5
TƏDRİS PROSESİNDƏ İSTİFADƏ OLUNAN ƏSAS ANLAYIŞLAR
Kredit təşkilatlarında mühasibat uçotunun təşkili və aparılması
qaydalarında aşağıdakı anlayışlardan istifadə olunur:
Banklarda mühasibat uçotu - bankın aktivləri, öhdəlikləri, kapitalı,
gəlirləri və xərcləri haqqında məlumatların mühasibat hesablarında ikili yazılış
üsulu ilə toplanması, qeydiyyatı və ümumiləşdirilməsi sistemidir.
Analitik hesab - subhesabın daxilindəki məlumatların təfsilatı ilə
açıqlanmasını və qruplaşdırılmasını təmin edən hesabdır.
Subhesab - analitik uçot məlumatlarını özündə əks etdirməklə sintetik
hesabın daxilindəki məlumatların təfsilatı ilə açıqlanmasını və qruplaşdırılmasını
təmin edən hesabdır.
Sintetik hesab - aktivlərin, öhdəliklərin, kapitalın, gəlirlərin və xərclərin
debeti və krediti üzrə dövriyyələrinin ümumiləşdirilməsinə xidmət edən hesabdır.
Mühasibat uçotu registrləri - ilkin uçot sənədlərinə əsasən müvafiq
mühasibat jurnallarında, kitablarda bank əməliyyatının sistemləşdirilməsidir.
Bank əməliyyatları – kredit təşkilatlarının əmlakını, öhdəliklərini,
kapitalını, onların hərəkətini və ümumiyyətlə maliyyə vəziyyətini ayrı-ayrılıqda
özündə əks etdirən faktlardır.
İlkin uçot sənədləri – bank tərəfindən əməliyyatların həyata keçirilməsi
faktını təsdiqləyən və mühasibat yazılışlarına əsas verən sənəddir.
İ
lkin uçot sənədlərinə – ciddi hesabat blankları və özündə pul dövriyyəsini əks
etdirməyən, lakin bu dövriyyələrin uçota alınmasına əsas verən digər mühasibat
sənədləri daxildir.
Bank sənədləri - bank əməliyyatlarının həyata keçirilməsi üçün zəruri və
kifayət qədər məlumatları əks etdirən, onun qanuniliyini təsdiq edən və
ə
məliyyatların mühasibat uçotunda əks olunmasına əsas verən sənədlərdir. Bank
sənədləri müştəri sənədlərinə və bankdaxili sənədlərə bölünür. Müştəri
sənədlərinə - ödəniş sənədləri, bankdaxili sənədlərə - kassa və memorial sənədlər
6
daxildir.
Analitik uçot - bankın aktivlərinin (tələblərinin), öhdəliklərinin və
kapitalının təyinatını əks etdirməklə onların hər biri üzrə açılan analitik
hesablarda aparılan əməliyyatların təfsilatı ilə qeydiyyatı və qruplaşdırılmasıdır.
Sintetik uçot - bankın aktivləri (tələbləri), öhdəlikləri və kapitalı, gəlirləri və
xərcləri üzrə sintetik hesablarda toplanmış məlumatların ümumiləşdirilməsidir.
Frant-ofis - müştərilərlə və bankın tərəfdaşları ilə müqavilələrin bağlanması
və bağlanmış əqdlər üzrə bank sənədlərinin qeydiyyata alınması üçün bek-ofisə
təqdim olunmasını həyata keçirən bank bölməsidir.
Bek-ofis - frant-ofisdən alınmış məlumatlar əsasında bağlanmış əqdlər üzrə
sənədlərin qeydiyyata alınmasını həyata keçirən bank bölməsidir.
Mühasibatlıq - əməliyyatların aparılması barədə məlumatların MHBS-yə
uyğun olaraq mühasibat uçotunda əks olunmasına nəzarəti həyata keçirən bank
bölməsidir.
Hesablar planı – bank sistemi üçün mühasibat uçotunun müəyyən edilmiş
ə
lamətləri üzrə sintetik və subhesabların məcmusudur.
