Microsoft Word Design Hukuk Sempozyum last doc

“Özel Hukuk” Uluslararası Sempozyum

 

 

83 

p. Nizamnamə  Kapitalının Şə rtə Bağlı Olaraq 

Artırılması 

Layihənin tənzimlədiyi  bir  başqa   yenilik,  nizam-

namə  kapitalının  şərtə  bağlı  olaraq  artırılmasıdır. 

Nizamnamə  kapitalının  şərtə  bağlı  olaraq  artırıl-

masında,  dəyişdirilmə və  satın  almaq  hüquqlarına 

istinad  edən  artırılmanın  nisbəti  və  həyata  ke-

çirilmə  müddəti  üçüncü  şəxsin  davranışlarına 

bağlıdır. Bu yol ilə, qiymətli kağızlar tənzimləyici 

kimi,  şirkətin  maliyyə  məsələləri  və  işçilərin  şir-

kətdə səhmdar olma məsələsi də, həll ediləcəkdir.  

r. Đşçilə rin Şirkətdə  Səhmdar Olması 

Layihədə  işçilərin  şirkətdə  səhmdar  olmasını  tə-

min  edən  iki  yol  tənzimlənmişdir.  Bunlardan  bi-

rincisi,  şirkətin nizamnamə  kapitalının  şərtə  bağlı 

olaraq artırılmasıdır. Digəri isə, öncəlik hüquqları-

nın  məhdudlaşdırılmasıdır.  Belə  ki,  yeni  tənzim-

lənən (çıxarılan) səhmlərin işçilərə təqdim edilmə-

sinin,  “öncəlik  hüquq”larının  məhdudlaşdırılması 

baxımından  haqlı  səbəb  olduğu  layihədə  tənzim-

ləndi (T K.m.461). 

s. Təzminaat Tələ binin Đrəli Sürülmə si 

6762  sayılı  Qanunda tənzimlənən “ dolaylı  zərərin 

səhmdarlar  və  şirkət  alacaqlıları  tərəfindən  tələb 

edilməsini” nəzərdə tutan normalar qarışıq olduğu 

kimi,  açıq  da  deyildir.  Həmin  qanunun  309-cu 

maddəsinin  1-ci  bəndində,  səhmdarlar  ilə  kredi-

torlara  (alacaqlılara)  şirkətlə  eyni  səviyyədə (sıra-

da)  məhkəmədə  iddia   qaldırmaq  hüququnu  ver-

mişdir.  2-ci  bəndində  isə,  bu  hüququn  təkcə  şir-

kətin iflas etməsi halında və iflas idarəsindən son-

ra,  həyata  keçirilməsinin  tənzimlənməsi  mübahi-

sələrə səbəb olmuşdur.  

Layihə  bu  problemi  həll  etmək  üçün,  zərəri tələb 

etmək  hüququnu  şirkətə  verdi.  Şirkət  bu  hüqu-

qundan  istifadə  etmədikdə  isə,    səhmdara  verdi. 

Şirkətin  iflası  halında  isə,  bu  hüququ  birinci  növ-

bədə iflas idarəsinə verdi. 

t. Birgə  Məsuliyyə t 

Đsveçrə  Borclar  Qanununun  759-cu  maddəsinin 

eynilə  layihədə  tənzimlənməsi  məsuliyyətə  dair 

mühüm bir yenilik oldu. 6762 sayılı Qanunda tən-

zimlənən “ birgə  məsuliyyət”  anlayışı, məsul  olan 

şəxslərin  zərərin  hamısından  birgə  məsuliyyət 

daşıdığı  və  geriyə  tələb  hüququnun  olmadığı  ni-

zamlanmaqdadır.  

Đsveçrədəki  ədəbiyyat  bu  anlayışın  ədalətə və  bir-

gə  məsuliyyət  məfhumuna  zidd  olduğunu  qəbul 

edir.  Đsveçrə  Borclar  Qanununun 758-ci  maddəsi-

nin  əsaslandırılmış  mətnində  tənzimlənən  idarə 

heyətinin  mütləq  surətdə  birgə   məsuliyyət  daşı-

ması  anlayışı,  hər  hansı  heyət  üzvünün  ödəmə 

qabiliyyəti  olmaması halında,  idarə  heyətinin  bü-

tün  üzvlərininin  (bütün  cavabdehlərin)  səbəb-

ileri  sürülmesine  ilişkin  hükümleri  gerekli 

açıklıktan  yoksun  ve  karışıktır.  Bu  kanunun 

309. maddenin birinci fıkrası, paysahipleri ile 

alacaklılara  şirketle  aynı  sırada  ve  eşit  dava 

hakkı  tanımışken,  ikinci  fıkranın  bu  hakkın 

ancak  şirketin  iflasında  ve  iflâs  idaresinden 

sonra kullanılabileceğini  öngörmesi tartışma-

lara  sebep  olmuştur.  Tasarı  bu  karışıklığı, 

dava hakkını şirkete ve ikmali halinde paysa-

hibine  tanıyarak,  iflasda  da  önce  iflâs  idare-

sine tanıyarak ortadan kaldırmıştır.  

u. Sorumlulukta Teselsül 

Đsv.  BK  m.  759'u  aynen  alarak T asarı, kurul 

sorumluluğunda  önemli  bir yenilik yapmıştır. 

