Microsoft Word Agaoglu-Kitab 2 a doc
Yüklə 15,62 Mb. Pdf görüntüsü
|
62 “Cənnət – anaların ayaqları altındadır” 104 . Məhəmməd, qadının mənəvi dəyərini yüksəldib, ona o qədər səlahiyyətlər vermişdir ki, bəzi müasir qanunvericiliklərdə, məsələn, Fransa qanunveri- ciliyində, xəyala belə gətirilə bilməz. İslamda qızlar öz vali- deynlərinin tam hüquqlu varisləridirlər; həddi-buluğa çatana qədər valideynlərə onları satmaq, yaxud başqa cür istədiyi kimi rəftar etmək qadağan olunur; sonra qız, valideynlərindən icazə almadan istədiyi adama ərə gedə bilər; qızın razılığı olmadan isə nikah qanunsuz sayılır. Onlar bütün vətəndaşlıq hüquqları- na malikdirlər və istədiyi qanuni fəaliyyətlə məşğul ola bilər- lər 105 . Qurana görə, ərli qadın həmçinin tam hüquqlu vətəndaş- dır; o, öz əmlakı ilə, ərindən icazə almadan, istədiyi tərzdə rəftar edə bilər; ər isə öz qadınından uşaqlarının əmizdirilmə- sindən başqa heç bir şey tələb edə bilməz, qadın yalnız ərinə sadiq olmalı, ərinə xidmət etməsi isə yalnız onun xoş məramının, ərinə məhəbbətinin təzahürüdür. Bütün mübahisəli məsələlər ailə daxilində, hər iki tərəfdən iki nümayəndənin iştirakı ilə həll olunmalıdır. Qadınlar öz ərlərinin və uşaqlarının varisləridir. Kəbinin əsası isə – məhəb- bətdir (“sevdiyiniz adamla ailə qurun”). O, dini baxımdan təsdiq olunmuş və qanunlaşdırılmış müqəddəs formal aktdır. O, pozula da bilər, lakin bunun üçün tutarlı səbəblər olmalıdır və bu zaman ər qadınına müntəzəm surətdə kəbin məbləğini ödəməli, azı üç ay ərzində tələbatlarını təmin etməlidir (qadı- nın ərinə sadiq olmaması halları istisna olunmaqla). Boşanmış qadın kiçik yaşlı uşaqları da öz yanında saxlaya bilər və ər onları da hər şeylə təmin etməlidir. Düzdür, Quran boşanmağa icazə verir, lakin, eyni zamanda, onu lənətləyir: “Mənim üçün (Allah üçün) boşanmadan pis, iyrənc bir şey yoxdur. Ərlər hətta sevmədiyi qadınları ilə humanistcəsinə, xoş rəftar etməlidirlər”, “onlarla məhəbbət və sülh şəraitində yaşayın, onlardan zəhləniz getsə də, dözün və Allah sizin bu əməllə- 104 Ernest Renan: “Etudes d’histoires religieuses”. 105 “Məcman-Nureyn”. 63 rinizi layiqincə qiymətləndirər”. “Bu, başqa cür ola da bilməz, çünki həyat sizi birləşdirdi və siz bir-biriniz qarşısında müqəd- dəs andları içmisiniz”. Kişilər, hətta onlara xəyanət etmiş qa- dınları belə bağışlamağı bacarmalıdırlar. Xəyanətə aid iradlar dedi-qodulara, ara söhbətlərə deyil, tutarlı dəlillərə əsaslanma- lıdır; ərinə xəyanət etmiş qadının məsələsi səlahiyyətli məh- kəmə tərəfindən araşdırılmalı və dörd şahidin şəhadətilə təsdiq olunmalıdır; yalnız ondan sonra hakim qadını tövbəyə məhkum edir və nəticədə qadın səmimi surətdə öz günahını dərk edib, bu əməldən tövbə edir. Quranda deyilir: “Onlar çox zəifdir və şeytanın kələklərindən bixəbər olduqları üçün düz yoldan dönürlər; onlara çox şeyi bağışlamaq olar”. Bu sözlər başqa bir müəllimin yolunu azmış qadın haqqında dediklərini xatırladır. Bu kəlmələr vəhşi, ehtiraslı, öz qadınlarını hər bir xırda şüb- həyə görə daşqalaq edən bədəvilər üçün yeni münasibətləri əks etdirən sözlər idi 106 . İndi isə – poliqamiya