Microsoft Word 1 iç kapak doc
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
343 SONUÇ 1980’li yılların ortalarında itibaren sosyalist sistemin sorunlarını çözmek ve yeni bir sosyalist sistemin kurulmasını gerçekleştirilmek amacıyla Sovyetler Birliğinde başlatılan reformlar başarısızlığa uğramış ve böylece Avrasya kıtasının büyük bir bölümünde demokratikleşme veya siyasi rejim değişmeleri dalgası başlamıştır. Aynı bir sistem içinde gelişen bu olaylar ülkelerin içinde bulundukları siyasi koşullara bağlı olarak değişik şekilde gelişmiştir. Totaliter sistemin dağılmasından sonra yeni siyasi sisteme geçilmesi genel olarak “siyasi rejim değişmeleri”, “siyasi dönüşümler”, “demokratikleşme”, “demokrasiye geçiş” vs. kavramlar üzerine geniş araştırmalar yapılmıştır. Demokratikleşme dalgası siyasi sistemin liberalleşmesi ve kısmen demokratikleşmesini öngörmektedir. Siyaset Bilimcisi Hantigton’un “Üçüncü Dalga” demokrasi kapsamında ele alınan post- komünist dönüşüm aslında karakteri ve doğurduğu sonuçlar itibariyle farklı bir demokrasi dalgası olarak ele alınabilir. Günümüzde demokratikleşme süreci gittikçe küresel önem kazanıyor. Demokratiksiye geçişlerin biçimi, hızı, karakteri ayrı ayrı ülkelerin ulusal, tarihi, ekonomik, sosyal ve kültürel özelliklerine, ayrıca uluslararası koşullara bağlıdır. Buna göre de bir ülkede siyasi rejim değişikliğinin incelenmesi söz konusu ülkenin tarihsel gelişimini ve sahip olduğu siyasi kültürü de ele almak gerekir. Sosyalist ülkelerin bir çoğunda (örneğin, son dönemlerde Ukrayna, Gürcistan ve Kırgızistan) gibi ülkelerde rejim değişmelerinde ABD’nin ve uluslararası sermayenin etkisi gözden kaçırılmaması gereken unsurlardandır. Fakat şu da unutulmamalıdır ki, ülkelerin iş koşulları yetersiz ise “ithal” demokrasilerin ömrü uzun olamaz. Ona göre de, yaşayabilen bir demokrasinin varlığı büyük ölçüde ülkenin iç koşullarına bağlıdır. Bu yaklaşım aynı zamanda tüm ülkelere uygulanabilecek genel bir demokrasi modelinin olup olmadığı tartışmasını da beraberinde getirmektedir. Her bir ülkede demokrasi özgün bir biçimde şekillenir ve gelişir. Demokratikleşme sürecinde genel ilkeler ve değişik demokrasi türleri söz konusu olabilir. Doğu Avrupa ülkeleriyle ilgili araştırmalardaki genel kriterler bu ülkelerin bir zamanlar aynı siyasi ve ekonomik sistemde olmalarından kaynaklanmaktadır. Fakat geçit süreçlerinin araştırılmasına dair klasik şemalar bu ülkelere uygulanamaz. Eski SSCB ülkelerde yaşanan demokrasiye geçiş süreci o kadar değişiktir ki, onları her hangi tek bir model üzerine oturtmak imkansızdır. 344 Merkezi ve Doğu Avrupa ülkelerinin komünizm öncesi tarihsel süreç içindeki siyasi gelişmeler bu ülkelerin siyasi kültürlerinin oluşumunu önemli ölçüde etkilemiştir. Hıristiyanlığın meydana gelmesi ve ileri tarihlerde Kilisenin Doğu ve Batı kollarına ayrılması bu süreçte etkili olmuştur. Batı Roma İmparatorluğunun yıkılışından sonra Roma Barışını yeniden kurmaya yönelik güçler arasındaki mücadelelere yansımıştır. Batı Roma mirasına sahip çıkmaya yönelik bu mücadeledeki taraflar Germen krallıkları, Doğu Roma (Bizans) İmparatorluğu ve Kilise olmuştur. Post sosyalist ülkelerin etnik yapısının büyük ölçüde Slav ve Germen kökenli olması bu halkların siyasi kültür tarihini araştırırken önemli ipuçları sunmaktadır. Batı ve Doğu Merkezi Avrupa Batı Hıristiyanlığının etkisi altındayken, Balkanlar ve Rusya Doğu Hıristiyanlığının etkisi altında olmuştur. Avrupa’da burjuvazinin ortaya çıkmasıyla feodal beylerin ve kilisenin nüfuzu azalırken ekonomik ve toplumsal yapıdaki bu değişme, Avrupa’da güçlü merkezi iktidarların kurulmasını, "ulus"u oluşturan öğeleri ortaya çıkmasını, Papalık ve kilisenin etkinliğinin iyice azalmasını sağladı. 