Microsoft Word 02 Orhan Bey doc

58 • TÜRKİYAT ARAŞTIRMALARI DERGİSİ 

 

2. dörtlükte ilk dizede “şan alsõn” yerine “şen olsun” getirilirse daha anlamlõ o-

lur. Bir de 3. dörtlüğün  

 

 Koç 

yiğidin koluna şahbaz gelir 

 

şeklindeki ilk dizesi de 

 

 Koç 

yiğit koluna şahbazlar gelir 

 

olarak düzeltilmeye muhtaçtõr. 

234- 171/2/1-2 “dersen de” kelimeleri “derisen” yapõlmalõdõr. Aynõ şiirin 4. 

kõtasõnda da hem hece, hem de anlam bozukluklarõ vardõr. 2. dizedeki hece ek-

sikliği manaya da uygun olarak “Kamer de” şeklinde başlatõlarak düzeltilmeli-

dir. 3. dizedeki bozukluk da “Eşe yörüyşüyle” yapõlõrsa, giderilmiş olur. 

235- 174/1/1. dize   

 

  

 

 Düğmeler diktireyim lâl ü mercandan 

 

şeklinde olup hece sayõsõ ve durak bakõmõndan bozuktur. O zaman dizeyi 

 

 Düğmeler diktirem la’l ü mercandan 

 

şekline getirirsek söz konusu hatalar düzeltilmiş olur. 

236- 183/2/4. dize “Kõrõnõza” kelimesiyle başlatõlmõş. Kõrõ kelimesinin bura-

da işi yoktur. Manaya dikkat edilirse kelimenin “Kõrmõzõ” olmasõ gerektiği görü-

lecektir. 

237- 183/3. dörtlükte kafiye açõsõndan düzeltilmesi gereken hususlar vardõr. 

Sakaoğlu bunlarõ bilseydi düzeltirdi diye düşünüyorum. Dörtlük, 

 

 Karlõ karlõ dağlardan aştõğõm 

 Soğuk soğuk sulardan içtiğim 

 

Elvan elvan düğmelerin çözdüğüm 

 

Şimdi ince bele kol ister gönül 

 

şeklinde alõnmõştõr. “Aştõğõm” ve “içtiğim” kelimelerindeki ş,ç sesleri ile kafiye 

yapõlmõş. Bu normaldir. Ama Toroslar’da, Karaca Oğlan’õn coğrafyasõnda “içti-

ğim” kelimesinde zorlama yapõlmadan “iştigim” kullanõlõşõ yaygõndõr. Bu keli-

menin ç’sini ş yaparak kafiyelerde bir akõcõlõk, tam bir uygunluk sağlanabilir. 3. 

---

TÜRKİYAT ARAŞTIRMALARI DERGİSİ • 59  

 

dizenin kafiye kelimesi “çözdüğüm”e gelirsek, zorlama olduğu açõktõr ve kafiye 

söz konusu değildir. Eğer Sakaoğlu “çözdüğüm” kelimesinin yerine, onunla 

aynõ anlamda bir kelime bulabilseydi herhâlde durumu sayfalarca not düşerek 

anlatõrdõ. Bulamamõş. Bu hususlar,  tabiîdir ki kolay değildir, Anadolu 

Türkçesini, Türkçenin söz varlõğõnõ iyi bilmekle alâkalõ hususlardõr.  İşte “aştõ-

ğõm/iştiğim” kelimeleriyle kafiye olabilecek “çözdüğüm” kelimesiyle aynõ an-

lamda bir kelime: “şeştiğim” veya “çeştiğim”. Şeş-: çöz- anlamõndadõr. Söz konu-

su dörtlüğün kafiye kelimelerini burada yeniden “aştõğõm/iştiğim/şeştiğim” 

şeklinde yazarsak hatanõn giderilmiş olacağõ görülecektir. 

 

238- 188/1/3 

 

 Alnõ perçemli kulağõ küpeli 

 

dizesinde ciddi bir problem vardõr. Düzeltiverelim:  

 

 Alõnõ perçemli kulak küpeli 

 

239- 189/2/1  

 

 

 Çaylak 

sõğõn gibi göllerden kalkar 

 

şeklinde olan dizede “sõğõn”õn uçucu bir hayvan olduğu anlaşõlmaktadõr. Çünkü 

gölden kalkmak söz konusudur. Sözlükte kelimeye “Çatal boynuzlu iri ve benekli 

geyik, dağ keçisi” manasõ verilmiş. Kelimenin her ne kadar “geyik” anlamõ varsa 

da, bu dizede “kuş sürüsü” anlamõnda olduğu açõkça görülmektedir. “Sõğõn” 

kelimesi Gavur Dağõ-Osmaniye’de hâlen de “kuş sürüsü” anlamõnda kullanõl-

maktadõr (Derleme Sözlüğü, C.X, s. 3603). Aynõ  şekilde  çaylak kelimesine de 

sözlükte mana yanlõş olarak verilmiş. 

