Мавзу: Электр ўзаро таъсир. Электр заряди ва унинг дискретлилиги. Кулон қонуни. Электр майдон кучланганлиги. Суперпозиция принципи

Kulon qonuni

Nuqtaviy zaryad deb, shunday zaryadlangan jismga aytiladiki, uning o‘lchamlari boshqa zaryadlangan jismlargacha bo‘lgan masofaga nisbatan sezilarli darajada kichik bo‘lishi kerak.
Kulon bu rama tarozi orqali nuqtaviy zaryadlar orasidagi o‘zaro ta’sir kuchini, ularning zaryadlari miqdori va oralaridagi masofaga bog‘liqligini o‘rgandi va quyidagi xulosagakeldi: ikkita qo‘zg‘almas nuqtaviy zaryadlar orasidagi o‘zaro ta’sir kuchi zaryadlarning har birining miqdorlari ko‘paytmasiga to‘g‘ri proportsional va ular orasidagi masofaning kvadratiga teskariproportsionaldir.

1 - rasm. Qo‘zg‘almas nuqtaviy zaryadga ta’sir etuvchi kuch
Kuchning yo‘nalishi zaryadlarni tutashtiruvchi to‘g‘ri chiziq bo‘ylab yo‘nalgandir
, (3)
Bu yerda k – proportsionallik koeffitsienti, q₁ va q₂ ta’sir qiluvchi zaryadlar miqdori, r – zaryadlar orasidagi masofa, – q₁ zaryaddan q₂ zaryadga yo‘nalgan birlik vektor - q₁ zaryadga ta’sir etuvchi kuchdir.
– birlik vektor bilan o‘zaro ta’sir kuchning yo‘nalishini belgilasak, - kuch kuchdan yo‘nalishi va ishorasi bilanf arq qiladi:
, (4)
va – kuchlarning moduli bir-biriga tengdir:
, (5)
Ikkita zaryadlar orasidagio‘zaro ta’sir kuchi, ular yaqiniga boshqa zaryadlar yaqinlashtirilsa, o‘zgarmaydi.
Agar q_a – zaryad atrofida q₁, q₂,….q_n zaryadlar to‘plami bo‘lsa, natijaviy kuch quyidagiga teng bo‘ladi: (6)
Kulon qonunidak – proportsionallik koeffitsientining son qiymatini xohlagancha tanlab, unga istalgan birlikni berish mumkin, ammo amalda eng qulay bo‘lgan birliklar tizimi ishlatiladi.
Elektrostatikada qulay birliklardan biri absolyut yoki Gauss birliklar tizimidir. Bu SGS birliklar tizimi bilan elektr birliklari majmuasidir – ya’ni SGSE zaryadlar birliklar tizimidir. Ba’zi paytlarda, SGSE ni – absolyut elektrostatik birliklar tizimi deb ataladi.
Gauss birliklar tizimida k – proportsionallik koeffitsienti 1 ga teng hisoblanadi va zaryad birligi quyidagiga teng bo‘ladi:
₍₇₎
SGSE – zaryad birligi qilib, shunday nuqtaviy zaryad olinadiki, bu zaryadga vakuumda 1 sm masofada shunday nuqtaviy zaryad 1 dina kuch bilan ta’sir qiladi.
Zaryadning amaliy birligi qilib 1 Kulon (K) olinadi. 1K = 2,998·10⁹ SGSEzaryadbirligi (z.b.)
XBtizimida 1 Kulon zaryad birligi 1 sek vaqt ichida 1 Amper tok o‘tishi uchun zarur bo‘lgan zaryad miqdoriga tengdir: Q = I·t = 1Amper·1sek =1K
Bu holda _{ } ga tengdir.
Zaryadlar ta’sir etuvchi muhit vacuum bo‘lsa, u muhit ₀ – dielektrik singdiruvchanlikka ega bo‘ladi, u holda, Kulon qonuni quyidagicha yoziladi:
₍₈₎
Agar z.b. bo‘lsa

Ga teng bo‘ladi.Boshqa tarafdan

Bundan,
_.