23
AZERBAYCAN MİLLÎ İLMLER AKADEMİSİ DOĞU
BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜNÜN İLMÎ ARAŞTIRMA
FAALİYETİNİN ESAS İSTİKAMETLERİ
BAHSHALİYEVA, Gevhar B.
AZERBAYCAN/AZERBAIJAN/АЗЕРБАЙДЖАН
ÖZET
Azerbaycan Millî Bilimler Akademisi Şarkiyat Enstitüsü 1958 yılında
yaratılmıştır. Bu önemli olay Azerbaycan’da doğubilimciliğin gelişmesinin,
keyfiyetçe yeni bir merhalesinin başlangıcı olmuştur. Azerbaycan’ın Yakın ve
Orta Doğu ülkeleri arasında yüzyıllar boyu olan kültürel ve tarihî ilişkilerini göz
önünde bulundurarak araştırmalar yapılıyordu.
Bilimsel gücün ve yeni yüksek ihtisaslı uzmanların olması ilmî araştırmalar
için mevzuların daha da genişlenmesine ve zenginleşmesine imkân yarattı.
Enstitüde yapılan araştırmalar Yakın ve Orta Doğu ülkelerinin tarihi, ekonomisi,
içtimaî fikir ve filoloji alanlarıyla ilgili mühim problemler ve bu bölgenin
halklarının medeniyetinin inkişaf sürecini araştırmaya yönelmiştir. Özellikle
Azerbaycan halkının Arap, Türk ve Fars dillerinde olan medenî abidelerine
verilmiştir.
Akademisyenlerin incelemeleri tarih, ekonomi, edebiyat, dilcilik felsefe
dahil olmakla muhtelif sahaları içeriyor.
Enstitünün faaliyet döneminde 500’den fazla kitap ve birkaç bin bilimsel
makale yayınlanmıştır. Bu ilmî araştırılmalar arasında uluslararası düzeyde
önem taşıyan araştırmaların sayısı çoktur.
Hâl-ihazırda enstitüde 9 bölüm vardır: 1) İran Tarihi ve Ekonomisi Bölümü
2) Arap Ülkelerinin Tarihi ve Ekonomisi Bölümü 3) Türkiye Tarihi ve
Ekonomisi Bölümü 4) Arap Filolojisi Bölümü, 5) İran Filolojisi Bölümü 6)
Türk Filolojisi Bölümü 7) Yazılı Abidelerin Tetkiki ve Neşri Bölümü 8) Din ve
İçtimaî Fikir Tarihi Bölümü 9) Doğu ve Batı İlişkileri Bölümü
Enstitü’sünün 94 öğretim elemanı vardır: 6 profesör, 47 doktor, 76 araştırma
görevlisi. 5 alan üzerine inceleme yapılıyor: “Yakın ve Orta Doğu Ülkelerinin
Siyasî, Sosyal-Ekonomik Gelişimi”, “Yakın ve Ortadoğu Ülkelerinin Yazılı
Abidelerin Tetkiki ve Neşri”, “Yakın ve Ortadoğu Ülkelerinde Din ve İçtimai
Fikir Tarihi”, “Arap Edebiyatı”, “İran ve Türkiye Edebiyatlarının İnkişaf
24
Yolları” (Tarih ve Muasır Dönem), “Dilin Faaliyeti ve İnkişafı”, “Yakın ve
Ortadoğu Ülkelerinin Siyasî ve İktisadî İnkişafı”.
Gelecekte araştırmalarının daha geniş çaplı olmasına ve bu amaçla bağımsız
Azerbaycan’ın Doğu siyasetinin formalaşması için kullanılabilen çalışmalara
esas dikkat verilecektir. Enstitü emektaşlarının doğubilimciliğin çeşitli
problemlerine ait tetkikatları bir çok kitaplarda yansımıştır.
Hâlihazırda Enstitüde “İslam’ın aktüel problemleri”, “Şerq filolojisi” vb.
mecmualar yayınlanıyor.
Anahtar Kelimeler: Azerbaycan, enstitü, şarkiyat.
