm. Chiziqli o’lchash xatoliklari.
a) teodolitni noto’g’ri markazlashtirish oqibatida gorizontal burchak xatoligi; b)signalniki; d)teodolit va signalniki.
Gorizontal burchak o’lchash. Yer osti teodolit syomkalarida odatda yo’nalish bo’yicha chap gorizontal burchaklar o’lchanadi. Buning uchun o’rta va texnik aniqlikga ega bo’lgan teodolitdan foydalaniladi. O’rta aniqlikdagi teodolitlardan tayanch tarmoqlarini barpo qilishda foydalanilsa, texnikdan syomka tarmoqlari hosil qilishda foydalaniladi.

Vertikal burchaklarni o’lchash. Qiya lahimlarda teodolit syomkalarini bajarish jarayonida gorizontal burchak bilan birga Vertikal burchaklar ham o’lchanadi (7.2-rasm).
Vertikal burchaklarni o’lchash
YO`NALTIRISH-BOG`LASH S`YOMKASI. BITTA TIK STVOL ORQALI ORIENTIRLASH.
Bitta tik stvol orqali orientirlash. Bir stvol orqali orientirlash uchun yer yuzasida C va D nuqtalarni, orientirlanayotgan gorizontda esa C′ va D′ nuqtalarini barpo qilinadi (8.1 – rasm). C va C′ nuqtalarni stvolga yaqin joylashtiriladi.

\\

8.1 – rasm. Bitta tik stvol orqali orientirlash sxemasi.
1 – shovun, 2 – yuk, 3 suyuqlik solingan idish.


YO`NALTIRISH-BOG`LASH S`YOMKASI. IKKITA TIK STVOL ORQALI ORIENTIRLASH.
1. Ikkita tik stvol orqali yo`naltirish – boglash tasvirida yer usti va yer osti tasvirlari geometrik bog`lanishi, har bir stvoldan bittadan tushurilgan otves yordamida amalga oshiriladi.
Ikkita tik stvol orqali yo`naltirish – bog`lash tasviri quyidagi jarayonlardan tashkil topadi:
a) nuqtani yer yuzasidan kon ishi gorizontiga loyihalash;
b) ularning koordinatalarini aniqlash maqsadida yer yuzida otveslarga bitishtirish;
v) shaxtada otveslarga bitishtirish;
s) hisoblashlar;
A va B larni otveslarga bitishtirish ular koordinatasini yer yuzida qabul qilingan x, y koordinatalar sistemasida aniqlashga olib keladi (9.1-rasm).


9.1-rasm. Ikkita tik stvol orqali yo`naltirish.

Giroskop – o`z o‘qi atrofida simmetrik aylanuvchi qurilma. Giroskop yordamida yer osti laximlarida astronomik azimut aniqlaniladi. Girokompas (yoki giroteodolit) – burchak ulchovi asbob bo`lib unga giroskop va teodolit birlashtirilgan. Giroskop yordamida yo`nalishni aniqlanadi bu asosan stvol chuqurligiga bog`lik bo‘lgan holda olib boriladi. Yer ostining xohlagan laximida direksion burchak aniqlash mumkin. Bunda xech qanday shovunsiz ish olib borish mumkin. Giroskopga xech qanday tashqi kuchlar ta’sir qilmaydi.