Microsoft Word antibohran-vidadi

 
181
masına və bütün dünyada istiqraz böhranına gətirib çıxarıb. Lakin 
bu  hal  Azərbaycan  təcrübəsində  özünü  doğrultmadı.  Bunun  ən 
bariz  nümunəsi  isə  Azərbaycan  İpoteka  Fondunun  istiqrazlarında 
özünü göstərdi.  
Xatırladaq  ki,  iyunun  16-da  2009  –  ci  ildə  ilk  dəfə  olaraq 
Bakı  Fond  Birjasında  (BFB)  İpoteka  Fondunun  istiqrazlarının 
yerləşdirilməsinə  başlanılıb.  Hərraca  15  milyon  manat  həcmində 
adlı,  faizli  istiqraz  çıxarılıb.  Bir  istiqrazın  nominal  satış  qiyməti 
1000 manat təşkil edib. İllik gəlirliyi 3 faiz olan istiqrazlar 7 illiyə 
buraxılıb və onların son ödəmə tarixi 2016-cı ilin mayına qədərdir.  
Bununla  belə,  Azərbaycan  qlobal  iqtisadi  böhrandan  ən  az 
zərər  çəkmiş  ölkələrdən  biridir.  Bütün  bunlar  ölkə  hökuməti 
tərəfindən  vaxtında  və  savadlı  şəkildə  həyata  keçirilmiş  və  ətraflı 
düşünülmüş  tədbirlər  nəticəsində  əldə  edilmişdir  ki,  bunu  da 
aşağıda gözdən keçirəcəyik. 
 
Pul Siyasəti alətlərinin dərəcələri üzrə qəbul edilmiş qərarlar 
Bütün  yuxarıda  göstərilən  tədbirlər  nəticəsində  Azərbay-
canın  maliyyə  sektoru  beynəlxalq  reytinq  təşkilatları  tərəfindən 
müsbət  qiymətləndirilir.  Artıq  bir  neçə  müddətdir  Azərbaycanda 
kreditlərin  idarə  olunması  üzrə  xarici  və  yerli  valyutada  reytinqi 
Böyük  Britaniyanın  FİTÇ  Reytinq  Agentliyi  tərəfindən  “BB”sə-
viyyəsində  sabit  qiymətləndirilir.  Digər  beynəlxalq  maliyyə 

---

 
182
qurumları  da  ölkəmizin  maliyyə  siyasəti  barədə  belə  müsbət 
rəydədir. 
Ümumiyytlə  son  illər  Azərbaycanda  bank  sektoru  sürətli 
inkişaf etməyə başlayıb. Kommersiya banklarının aktivləri 2009-ci 
ilin  sonuna  11.66  mlrd  manat  təşkil  edib  ki,  bu  da  2000-ci  illə 
müqayisədə 2.7 dəfə çoxdur. Kommersiya banklarının daxili kredit 
qoyuluşları isə 20 dəfədən çox artıb.  
Bütün  bunlar  Azərbaycan  maliyyə  sisteminin  möhkəmlən-
məsinə səbəb olaraq, bank sisteminin likvidliyinin minimal norma-
sının  30%  olduğu  halda  67%-ə  çatmasına,  kapitalın  2009-cu  ilin 
ə
vvəlinə nisbətən 9 ay ərzində 12% artmasına səbəb olmuşdur. 
2008-ci ilin oktyabrından 2009-cu ilin mayına kimi uçot də-
rəcəsinin  15  faiz  2  faizdək  endirilməsi,  həmçinin  məcburi  ehtiyat 
normalarının  azaldılması  ilə  bağlı  Azərbaycan  Mərkəzi  Bankının 
gördüyü  tədbirlərin  respublikanın  bank  sektorunda  1  milyard 
dollar məbləğində əlavə likvidliyi təmin etdiyi bildirilir. 
Hazırkı  reallıqda  maliyyə  sistemində  Azərbaycanın  milli 
inkişaf  modelinin  konkret  elmi  prinsiplər  əsasında  tədqiqi  xüsusi 
ə
həmiyyət kəsb edir. İqtisadi sahədə keçid dövrünün başa çatması 
elmlə iqtisadiyyatın qarşılıqlı təsir mexanizmləri əsasında qırılmaz 
vəhdətinin  təmin  edilməsini,  innovativ  biliklərə  əsaslanan 
iqtisadiyyatın və güclü insan kapitalının formalaşdırılması maliyyə 
sistemində  yeni  dövrün  tələblərinə  uyğun  müasirləşdirilməsini  və 
iqtisadiyyatın tənzimlənməsində elmi proqnozlardan məqsədyönlü 
istifadə obyektiv zərurətə çevirir.  
Aktual məsələləri özünəməxsus mükəmməl elmi yanaşma ilə 
diqqətə  çəkən  Azərbaycan  Respublikasının  Administrasiyasının 
rəhbəri akademik Ramiz Mehdiyev  "İctimai və humanitar elmlər: 
zaman  kontekstində  baxış"  məqaləsində  yazır:  “...Dünyanı  bürü-
müş  maliyyə  və  iqtisadi  böhran  şəraitində  bugünkü  göstəriciləri-
miz  çox  böyük  uğur  kimi  qiymətləndirilir.  İqtisadi  sahədəki  yük-
sək  nailiyyətlərimiz  isə  heç  də  asanlıqla  qazanılmayıbdır.  Əsas 
məqsədimiz  ondan  ibarətdir  ki,  yaxın  illərdə  təhsildə,  elmdə, 