18-19. yüzyıllarda Avrupa’da meydana gelen gelişmeler ve özellikle Fransız Devrimi yeni ulusların ortaya çıkmasına, en azından ulus bilincinin gelişmesine büyük katkıda bulundu. Bu gelişmelerden Doğu ve Merkezi Avrupa toplumları da nasibini aldılar. Fakat bu bölgede yeni devletlerin meydana gelmesi, bazı istisnalar dışında, Birinci Dünya Savaşından mümkün oldu. Savaş sonrası izlene politikaya göre geleceğin Avrupa’sında barış ve istikrar en iyi biçimde demokrasinin yayılması ile korunacaktır. Fakat bu yaklaşım kendini doğrultamadı. Nitekim iki dünya savaşı arasındaki dönemde Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinin hiçbirinde (Çekoslovakya dışında) demokratik rejimler oturtulamadı. Yeni anayasaların doğru dürüst işlememesinin başlıca gerekçelerinden biri söz konusu devletlerin kendi kendini yönetme deneyimlerinden yoksun olmaları idi. Bu dönemde en önemli gelişme Rusya’da sosyalist rejimin kurulması olmuştur. İkinci Dünya savaşı sonrası Sovyetlerin savaştan zaferle çıkması Doğu ve Merkezi Avrupa’da komünist rejimlerin kurulmasına olanak sağlamıştır. Bu bölgede “halk demokrasisi” adlanan rejimler kuruldu. Polonya, Romanya, Bulgaristan, Çekoslovakya, Macaristan, 345 Almanya Demokratik Cumhuriyetleri Sovyetler Birliğinin uydu devletleri haline geldi ve yaklaşık 50 sene varlığını sürdürdü. Bu ülkelerin Sovyet Rusya taraftan kolay bir şekilde komünizmin kontrolü altına sokulmasının bir nedeni de söz konusu ülkelerin köklü ve sağlam bir demo- krasi geleneklerine sahip olmadığıdır. 1980 yıllara gelindiğinde sosyalist rejimin ekonomik ve sosyal sorunlarının çözümü için başlatılan reform hareketleri başarısızlığa uğrayınca sistem kısa bir süre içinde çöktü. Çöküş süreci birçok ülkelerde sessiz şekilde gerçekleşirken, azılarında büyük sallantılara, iç kargaşalara ve etnik çatışmalara neden oldu. Bir önemli husus da bu ülkelerin bir kısmı totaliterizim veya otoriterizmden demokrasiye geçerken, bir kısmı da sosyalist totalitarizminden kapitalist otoriterizmine geçiş yaptılar. Bu yüzden söz konusu süreci “demokratikleşme” veya “demokrasiye geçiş” sözcüyü ile ifade etmek imkansızdır. Siyasi rejim değişmeleri sürecinin en önemli aşamalarından biri de anayasa yapımı süreci olmuştur. Anayasa yapımı da aynı şekilde bir çok ülkelerde başarıyla gerçekleşirken, özellikle eski Sovyet cumhuriyetlerinde liderlerin kişisel tutumlarını ve görüşlerini yansıtan “lider anayasalarının” ortaya çıkmasına neden oldu. Özellikle de, rejim yetkilileri tarafından ya da diğer siyasal gruplarca dayatılmış Orta Asya anayasalarında durum böyledir. Bu durum gerek meşruiyet açısından, gerekse de yaşanabilirlik açısından anayasal sorunlar doğururken, siyasi istikrarın ise göreceli bir istikrar olduğunu, belli iç ve dış koşullar meydana geldiği zaman her zaman ayaklanma ve devrimlerin meydana gelebileceğini söylememize gerekçe oluşturur. Nitekim son dönemlerde eski Sovyet cumhuriyetlerinde baş göstermiş istikrarsızlıklar, ayaklanmalar ve “kadife devrimler” siyasi rejim değişmesini gerçekleştiren dalganın devam etmekte olduğunu ispatlamaktadır. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|