6762  sayılı  Kanun  anonim  ortaklığa  hakim 

olan  müteselsil  sorumluluktan  sorumluların 

zararın tümünden müteselsilen sorumlu olma-

larını  anlıyor,  rûcu  ile  de  ilgilenmiyordu. 

Hakim Đsviçre öğretisi bu anlayışın adalete ve 

müteselsil  sorumluluk  kavramına  aykırı 

olduğu  görüşündeydi.  Đsv.  BK  m.  758'in  ge-

rekçesinde,  klasik  mutlak  m üteselsil  kurul 

sorumluluğu anlayışı altında, münferit üyenin 

ödeme  olanaksızlığın  ceremesini  davalıların 

tümünün,  nedensellik  bağı  bulunmamasına 

rağmen  çekmesi  düşüncesinin  yattığı;  oysa, 

anonim şirkete egemen olan şeffaflık ilkesi ve 

yeni özel  denetim  sistemi  karşısında  bu  anla-

yışın  haklılığını  yitirdiği  belirtilmiştir.  Artık 

tesbiti kolay olan  kusurun  büyüğü  ve  küçüğü 

ayrımına  da  hukukî  sonuç  bağlanmalıdır.  Bu 

sebeple  T asarı  farklılaştırılm ış  teselsül  ilke-

sini kabul etmiştir.  

v. Cezaî Sorumluluk 

Cezaî  sorumluluk  hükmü  de  T asarı'nın  bir 

yeniliğidir.  

4. Limite d Şirke tle r 

a. Kuruluş 

T asarı’da  limited  şirket  hükümlerinde  deği-

şiklikler  yapılmıştır.  Bu  de ğişiklikte,  halen 

Đsviçre'de tartışılmakta olan Đsv. BK'nun limi-

ted  şirketlere  ilişkin  hükümlerinin  revizyo-

nuna  ilişkin  tasarı  da  dikkate  alınmıştır.  De-

ğişikliği yönlendiren düşünce, ileriki yıllarda, 

çeşitli  sebeplerle, özellikle asgarî  sermayenin 

yüksekliği  sebebiyle  girişimcilerin  anonim 

şirket  yerine  limited  şirket  kurmaya  daha 

fazla yönelecek olmaları dolayısıyla bu şirketi 

biraz  daha  sermaye  şirketine  yaklaştırılma-

sıdır.  Bu  ana  amaç  nedeniyle  T asarı  kaynak 

Đsviçre  modelinden  bir  çok noktada  ayrılmış-

tır.  Limited  Şirketin  de  en  az  anonim  şirket 

---

“Mülki hüquq” beynəlx alq simpozium 

 

84 

nəticə  əlaqəsi  olmasa  belə,  məsuliyyət  daşıyacağı 

fikrinə istinad edir. 

Amma,  Səhmdar  Cəmiyyətdə  hakim  olan  şəffaf-

lıq prinsipi və yeni xüsusi nəzarət-təftiş sisteminin 

qarşısında  bu  anlayışın  reallığını  itirdiyi  qəbul 

edilir.  Bundan  sonra,  müəyyənləşdirilməsi  daha 

asan  olan  təqsirin  dərəcəsinə  bir  hüquqi  nəticə 

bağlanmalıdır. Buna görə də, layihə fərqləndirilən 

birgə məsuliyyət prinsipini qəbul etdi.  

u. Cinayət Mə suliyyəti  

Cinayət  məsuliyyətinə  dair  normalarda  layihənin 

yeniliklərindəndir. 

5. Məhdud Məsuliyyə tli Cəmiyyət  

a. Ümumi Olaraq 

Layihədə  məhdud  məsuliyyətli  şirkətə  dair  nor-

malar  da  dəyişdirildi.  Bu  dəyişikliklər  həyata 

keçirilərkən,  hələ  də  Đsveçrədə  mübahisələndiri-

lən  Đsveçrə  Borclar  Qanununun  məhdud  məsuliy-

yətli şirkətlərə dair normaları nəzərə alındı. Dəyi-

şikliklərin əsas məqsədi, gələcəkdə meydana çıxa-

caq  olan  müxtəlif  səbəblər  dolayısıyla,  xüsusilə  

minimum nizamnamə kapitalı limitinin çox olma-

sı səbə bi ilə sahibkarların səhmdar cəmiyyəti təsis 

etmək  əvəzinə,  məhdud  məsuliyyətli  cəmiyyət 

təsis  etməyə  daha  çox  üstünlük  vermələri  səbəbi 

ilə, bu şirkəti (mmc) bir az daha sərmayə şirkətinə 

yaxınlaşdırmaqdır.  Bu  əsas  məqsəd  səbə bi  ilə  

layihə, mənbəyi olan Đsveçrə  modelindən  bir  çox 

məsələdə fərqləndi.  

