Shu nuqtai nazardan borliqning struktura darajalarini miqyosiy-
stoiktura va tashkiliy-struktura darjalariga ajratamiz. Borliqdagi ob'ektlar
miqyosi bilan farq qiluvchi uchta miqyosiy struktura darajalariga
ajraladi. Ular: mikrodunyo, makrodunyo va megadunyo.
Mikrodunyo
atom miqyosidan kichikbo'lgan dunyodir. Bu dunyoga atom strukturasi
va elementar zarrachalar, atom yadrosi, Kvandar, Kernlar kiradi. Bu
dunyoning yaxlitligini va turg'unligini saqlab turuvchi ikkita
fundamental kuch mavjuddir, ular kuchli va kuchsiz yadroviy o'zaro
ta'sirlardir.
Kuchli o'zaro ta'sirlar atom yadrosining strukturaviy yaxlitligini
saqlab tursa, Kuchsiz o'zaro ta'sirlar atom strukturasining yaxlitligini
ta'minlaydi. Molekulalar tuzilishidan tortib, Yer sharining yaxlitligini
saqlashgacha xizmat qiluvchi kuch elektromagnit o'zaro ta'sirlaridir.
Elektromagnit o'zaro ta'sirlari tufayli molekulali birikmalar va
Yerdagi barcha hayotiy jarayonlar o'zining strukturaviy birliklarini
saqlaydi. Agar elektromagnit o'zaro ta'sirlari bo'lmaganda edi — Quyosh
nurlari (ya'ni elektrormagnit nurlanishlari) Yerga etib kelmagan bo'lar
edi va Yerda hayotiy jarayonlar shakllanmagan bo'lar-edi. Yer, uning
tabiiy yo'ldoshi Oy va boshqa sayyoralar Quyosh atrofida
harakatlanadi.Bu sistemaning va umuman butun koinotning strukturaviy
yaxlitligi esa gravitatsion o'zaro ta'sirlari tufayli saqlanadi. Gravitatsion
o'zaro ta'sirlari biriktirib turgan dunyo —
megadunyo
deb ataladi.
Ular bir-biri bilan chambarchas bog'langandir, shuningdek, ular
bir-biriga almashinishi ham mumidn. Hozir megadunyo hisoblahgan
koinotimiz bundan 15-20 mlrd. yil muqaddam o'ta kichik mikroskopik
ob'ekt bo'lgan, degan taxminlar bor. Shuningdek, biz mikroob'ekt deb
hisoblayotgan elementar zarracha neytron o'zining ichida milliardlab
holda ham uchta darajaga ajraladi. Uning tashiciliy struktura darajalarini:
anorganik dunyo (notirik tabiat), organik dunyo (tirik tabiat) va ijtimoiy
dunyo (jamiyat) ga ajratiladi. Ular bir-biridan xilma-xilligi,
uyushganligi, nisbiy mustaqilligi va faolligi bilan farq qiladi.
Dostları ilə paylaş: