17
Giriş
Щазырда учот вя ямялиййат практикасында cидди дяйишикликлярин баш
вермясинин шащиди олуруг. Бу дяйишикликляр илк нювбядя мцасир информасийа
технолоэийаларынын кюмяйиля, ямялиййатларын ишлянмяси технолоэийасы вя
учотун апарылмасына йанашма практикасы иля ялагядардыр.
“Bank uçotu” fənninin proqramında Azərbaycan Respublikasında
fəaliyyət göstərən kredit təşkilatlarında – uçot işinin təşkili və aparılması
qaydaları öz əksini tapmışdır.
“Bank uçotu” fənninin dərs proqramında kredit təşkilatlarında muhasibat
uçotunun əsasları ; uçot əməliyyat işinin təşkili ; kassa əməliyyatlarının uçotu
; nağdsız hesablaşmaların uçotu və pul köçürmələrinin şərtləri ; muxbir
hesablaşmalar üzrə əməliyyat uçotu ; kredit əməliyyatlarının uçotu ; depozit
ə
məliyyatlarının uçotu ; qiymətli kağızlar əməliyyatlarının uçotu; xarici
valyuta əməliyyatlarının uçotu ; balansdan kənar əməliyyatlarının uçotu ;
digər aktiv və passivlərin uçotu ; ödəniş vasitələrinin (plastik kartlar, çeklər
və digər ödəniş vastələri) maliyyə hesablarının uçotu ; bankların maliyyə
nəticələrinin uçotu və maliyyə hesabatları və s. öz əksini tapmışdır.
“Bank uçotu” fənninin tədrisində əsas məqsəd – banklarda uçotun təşkili
və aparılması , o cumlədən maliyyə hesabatlarının hazırlanması və tətbiq
edilməsini, maliyyə hesabatlarında səffaflığı təmin etmək və kredit
təşkilatlarında muhasibat uçotunun tənzimlənməsi qaydalarını və
normalarını, bankların əsas əməliyyatlarının aparılma qaydalarını nəzəri
cəhətdən öyrənmək və praktik olaraq kredit təşkilatlarinda tətbiq edilən
hüqiqi normativ aktlarla uçotun izahını tələbəyə çatdırmaqdır. Bank uçotu
fənninin öncədən tədris edilməsi tələbələrdə banklarda uçot əməliyyat işinin
təşkilinin aparılması qaydalarının mənimsənilməsi işini asanlaşdırır.
18
“Bank uçotu” fənninin tədrisində banklarda muhasibat uçotunun əsas
vəzifələri aşağıdakılardır :
-
bankın faaliyyati, aktivlari, öhdaliklari va kapitalın vaziyyati
haqqında maliyya hesabatlarının daxili istifadaçilarina - rahbarliya,
tasisçilara, bankın iştirakçılarına (payçılarına, sahmdarlarına) habela
xarici istifadaçilara - investorlara, kreditorlara, nazarat va dövlat
orqanlarına, maliyya hesabatlarının digar istifadaçilarina dolğun, tam,
düzgün va tafsilatı ila malumatların taqdim olunması;
- aparılan bütün bank amaliyyatları haqqında, talab va öhdaliklarin
mövcudluğu va bank tarafindan istifada olunan maddi va maliyya
resursları haqqında atraflı, tam va düzgün uçotun aparılması;
-
bankın aktivlarinin mövcudluğu va harakati, nağd pul va digar
qiymatlilarin saxlanması, amak resurslarının, xüsusi va calb olunmuş
vasaitlarin samarali istifadasi, habela bank tarafindan aparılan digar
amaliyyatlar üzra nazaratin tamin olunması va s.
Mövzu 1.
Banklarda mühasibat uçotunun əsasları, mahiyyəti və təyinatı.
Banklarda (və digər kredit təşkilatlarında) mühasibat uçotunun aparılması
və hesabatlığın təmin edilməsi. Mühasibat uçotunun obyekti, onun təşkili
prinsipləri və əsas vəzifələri. Mühasibat uçotunun predmet və metodu.
Banklarda mühasibat uçotunun təşkili xüsusiyyətləri. Banklarda mühasibat
uçotunun aparılmasını tənzimləyən hüquqi – normativ aktlar. Banklarda (və
digər kredit təşkilatlarında) idarəçilik uçotunun təşkili prinsipləri.
19
Mövzu 2.
Banklarda uçot əməliyyat işinin təşkilii və metodoloji əsasları.
Kredit təşkilatlarında mühasibat xidmətinin təşkili. Banklarda mühasibat
uçotunun aparılması xüsusiyyətləri. Əməliyyatların uçotunun aparılması.
Banklarda əməliyyat işinin təşkilinin metodologiyası. Banklarda uçot siyasətinin
təhlili və qiymətləndirilməsi. İkitərəfli yazılış forması. Hesabların
müxabirələşməsi. Banklarda analiktik və sintetik uçot cədvəllərinin tərtibi və
uçotun aparılma qaydası.
Mövzu 3.
Banklarda sənədlər və sənəd dövriyyəsi.
Bank əməliyyatlarının aparılmasında sənədlərin rolu. Bank sənədləri və banka
daxil olan sənədlər. Bank əməliyyatlarının aparılmasında sənədləşmənin təşkili.
Sənədlərin saxlanılması və qorunması. Banklarda sənədləşmə və sənədlər
dövriyyəsi. Bank sənədlərinin rəsmiləşdirilməsi və onların uçot hesablarında əks
olunması. İlkin uçot sənədlərinin rəsmiləşdirilməsi. Baş kitab və köməkçi
mühasibat jurnalları. Bankaxili nəzarətin təşkil və daxili audit.
Mövzu 4.
Banklarda hesablar planı.
Azərbaycan Respublikasının Bank Sistemi üçün Hesablar Planı və onun
tətbiqinə dair göstərişlər. Banklarda mühasibat uçotunun beynəlxalq
standartları. Hesablar planının qısa xarakteristikası. Hesablar planının təsnifatı.
Hesablar Planı bölmələrinin siniflər, qruplar və hesablar üzrə
təsnifləşdirilməsi . Balansarxası hesabların xarakterizə edilməsi.