Mavzu. Zoopsixologiya va qiyosiy psixologiyaga kirish. Hayvonlar psixik faoliyatining umumiy tavsifi

Qiyosiy psixologiya — psixologiya sohasi. Psixikaning filogenetik (kelib
chiqish), ontogenetik (inson umriga oid) holatlar va ularning shakllarini tadqiq
qiladi. Qiyosiy psixologiyada hayvonlar psixologiyasi odamlarniki bilan
qiyoslanadi, ularning xulq-atvoridagi oʻxshashliklar va tafovutlarning sabablari
tekshiriladi, harakatlantiruvchi biologik va tabiiy kuchlar, ijtimoiy muhitdagi taʼsir
oʻtkazuvchi vositalar, omillar aniqlanadi. Zoopsixologiya Qiyosiy psixologiyaning
asosiy boʻlimi (tarkibiy qismi)dan iborat boʻlib, u turli guruhlarga, turlarga mansub
hayvonlar, jonivorlar psixikasini, ularning xattiharakatlarini oʻrganadi. Etologiya
— biologik va psixologik jabhalar qorishmasidan iborat boʻlib, hayvonlarning
xattiharakatidagi tugʻma (irsiy) alomatlar, mexanizmlar insonniki bilan umumiy
negizga ega ekanligini oʻrganuvchi soha. Qiyosiy psixologiya insonda ongning
vujudga kelishi bilan bogʻliq boʻlgan psixologik muammolarni qamrab oladi.
Shuningdek, u inson xattiharakatining biologik, ijtimoiy, turmushda orttirilgan
jabhalarini tadqiq etuvchi psixologiya tarmogʻi. Insonda mehnat faoliyatining
vujudga kelishi va takomillashuvi, kishilik jamiyatining rivojlanishi, odamlar
orasida oʻzaro munosabat vositasi sifatida nutqning paydo boʻlishi
ijtimoiypsixologik omillar, shartsharoitlar turkumini tashkil qiladi. Insonda
ongning paydo boʻlishi, rivojlanishi va oʻzini oʻzi anglashini aniqlovchi psixologik

---

---

omillarni hisobga olish, bola kamoloti toʻgʻrisidagi qonuniyatlarga asoslanish

qiyosiy tahlilning mahsulidir.
Qiyosiy psixologiya - bu hayvonlarning xulq-atvorini o‗rganish bilan bog'liq
psixologiya sohasi. Hayvonlarning xulq-atvoridagi zamonaviy tadqiqotlar Charlz
Darvin va Georges Romanesning ishi bilan boshlangan va bu soha ko‗p sohaga
mo‗ljallangan mavzuda rivojlangan. Bugungi kunda biologlar, psixologlar ,
antropologlar, ekologlar, genetikchilar va boshqalar hayvonlarning xulq-atvorini
o‗rganishga hissa qo‗shmoqda.
Qiyosiy psixologiya ko‗pincha hayvonlarning xulq-atvorini o‗rganish uchun
taqqoslash usulidan foydalanadi. Qiyosiy uslub evolyutsion munosabatlarni
anglash uchun turlar orasidagi o‗xshashlik va farqlarni taqqoslashni o‗z ichiga
oladi. Qiyosiy usul shuningdek zamonaviy hayvon turlarini qadimgi turlarga
solishtirish uchun ham ishlatilishi mumkin.