haqqında. Yuxarıda qeyd etdiyim kimi, Məhəmmədin dövründə Ərəbistanda və qonşu ölkələrdə hədsiz poliqamiya hökm sürürdü. Əsrlərlə mövcud və yəqin ki, Şərq üçün səciyyəvi olan bu sosial institutu birdən-birə yox etmək mümkün deyildi; bu, həm də əhalinin temperamenti və Şərq ölkələrinin iqlimi ilə bağlı idi. Buna baxmayaraq, islam bütün Şərq üçün bu istiqamətdə müsbət nailiyyətlər əldə etmiş- di. Qanuna görə, kəbinlərin sayı dörd kəbinlə məhdudlaşdırıl- mışdı. Eyni zamanda, irəli sürülən şərtlər o dərəcədə mürəkkəb idi ki, bu, faktiki olaraq, monoqamiya ilə nəticələnməli idi. Əsas şərt isə bundan ibarət idi: ər, bütün qadınlarına qarşı eyni dərəcədə ədalətli olmalıdır. Kamus, İmam Fəxr Razi və Molla Fətullah “ədalət” anlayışını belə izah edirlər: “Ədalət, ərlərin qadınlarına qarşı zahiri münasibətlərini deyil, həm də onların hissi münasibətlərini əhatə etməlidir; ər, nəinki bütün qadınları ilə eyni tərzdə rəftar etməli, hətta onları eyni dərəcədə sev- məlidir”. Lakin, bu mümkündürmü? Quran bu suala da cavab 106 İbn Xəldun. 64 verir: “Siz heç vaxt qadınlarınızla tam mənada ədalətli mü- nasibətləri qura biməzsiniz”. Təbii ki, bu, mümkün deyil. Bəs nə etməli? Bu suala da Quran cavab verir: “Əgər sizin bütün qadınlarınıza münasibətdə ədaləti gözləyə biləcəyinizə az da olsa şübhəniz varsa, bir qadınla evlənin; bu, ədalətsizliyə yol verməməyin, günah işlətməməyin ən yaxşı vasitəsidir”. Gətir- diyimiz sitatlar islamın monoqamiya tərəfdarı olduğunu təsdiq edir; bu, həm də onu göstərir ki, gələcəkdə müsəlmanlar öz dinini, onun mahiyyəti və yönümünü dərk edəndən sonra, monoqamiya qələbə çalacaq. Ona görə də Quranı və Məhəm- mədi qadına qarşı düşmənçilik münasibətlərində suçlayan bəzi Avropa yazarları haqsızdırlar; onlar həm də ayrı-ayrı müsəl- manların qüsur və eyiblərini islam dini ilə bağlayanda da haqsızlığa yol verirlər; əksinə – bütün bu qüsurlar islama zid- dir. Quran, Asiya qadınını yüksəltmək istiqamətində təşəbbüs göstərdi. Ona, o dövrə qədər Şərqdə görünməyən hüquqları bəxş etdi, onu əsl qadın, əsl ana səviyyəsinə ucaltdı. Qadın- ların, artıq öz hüquqlarını nə dərəcədə mənimsədikləri Molla Fətullahın aşağıdakı qeydində aydın görsənir. Məhəmmədin ölümündən sonra Ömər məsciddəki çıxışlarının birində kəbin məbləğinin ləğv edilməsini təklif etmişdi. Qadınlardan biri, etiraz edərək dedi: “Ey möminlərin böyüyü! Siz, Allah və onun peyğəmbəri tərəfindən verilmiş hüquqlardan bizi məhrum edə bilməzsiniz”. Xəlifə geriyə çəkildi. Məhəmmədi guşənişinliyin tətbiqində günahlandıranlar da haqsızlıq nümayiş etdirirlər. Guşənişinlik Şərqdə Məmməddən xeyli əvvəl mövcud idi; lakin bu hal ərəblərdə müşahidə olun- mur və Məhəmməd heç də onu tətbiq etmirdi. Tarixdən mə- lumdur ki, peyğəmbərin və onun silahdaşlarının arvadları bütün səfərlərdə və yürüşlərdə onların yanında idilər; Məhəm- mədin arvadı, məşhur Ayişə, ərinin vəfatından sonra orduya başçılıq edirdi. Guşənişinliyi ərəblər Məhəmməddən xeyli sonrakı dövrlərdə tətbiq etmişlər. Bu, ərəblərin digər xalqlarla əlaqələrinin təzahürüdür ki, nəticədə onların adətləri korlan- Yüklə 15,62 Mb. Dostları ilə paylaş:
|