Məhdud  Məsuliyyətli  şirkətin  də,  ən  az  səhmdar 

cəmiyyət  qədər ticarət  və  sənayedə  funksiyası ol-

ması  və  xüsusilə  son  illərdə  xarici  invenstisi-

yaların  bu  şirkət  növünə  rəğbət  göstərmələri  də 

məhdud məsuliyyətli şirkətə dair normaların əsaslı 

şəkildə dəyişdirilməsinə səbəb oldu.  

b.Şirkə tin Təsis Edilməsi 

MMC-nin  təsisinə  dair  olan  normalarda  mühüm 

dəyişikliklər  edilmədi.  Bu  sahədəki  birinci  yeni-

lik,  şirkət  nizamnaməsinin  (ana  müqaviləsini) 

şərtləri, (a) məcburi şərtlər və (b) imperativ olabil-

məsi  üçün  şirkət  nizamnaməsində  tənzimlənməsi 

lüzumlı  olan  şərtlər  olmaqla,  iki  yerə  bölündü. 

Yeni  sistem,  şirkət  nizamnaməsinin mütəxəssislər 

tərəfindən  hazırlanmasının  vacibliyini  ortaya  çı-

xartdı. Belə ki, mütəxəssislər tərəfindən hazırlanan 

şirkət nizamnaməsi mübahisələri azaldacaqdır.  

Đkinci  yenilik  isə,  bir  ortağı  olan  məhdud  mə-

suliyyətli şirkətdir. 

Üçüncü  yenilik  isə,  təsisçi  ortaqların  nizamnamə 

kapitalındakı payının (mayasının) hissə-hissə ödə-

nilməsinin  ləğv  edilməsidir.  Belə  ki, nağd  ödəniş 

bir çox normaya ehtiyac olmaması nəticəsini mey-

dana gətirdi. 

kadar ticaret ve  sanayi hayatında  işlev  sahibi 

olması  ve  özellikle  son  yıllarda  yabancı  ya-

tırımların  bu  türü  tercih  etmeleri  de  limited 

şirkete ilişkin hükümlerin geniş çapta değişti-

rilmesinde rol oynamıştır. 

b. Kuruluş 

Limited şirketin kuruluşuna ilişkin hükümler-

de  büyük  de ğişiklik  yapılmamıştır.  Anılması 

gereken  ilk  yenilik  şirket  sözleşmesinin  (a) 

zorunlu içerik, (b) bağlayıcı olması için şirket 

sözleşmesinde  yer  alması  gereken  kayıtlar 

olmak  üzere  iki  kısma  ayrılmış  olmasıdır. 

Sistem,  şirket  sözleşmelerinin  bilinçle  hazır-

lanması gereğini ortaya çıkarmaktadır. Bilinç-

le  hazırlanan  bir  şirket  sözleşmesi  de  ihtilaf-

ları  azaltacaktır.  Đkinci yenilik  ise tek  ortaklı 

limited şirkettir. T ek ortağa düşen limited şir-

ketlere  ilişkin tescil  de  bir  yeniliktir.  Üçüncü 

yenilik  ise  esas  sermaye  payının  taksitle 

ödenmesinin kaldırılmış olmasıdır. Peşin öde-

me birçok hükmü gereksiz hâle getirmiştir.  

c. Esas Sermaye Payı 

T asarı'nın  önemli  yeniliği  esas  sermaye  pa-

yında gerçekleşmiştir. Đlk olarak "ortağın ser-

mayesi"  (6762  sayılı  Kanun  m.  507.3)  ile 

"sermaye payı" (6762 sayılı Kanun m. 518.1) 

terimlerinin  yarattığı  -mehaz  Đsv.  BK'dan 

gelen- karmaşaya son verilmiştir. Böylece öğ-

retideki  kullanılan  "temel  sermaye  payı"  ve 

"sermaye payı" terimlerine de artık gerek kal-

mamıştır. Đkinci olarak hiçbir yararı olmayan, 

aksine güçlüklere yol açan "bir ortak, bir pay" 

ilkesi terk edilmiş, bir ortağın birden çok payı 

ola-bileceği  kabul  edilmiştir.  Üçüncüsü  esas 

sermaye  payının  nama  yazılı  senede  bağlan-

masıdır. 

d. Payın Ge çmesi 

6762  sayılı  Kanun'da  ağır  şekil  şartlarına  ve 

yorum  güçlüklerine  sebep  olan  maddî  kural-

ları  olan  bağlanmış  payın  geçmesine  ilişkin 

hükümler  sadeleştirilmiştir.  "Payın  geçmesi" 

payın  devrini, mirasla  kazanılmasını ve  cebri 

icra  yoluyla  edinmeyi  içeren  çatı  kavramı 

ifade ettiğinden, terimlerde özel bir özen gös-

terilmiştir. 

e . Özel Onaylı De vir ile  Payın Đhale sinin 

Kaldırılması 

T asarı hemen hemen hiç uygulanmayan 6762 

sayılı Kanunun 523 ve 524. maddelerinde dü-

zenlenmiş bulunan özel onaylı devir ile payın 

ihalesine yer vermemiştir. 

---