240- 190., 194. şiirlerde yine “eder”ler söz konusudur. 203. şiirdeki “der” ke-

limesi de “söyler” veya “eydür” yapõlõrsa hece ve durak bozukluğu giderilmiş 

olur. 

241- 194/3/3. dize  

 

 

Mevlâm derdime sen bir derman eyle 

 

şeklinde düzeltilmelidir. 

---

60 • TÜRKİYAT ARAŞTIRMALARI DERGİSİ 

 

242- 195/1/3’teki 

 

 Korkarõm ki nazlõ yârin öcünden 

 

dizesi  

 

 Korkarõm ki nazlõ yârin ucundan 

 

olarak düzeltilmelidir. Ucundan  “sebebinden” anlamõndadõr. Son dörtlükteki 

“güdem” kelimesi de “giden” olmalõdõr. 

243- 196/1/4’te yer alan 

 

 Ayrõlõk derdine doyamadõğõm 

 

dizesindeki son kelimenin mana açõsõndan bakõlõnca yersiz olduğu görülecektir. 

Kelime “döyemediğim” yapõlmalõdõr. Daha önce de söylediğim gibi söz konusu 

kelime sözlüğe alõnmalõ, dize de  

 

 Ayrõlõk derdine döyemediğim 

 

şeklinde düzeltilmelidir. Aynõ  şiirin ikinci dörtlüğünün ilk dizesinin kafiyeyi 

bozan “dolmuş” kelimesi “varmõş” olarak düzeltilmeli, kafiyedeki uygunluk sağ-

lanmalõdõr. 

244- 205/1/4. Manasõz olarak karşõmõza çõkan bu dize Sakaoğlu’nun kita-

bõnda  

 

  

 

 

 

Ağlama hey gözü yaşõn sevdiğim 

 

olarak görülmekte olup 

 

 

Ağlama sil gözün yaşõn sevdiğim 

 

şeklinde düzeltilmelidir. 

245- 210/2/1. 

 

 

 

 Türlü 

cefalar 

kõlar canõma 

 

dizesi hece sayõsõ olarak eksiktir. 

---

TÜRKİYAT ARAŞTIRMALARI DERGİSİ • 61  

 

 

Türlü türlü cefâ kõlar canõma 

 

olarak düzeltilmelidir. 

246- 210/4/1. ve 2. dizelerden ilkinde yine “eder” söz konusudur. İkincisin-

de gördüğümüz “hergiz” kelimesi sözlükte yanlõş olarak anlamlandõrõlmõş olup 

kelimenin anlamõ “asla” olarak düzeltilmelidir. İleride sözlük kõsmõnda yüzlerce 

defa göreceğimiz gibi, kelimelere rast gele anlam verilmemelidir. 

247-212/1/1. dize, takdim tehir yapõlarak, 

 

 

Şunda göründü bir yavru gözüme 

 

olarak düzeltilmelidir. 2. dörtlüğün ilk dizesindeki “çõkmõşlar” kelimesi de daha 

sonraki mõsralarda görülen “tutmuşlar/etmişler” kelimeleriyle kafiyeli olmasõ 

için “gitmişler” şeklinde düzeltilmelidir. 3. dörtlükteki 3. dize de mana ve hece 

sayõsõ açõsõndan,  

 

 

Şirin’im gitti de ona yanarõm 

 

gibi uygun hâle getirilmelidir. 

248- 213/4/2. dize, 

 

  

 

 Mevlâm 

öğmüş yaratmõş gökte melekten 

 

şeklinde yanlõştõr. 

 

 Mevlâm 

öğmüş de  yaratmõş melekten 

 

olarak düzeltilmelidir. 

249- 217/3/3. dizedeki “ördemden” kelimesinin manasõ sözlükte verilme-

miştir. Eğer kök “örd” olarak düşünülmüşse mana uymamaktadõr. 

250- 225/3/1-2. dizelerde hatalar görülmektedir. İlk dizedeki “alç’ olur” ifa-

desindeki hece düşmesi, manaya da bakõnca “al’ç olur” şeklinde olmalõdõr. Ke-

limenin “alõç” olduğu aşikârdõr, ayrõca sözlüğe de alõnmasõ gerekir. İkinci dize-

deki eksiklik de “”bozkurdlar” kelimesi “bozkurdlarõ” yapõlõrsa giderilir. Anlam 

da bu şekilde bir düzeltme istemektedir.  

251- 226/1. dörtlükte kafiye açõsõndan müdâhale edilmesi gereken hususlar 

vardõr. Sakaoğlu kõtayõ, 

 

---