19
−
detallaşdırılmış verilənlərdən istifadə edilməsi. Yoxlanma prosesində
təşkilatın fəaliyyəti yoxlanma dövrünün əvvəlindən sonuna və sonundan əvvəlinə
qədər təftiş olunur;
−
hadisələrin xronologiyasına üstünlük verilir;
−
problemlərin həllinə digər səviyyələrdən mütəxəssislərin cəlb
edilməsinə az ehtiyac olur.
Verilənlərin emalı texnologiyasmın əsas komponentləri şəkil 1.5-də
verilmişdir. Bu komponentlərə qısaca baxaq.
Şəkil 1.5
Verilənlərin emalı texnologiyasının əsas komponentləri.
Verilə nlə rin toplanması
. Təşkilatın fəaliyyəti (məhsul istehsalı, xidmət
göstərilməsi) ərəfəsində onun hər bir əməliyyatı uyğun verilənlərin qeydiyyatı ilə
müşayiət olunur. Xarici mühitlə (sifarişçilərlə, kənar təşkilatlarla və s.) aparılan
əməliyyatlar da bu sıraya daxildir.
Verilənlərin emalı.
Daxil olunan verilənlərdən təşkilatın fəaliyyətini əks
etdirən informasiya almaq üçün ümumiləşdirmə, aqreqatlaşdırma, nizamlama,
seçmə, hesablama kimi tipik əməliyyatlardan istifadə olunur.
Verilənlər
bazası
Verilənləri
n
toplanması
Verilənlərin emalı
Ümumi
-
Aqreqa
t-
Nizam-
lama
Hesab
-lama
Seçm
ə
Hesabatların
hazırlanması
Vaxt
-
Sorğuy
a görə
Xarici
müşa-
hidədən
Daxili və xarici
istifadə üçün
20
Verilə nlə rin saxlanması
. Əməli fəaliyyət səviyyəsində toplanan və emal
olunan bir çox verilənləri sonrakı istifadələr üçün bu və ya digər səviyyədə
saxlamaq lazım gəlir. Bu məqsədlə verilənlər bazası yaradılır.
Hesabatların (sə nə dlə rin) hazırlanması.
Verilənlərin emalı texnologiyasında
son məhsul kimi təşkilatın rəhbərliyi, işçiləri və həmçinin xarici təşkilatlar üçün
hesabatlar və ya sənədlər hazırlanır.
darəetmənin informasiya təminatı texnologiyasının əsas məqsədi təşkilatın
qərar qəbuletmə ilə bağlı olan bütün həmkarlarının informasiya tələbatını
ödəməkdir. Həmin texnologiya idarəetmənin istənilən səviyyəsində faydalı ola
bilər.
Giriş informasiyası əməliyyat səviyyəsindəki verilənlərin emalı sistemindən
daxil olur. Çıxış informasiyası qərar qəbul etmək üçün əlverişli formada təsvir
olunan (qrafik, cədvəl, mətn və s.) hesabatlardır (şəkil.1.6).
Şəkil 1.6. darəetmənin informasiya təminatı texnologiyasmın əsas
komponentləri.
Hər hansı bir təşkilat üçün informasiya sisteminin yaradılması və istifadə
olunması zamanı aşağıdakılar nəzərə alınmalıdır:
1. S-in strukturu və onun funksional təyinatı təşkilat qarşısında qoyulan
məqsədlərə uyğun olmalıdır.
Verilənlər bazası
əməliyyət
səviyyə-sindəki
verilənlərin emalı
sistemindən
alınan
Müntəzəm və ya xüsusi idarəetmə
hesabatlarının hazırlanması
Cəmləyici
Qərar qəbul
edən menecer
üçün
Müqayisəl
i
Fövqəlad
i
Aparılan əməliyyatlar
haqqında verilənlər
Normativ sənədlər
21
2. nformasiya sistemi insanlar tərəfindən nəzarət edilməli, başa düşülməli
və uyğun sosial və etik prinsiplərlə istifadə olunmalıdır.
