Microsoft Word bvkm-xopks docx

 

92

вахт

  пула  чевриля  билярляр.  5  ил  мцддятя  олуб,  дяйишкян 

фаизли

 истиграз хцсусиййятиндядир. 

 Rusiya  Fond  Birjası.  Rusiyada  qiymətli  kağız  bazarının 

inkişafı  dünya  müharibəsinin  başlanması  ilə  paralel  olmuşdur. 

Qiymətli  kağızlarla  əməliyyat  əmtəə  birjalarının  fond  şöbəsində 

həyata  keçirilirdi.  Rusiyada  fəaliyyət  göstərən  21  birjanın  sadəcə 

7-sində fond əməliyyatları həyata keçirirdi. Bunlar aşağıdakılardır: 

Peterburq,  Moskva,  Varşava,  Kiyev,  Odessa,  Xarkov,  Riqa. 

Bunların içində ən əhəmiyyətlisi Peterburq birjası idi. 1911-ci ildə 

Rusiyada  1617  səhmdar  cəmiyyəti  şirkəti  fəaliyyət  göstərməsinə 

baxmayaraq, yalnız Peterburq birjasında 275 aksiyanın alqı-satqısı 

həyata  keçirilirdi.  Bundan  başqa  birjada  alman,  fransız,  ingilis, 

belçika şirkətlərinin qiymətli kağızları ilə də əməliyyat aparılırdı. 1 

yanvar 1913-cü ildə birjanın qeydiyyatına girən qiymətli kağızların 

ümumi bazar dəyəri 17035,7 milyon rubl, o cümlədən istiqrazların 

dəyəri  15532,1  milyon  rubl,  aksiyaların  dəyəri  isə  1503,6  milyon 

rubl  olmuşdur.  1917-ci  ildə  Rusiyada  dövlət  çevrilişi  nəticəsində 

bütün fond birjalarının fəaliyyətinə son qoyulmuşdur. 

Rusiyada  fond  birjaları  1991-ci  ilin  yay  aylarından 

başlayaraq yenidən qurulmağa başladı. Həmin ildə Moskva, Sankt-

Petrburq,  Nijni  Novqorod  şəhərlərində  fond  birjaları  fəaliyyətə 

keçdi.  Rusiyada  fond  birjalarının  inkişafını  dövlət  sərmayəli 

müəssisələrin özəlləşdirilməsinin vauçerlə həyata keçirilməsi daha 

da  gücləndirdi.  1994-cü  ildən  sonra  Rusiyada  fond  birjalarının 

inkişafını gücləndirən amillərdən biri də dövlət  xəzinə bonosu ilə 

aparılan əməliyyatlar oldu. 1991-ci ildən sonra Rusiyada qiymətli 

kağız  bazarlarının  strukturları  meydana  gəlmişdi:    Birinci  bazar; 

kinci bazar (fond birjaları) və  Birjadan kənar bazar. 

Rusiyada  birjada  əməliyyat  görən  qiymətli  kağızların  50%-

dən  çoxu  dövlət  xəzinə  kağızları  1988-ci  ilədək  təşkil  etmişdir. 

(FKO, OFZ, OSB). 

 

Sərbəst mövzular 

 

---

 

93 

1.

  Beynəlxalq pul və kapital bazarlarının strukturu.  

2.

  Beynəlxalq  pul  bazarları:  valyuta  bazarı  və  avropul 

bazarı.  

3.

  Valyuta bazarının xarakteristikasi.  

4.

  Valyuta interbank bazarı.  

5.

  Spot valyuta bazarı.  

6.

  Müddətli valyuta təhvil bazarı.  

7.

  Pul bazarında əməliyyat görən alətlərin xarakteristikası.  

8.

  London banklararası faiz dərəcəsi - LIBOR.  

9.

  Beynəlxalq kapital bazarı.  

10.

 Beynəlxalq istiqraz bazarı.  

11.

 Beynəlxalq səhm ixracı və satışı. 

12.

 Sendikasyon kreditləri.  

13.

 Qlobal maliyyə mərkəzləri.  

14.

  nkişaf dərəcələrinə görə fond birjalarının təsnifatı.  