Baş kitab - bank sistemi üçün hesablar planına uyğun olaraq, müvafiq
mühasibat jurnallarından (kitablarından) alınan sintetik hesablarda toplanmış
debet və kredit üzrə aylıq dövriyyələrin məcmusu əsasında məlumatları əks
etdirən mühasibat uçotu registridir.
Köməkçi mühasibat jurnalları - analitik hesablar üzrə aparılan bank
ə
məliyyatları haqqında ətraflı məlumatları əks etdirən mühasibat uçotu registridir.
Əməliyyatçı - bank xidmətinin göstərilməsi üzrə müvafiq əməliyyatın
aparılmasına məsul edilmiş şəxsdir.
Baş mühasib - bankın strukturuna uyğun olaraq mühasibat uçotunun
aparılmasına və maliyyə hesabatlarının təqdim edilməsinə rəhbərlik həvalə
edilmiş məsul şəxsdir.
Avtomatlaşdırılmış bank informasiya sistemləri (ABİS) - obyektin
səmərəli idarə olunması məqsədilə uçot prosesinin avtomatlaşdırılmasını təmin
edən ardıcıl surətdə kağız və elektron daşıyıcıları vasitəsilə müvafiq maliyyə,
7
iqtisadi və təhlil xarakterli digər məlumatların təqdim olunması sistemidir Bank -
fiziki və hüquqi şəxslərdən depozitlərin və ya digər qaytarılan vəsaitlərin cəlb
edilməsi, öz adından və öz hesabına kreditlərin verilməsini, habelə müştərilərin
tapşırığı ilə köçürmə və hesablaşma- kassa əməliyyatlarını məcmu halda həyata
keçirən hüquqi şəxsdir.
Aktivlər – bankın bütün kreditləri, investisiyaları, pul vəsaitləri və
ə
mlakıdır (bank işində istifadə olunmayan əmlak da daxil olmaqla). Aktivlər
standart və qeyri-standart aktivlər qrupuna bölünürlər. Standart aktivlər
qrupuna "qənaətbəxş aktivlər" və "nəzarət altında olan aktivlər", qeyri-
standart aktivlər qrupuna "qeyri-qənaətbəxş aktivlər", "təhlükəli aktivlər" və
"ümidsiz aktivlər" aiddir.
Kredit – bağlanmış müqaviləyə uyğun olaraq qaytarılmaq, müəyyən
müddətə (müddətin uzadılması hüququ ilə) və faizlər (komisyon haqları)
ödənilmək şərti ilə, təminatla və ya təminatsız müəyyən məbləğdə borc
verilən pul vəsaitidir. Həmin şərtlərlə pul vəsaitlərinin verilməsi haqqında
götürülmüş hər hansı öhdəlik, qarantiya, zəmanət, borc qiymətli kağızlarının
diskontla və ya faizlər alınmaqla satın alınması və müqaviləyə əsasən hər
hansı formada verilmiş vəsaitin qaytarılmasını tələb etməklə bağlı digər
hüquq da kredit anlayışına aiddir.
Kredit xətti – Bankın, yaxud digər kredit institunun borc alan subyekt
qarşısında kredit vəsaitini təqdim etməklə bağlı öhdəliyi, yaxud bu öhdəliyin
hüquqi rəsmiləşdirilməsidir. Bu zaman kredit vəsaiti bir dəfəlik deyil, hissə-
hissə təqdim olunur və borc alan subyektin bütün müqavilə şərtlərinə əməl
etdiyi təqdirdə kreditor kredit məbləğinin növbəti hissəsinin təqdim edilməsi
ilə bağlı öhdəlik daşıyır.
Vaxtı keçmiş kredit - əsas məbləğ (və ya onun hissəsi), yaxud onlara
hesablanan faizlər və ya hər hansı birinin ödənilməyən hissəsi üzrə ödənişləri
müqavilədə göstərilən tarixdən 30 təqvim gündən artıq gecikdirilən kreditdir.
Tam təminatlı kredit – elə kreditdir ki, onun vaxtında və tam
Dostları ilə paylaş: |