ABSTRACT
Basic Directions of the Researches in Azerbaijan Republic National
Academy of Sciences’ Oriental Studies Institute
The Oriental Studies Institute of Azerbaijan Republic National Academy of
Sciences was founded in 1958. That indicated a qualitatively new stage of the
development of Oriental Studies in Azerbaijan. The primary tasks faced by the
Institute comprised the analysis of the historical development of the Middle
East as well as research of the ways for cultural and social development of the
peoples this region. Taking into account the centuries long cultural and
historical links between Azerbaijan and the countries of the Near and Middle
East, the priority was given to the specific researches that possessed
practicability for every country of the region.
As far as the qualitative of the scientific potential and inflow of new highly
qualified specialists took place, the topics for the scientific research were
expanded and were enriched. The efforts of the staff were concentrated mainly
on the complex study of the crucial problems of the history, economy, public
thought and philology of Near and Middle East countries as well as on the
development and publication of written evidences of history and culture of the
people from this region. A special attention was given to researching cultural
monuments of Azerbaijan people in Arabic, Turkic and Persian languages.
Researches of the Institute specialists cover a number of areas including
history, economy, literature, linguistics and philosophy.
Over the period of the Institute’s activity, its members have published more
than 500 books and several thousands research articles. Among these papers
there are many works that brought a good reputation to the Institute at the
international level.
Presently, there are 9 departments functioning within the Institute:
1) Department of Iran History and Economy, 2) Department of Arab
Countries History and Economy, 3) Department of Turkey History and
25
Economy, 4) Arabic Philology Department, 5) Persian Philology Department,
6) Turkish Philology Department, 7) Department for Studies and Publications of
Written Monuments of the East, 8) Religion History and Public Thought
Department, 9) East-West Relation.
There are 94 staff members, including 76 as research staff, 6 professor and
47 doctors of sciences. Five research areas are being investigated: “Political
Social-Economic and Cultural Development of the Near and Middle East
Countries”, “Research and Publication of the Written Monuments of the Near
and Middle East Countries”, “History of the Religion and Public thought in the
Near and Middle East countries”, “Ways of Development of the Literature of
the Countries of Arab East, Iran and Türkiye (history and Contemporary
Times)”, “Functioning and Development of the Language”, and “Political and
Economic development of the Near and Middle East Countries”.
In the perspective, the geographic region of research is planned to be
extended and more profound attention shall be given to the works the results of
which could be applied for the formulation of Eastern policy of the Independent
Azerbaijan.
The result of the researches made by associates of the Institute on various
problems of the Oriental Studies are published in a number of volumes. In the
Institute, a series of articles collection are periodically published: “Oriental
philology issues”, “Islamic Studies researches” issue, “Medieval East”.
Nowadays, a couple of sets of articles are being issued in the Institute, such
as “Actual problems of Islam”, “Oriental philology”, “Medieval East”.
Key Words: Azerbaijan, institute, orientalism.
---
Azerbaycan Millî İlimler Akademisi, Şarkiyat Enstitüsü 1958 yılında
Respublika Bakanlar Kurulunun kararı ile kurulmuştur. O zamandan itibaren
Azerbaycan şarkiyat ilminin gelişmesinde verimli bir dönem başlatılmış, coğrafi
alan ve esas araştırma yönü belirlenmiştir.
Yakın Doğu`nun bu gün dünyanın en gergin ve buhranlı bölgelerinden biri
olduğu bellidir. Burada mevcut olan zengin petrol yatakları ve diğer tabii
servetler büyük devletlerin ve uluslararası güç merkezlerinin dikkatini üzerine
çekmiştir. Devam eden İsrail-Filistin münakaşası, Irak savaşı, çeşitli ülkelerde
millî ayrılık, dinî-fundamentalist akımlar, uluslararası terorizm tehlikesi ve
başka problemler bütün dünyada bu bölgeye olan ilgiyi artırır.
Şu an Enstitü’de ilmî araştırmalar başlıca olarak:
– Doğu ülkelerinin toplumsal-siyasî, ekonomik, kültürel gelişmenin kanuna
uygunluklarını öğrenmek;