---

 

94

VI FƏS L.  

BEYNƏLXALQ  BANKÇILIQ  

 

 

6.1. BANKÇILIĞIN BEYNƏLM LƏŞMƏS  

 

kinci  dünya  müharibəsindən  sonra  finans  xidmətləri 

indüstriasının    qarşılaşdığı  ən  başlıca  tendensiya  bankçılığın 

beynəlmiləsməsi    hadisəsidir.  Ümumiyyətlə,  kommersiya 

banklarının  müştəriləri  (əmanət  və  kredit  müştəriləri)  xaricdə 

olduğu  təqdirdə  beynəlxalq  bir  xüsusiyyət  qazanır.  kinci  dünya 

müharibəsindən  sonra  Qərbi  Avropa  ölkələrinin  yenidən  bərpa 

işləri  sürətlənmiş,  kapital  qoyuluşu  və  istehsalat  artmış,  iqtisadi 

artım  səviyyələri  yüksəlmiş, bundan başqa Yaponiya olmaq şərti 

ilə  bir  çox  Uzaq  Şərq  ölkələrində  böyük  texnoloji  və  iqtisadi 

inkişaf  baş  vermişdir.  Məhz  bu  çərçivədə,  1960-cı  illərin 

ortalarından  etibarən  Qərbi  Avropa  və  ABŞ  bankları  bir  yandan 

yeni  şöbə  və  nümayəndəliklər  vasitəsi  ilə  xarici  ölkələrdəki  qu-

ruluşlarını genişləndirirkən, digər yandan da üzv bankların çalışma 

metodları  mövzusunda  standartı  təmin  edən  və  əməkdaşlığın 

genişlənməsini  qarşısına  məqsəd  qoyan  beynəlxalq  bankçılıq 

qrupları  kanalı  ilə  xarici  ölkələrdəki  quruluşlarını  dolaylı  olaraq 

inkişaf  etdirməyə  başlamışlar.  Bundan  başqa,    onlar,  xarici 

banklarla  bir  araya  gələrək  müəyyən  bazarlarda  və  müəyyən 

sahələrdəki böyük həcmli layihələri dəstəkləmək üçün konsorsium 

banklar qurmağa meyl etmişlər. 

---

 

95 

Cədvəl 6.1. 

 

 

Bankların Beynəlxalq bankçılıq durumuna gəlməsində izlənən 

mərhələlər 

 

I mərhələ 

II  

mərhələ 

III 

mərhələ 

IV mərhələ 

yerli 

müştərilərin 

xarici 

ticarətini 

kreditləşdir-

mə 

xarici banklara 

kredit vermə 

qeyri-ma-

liyyə təşki-

latlarına və 

hökumətlə-

rə kredit 

xarici ölkədə 

bütün 

xidmətləri 

görən şöbənin 

açılması 

 

hökumət və özəl 

sektora 

istiqamətləndirilmiş 

xarici kreditlərin 

verilməsində iştirak 

etmək 

 

xaricdə filial 

və ya 

konsorsiumda 

iştirak 

 

 

 

kredit 

sendikasyon 

menecmeni 

 

1960-cı ildən etibarən beynəlxalq bankçılığın inkişafına təsir 

edən  amillər  aşağıdakılardır:  dünya  ticarət  həcminin  böyüməsi, 

avrobazarlar  ilə  interbank  pul  bazarındakı  fond  həcminin  yüksək 

rəqəmlərə  çatması,  bankların  xarici  ölkələrdə  şöbələrin 

açılmasında  təşviq  siyasəti,  ölkədaxili  pul  və  kapital  bazarlarının 

beynəlxalq finans bazarlarından getdikcə asılılığı. 

Digər  cəhətdən  1973-cü  ildən  etibarən  OPEK  ölkələrinin 

neftdən  əldə  etdikləri  fondların  yüksək  rəqəmlərə  çatması  və 

bunun  nəticəsində  bu  illərdə  dünya  iqtisadiyyatının  durğunluğa 

getməsi, az inkişaf  etmiş ölkələrin xarici finans ehtiyatlarına olan 

---