3. S gerçək, etibarlı, müasir və sistemləşdirilmiş informasiya hasil
etməlidir.
Göstərilənlərin nəzərə alınması üçün S-i qurmazdan əvvəl təşkilatın
strukturunu, funksiyalarnı, siyasətini, idarə olunmanın məqsədlərini, qəbul edilən
qərarları, kompüter texnologiyasının imkanlarını öyrənib başa düşmək lazımdır.
stismara verilən S təşkilatın bir hissəsinə çevrilir.
Son illər idarəetmə sahəsində «qərar qəbuletmə» anlayışından və onunla
əlaqəli qərar qəbuletmə sistemləri, metodları və vasitələri anlayışlarından çox
istifadə olunur.
Qarar qəbuletmə situasiyanın analizinə, məqsədin təyin edilməsinə və bu
məqsədə nail olma proqramına əsaslanaraq idarə olunan obyektə məqsədyönlü
təsir etmə aktıdır.
stənilən təşkilatın idarəetmə strukturu 3 səviyyədən ibarət olur: operativ,
funkisonal və strateji.
darəetmə səviyyəsi (idarəetmə fəaliyyətinin növü) həll olunan məsələlərin
mürəkkəbliyi ilə təyin olunur. Məsələ mürəkkəbləşdikcə onun həll üçün idarəetmə
səviyyəsi də yüksək olmalıdır. Həlli dərhal (operativ) tələb olunan sadə məsələlər
daha çox yaranır, odur ki, onlar üçün idarəetmə səviyyəsi daha aşağı olmalıdır. Bu
səviyyədə operativ qərarlar qəbul edilir. darəetmədə həmçinin qəbuledilən
22
qərarların reallaşdırılma dinamikası nəzərə alınmalıdır. Bu da idarəetməyə vaxt
amili nöqteyi-nəzərindən baxmağı tələb edir.
Şəkil 1.7-da səlahiyyətlərin, məsuliyyətin, məsələlərin mürəkkəbiyinin
artma dərəcəsi və qərarların qəbuletmə dinamikası ilə uyğunlaşdırılan üç səviyyəli
idarəetmə strukturu əks etdirilmişdir.
darəetmənin səviyyələri
Səlahiyyətlərin qərar qəbuletmənin Uzunmüddətli
məsuliyyətlərin dinamikası və həll
olunanan məsələlərin Orta müddətli mürəkkəbliyinin
artma dərəcəsi Operativ
Şəkil 1.7. Üç səviyyəli idarəetmə strukturu
darəetmənin operativ səviyyəsi dəfələrlə təkrarlanan məsələlərin və
əməliyatların həllini və cari informasiyanın dəyişməsinə cəld reaksiya verilməsini
təmin edir. Bu səviyyədə həm yerinə yetirilən əməliyyatların həcmi, həm də
idarəetmə qərarlarının qəbulunun dinamikası yüksək olur. Situasiyanm
dəyişməsinə cəld reaksiya verilməsi tələb olunduğundan, idarəetmənin bu
səviyyəsi operativ adlanır. Operativ idarəetmə səviyyəsində həll olunan
məsələlərin böyük hissəsini uçot və nəzarət məsələləri təşkil edirlər.
Funksional (taktiki) sə viyyə də
operativ səviyyədə hazırlanan informasiyanın
analizini tələb edən məsələlər həll olunur. Həll olunan məsələlərin həcmi azalır,
lakin mürəkkəbliyi artır. Analizə, dərk etməyə, çatmayan məlumatın toplanmasına
əlavə vaxt tələb olunduğundan, bəzən lazımi nəticəni operativ almaq mümkün
olmur. darəetmə, informasiyanın daxilolma anından qərarların qəbuluna və
onların reallaşdırılmasına qədər və həmçinin reallaşdırma anından onlara reaksiya
verilənə qədər sərf olunan vaxtla əlaqəli olur.
Dostları ilə paylaş: |