---

 
183
ümumən intellektual sahələrdə ciddi dönüş yaradılmalı və biliklərə 
ə
saslanan iqtisadiyyatın qurulması prosesi intensivləşməlidir”
136
. 
2009-cu  il  əksər  dünya  ölkələrində  qlobal  böhranın  güclən-
məsi  ilə  müşayiət  olunsa  da,  respublikamızın  daxili  potensiala 
ə
saslanmaqla  həyata  keçirdiyi  antiböhran  tədbirləri  dinamik  inki-
ş
af tempini qoruyub saxlamağa imkan verdi. Bir sıra yaxın və uzaq 
ölkələrdə  iqtisadi  tənəzzülün  dərinləşməsinə  rəğmən,  Azərbay-
canda ümumi daxili məhsulun 9 faizlik artımı, həyata keçirilən sə-
mərəli iqtisadi siyasətin nəticəsidir.  
2009-cu ildə daxili maliyyələşmə mənbələri hesabına iqtisa-
diyyatın kapitalizasiyası davam etmişdir. Bununla belə investisiya-
ların maliyyələşməsində özəl sektorun payı artmışdır. Belə ki, əsas 
kapitala qoyulmuş 7.4 mlrd.manat (ÜDM-in 21.3%-i) məbləğində 
investisiyanın 57.2%-i və ya 4.2 mlrd. manatı özəl sektorun payına 
düşmüşdür. Buna baxmayaraq investisiyaların 5.2%-i bank krediti, 
36.4%-i isə büdcə vəsaiti hesabına maliyyələşmişdir.  
Uğurla həyata keçirilən inkişaf və modernləşmə strategiyası 
sayəsində  Azərbaycan  iqtisadiyyatı  qlobal  böhrana  yüksək 
                                                 
136
 Ramiz Mehdiyev "İctimai və humanitar elmlər: zaman kontekstində baxış". 
Bakı,2010.  

---

 
184
dayanıqlıq  nümayiş  etdirərək  müvazinətini  itirmədi,  artım 
dinamikasını  və  sosial  inkişaf  səviyyəsini  qoruya  bildi.  Ölkədə 
güclü sabitlik potensialının yaradılması şəraitində gerçəkləşdirilən 
antiböhran  siyasəti  maliyyə  sabitliyinin  qorunmasına  da  yaxşı 
imkanlar yaratdı.  
Həyata keçirilmiş antiböhran proqramı nəticəsində bank 
sektorunun maliyyə dayanığlığı  daha da güclənmişdir: 
1.
 bank  sistemi  cari  ohdəliklərinin  təqribən  80%-i 
səviyyəsində likvid aktivlərə malikdir ki, bu da minimal normadan 
(30%) coxdur; 
2.
 sektorun  kapital  adekvatlıgı  göstəricisi  qəbul  edilmis 
normadan iki dəfə cox -19% olmuşdur; 
3.
 kredit  portfelinin  keyfiyyəti  məqbul  səviyyədə  qorunub 
saxlanılmış, vaxtı kecmiş kreditlərin umumi portfeldə xüsusi çəkisi 
3.3% təşkil etmişdir; 
4.
 bankların maliyyə nəticələri musbət olmuş, cari ilin on bir 
ayında  aktivlər  uzrə  gəlirlik  2.6%,  kapitalın  gəlirliyi  isə  17.8% 
təşkil etmişdir. 
Beləliklə,  uğurla  həyata  keçirilən  inkişaf  və  modernləşmə 
strategiyası  sayəsində  Azərbaycan  iqtisadiyyatı  qlobal  böhrana 
yüksək  dayanıqlıq  nümayiş  etdirərək  müvazinətini  itirmədi,  artım 
dinamikasını  və  sosial  inkişaf  səviyyəsini  qoruya  bildi.  Ölkədə 
güclü sabitlik potensialının yaradılması şəraitində gerçəkləşdirilən 
antiböhran  siyasəti  maliyyə  sabitliyinin  qorunmasına  da  yaxşı 
imkanlar yaratdı.  
Azərbaycan  manatı  məzənnəsini  qoruyub  saxladı,  dövlət 
məhz  əhalinin  sosial  mənafeyini  əsas  tutaraq  manatın  devolvasi-
yasına imkan vermədi.  
Azərbaycan  üçün  səciyyəvi  olan  bu  mütərəqqi  inkişaf 
modelinin  uğurları  ölkə  hüdudlarından  kənarda  diqqətlə  izlənilir, 
maraqla  qarşılanır.  Dünya  Bankı,  Ümumdünya  İqtisadi  Forumu 
(Davos  forumu),  Beynəlxalq  Valyuta  Fondu,  MDB  Statistika 
Komitəsi  və  digər  qurumlar  ilin  yekunlarını  Azərbaycan  üçün 
kifayət qədər uğurlu saydılar.  

---