Microsoft Word dr tezim orjinal son ornek doc

 
43 
Hanîfe özellikle hadîs nassları konusunda literal yorumu aşmayı ön planda tutmuştur. 
Bunu  da  stihsan’la  gerçekleştirmeye  çalışmıştır.  şte  bu  noktada  stihsan’a  karşı 
ortaya  çıkan  tepkisel  yaklaşım  slam  hukukunda  literalizmin  doğuşuna  neden 
olmuştur
192
. 
Mâlik’in  yöntemi  ise,  hadîse  muhalif  de  olsa  Medine  ehlinin  amelini esas 
alma,  sedd-i  zerâi,  hiyeli  iptal,  akidlerde  maksat  ve  niyetleri  gözetme,  dava  ve 
hükümlerde  karîne  ve  şuhûdu’l-hâle  itibar,  maslahat  ve  siyaset-i  şer’iyye’ye  göre 
hüküm vermekten ibarettir
193
.  
Dolayısıyla  mam  Malik  de  yöntem  olarak  rivâyetlerle  yetinmemiş, 
istihsan, maslahat gibi hadîs ekolünün hiç de sıcak bakmadığı prensipleri kabul etmiş 
ve  öyleki  maslahat  prensibi  onun  adıyla  anılır  olmuştur
194
.  Zira  mâm  Mâlik’in 
hocaları  arasında  “Rabîa”  da  vardır.  Rabîa,  re’y  âlimlerinden  biri  olarak  ün 
kazanmıştır.  Zira  o,  “re’y  fıkhı”nı  nasslar  ile  maslahatlar  arasında  denge  kurarak 
açıklamaya ehemmiyet vermekteydi
195
. Şu halde Mâlik’in maslahat yöntemini hocası 
Rabîa’dan kazandığını söyleyebiliriz.  
Ayrıca re’y kullanımı yalnız Hanefîlere munhasır değildi ve  mâm Malik de 
dahil  bu  çağda  çokca  kullanılıyordu
196
.  Nitekim  re’y  ehlini  Irak’ta  temsil  eden 
Hammad,  Ebû  Hanîfe’yi,  Medîne’de  temsil  eden  Rabîa  ise  Mâlik’i  yetiştirmiştir
197
. 
mam  Mâlik  re’yin  kapılarını  kapamamış,  aksine  re’yi  kullanmış  ve  alanını 
genişletmiştir
198
.  Dolayısıyla  Hanefî  ve  Malikî  her  iki  ekol  de  re’yden 
yararlanıyorlardı.  Re’y  konusundaki  yöntemleri  ise;  Hanefîler  hakkında  nass 
bulunmayan  konularda  hüküm  çıkarmak  için  kıyasa  başvururken  Malikîler  bu 
                         
192
   Taştan, Osman, “ slam Hukukunda Literalizm”,  slamî Araştırmalar, c. IX, sy. 2, Ankara, 1996, 
s. 145. 
193
   en-Nâsır,  Abdulgafûr,  “Usûl-u  Mâlik  fi’l-Muvatta”,  Nedevâtu’l- mâm  Mâlik,  Fâs,  1400/1980, 
II. 184.  
194
   Özen,  Aklîleşme  Süreci,  s.  214-215.  Zeydan’a  göre  de  maslahat-ı  mursele  esası  Mâlik’in 
mezhebinin  bitişik  ismi  haline  gelmiş,  onun  re’yle  ictihadının  kıvamı  maslahat  esasına 
dayanmakla hasıl olmuştur. Haber-i vahidin kendi kanaatine göre sağlam olmaması durumunda, 
maslahat-ı mursele ve kıyasa binâen haber-i vâhidi bırakmış maslahat ve kıyası almıştır. Zeydan, 
slâm Hukukuna Giriş, s. 248.  
195
   en-Nebhân, “Eseru’l- mâm Mâlik”, II. 165. 
196
   Abdulmecîd, el- tticâhâtu’l-Fıkhıyye, s. 59.  
197
   Özşenel, Mehmet, Ehl-i Re’y-Ehl-i Hadîs, s. 93. (Sezgin, Turâs, III. 9’dan naklen). 
198
   en-Nebhân, A.g.m., II. 166. 

---

 
44 
durumda  maslahatı  nazar-  ı  dikkate  alarak  hüküm  veriyorlardı.
199
.  Ancak  slam 
hukuk  tarihinde  sünnî  hukuk  ekolleri  bir  takım  fer’î  mes’elelerin  çözümünde  re’ye 
başvurmalarındaki ölçü nedeniyle birbirlerinden ayrılmışlardır
200
. 
mam  Malik’in  hadîsleri  değerlendirmede  konusunda  da  kendisine  özgü 
kriterleri  vardır.  Nitekim  Peygamber’in  ve  diğer  otoritelerin  hadîsleri,  hepsi,  eşit 
derecede Malik’in fıkhî argümanlarını oluşturmaktadır. Ona göre bunların kabul ve 
reddi için. amel ve re’y iki önemli kriterdir
201
.  
Burada  dikkat  çeken  bir  başka  husus  ise  Malik’in  ibâdetlerle  ilgili 
konularda  Medine’de  icra  edilen  uygulamaları  nadiren  yorumlarken,  muâmelât 
konuları üzerinde daha çok durarak buralarda şahsî yorumla veya tercih ettiği görüşle 
hareket etmesidir. Bu durumlarda o, Kur’an’dan çıkarttığı ilkelere binaen kendi hür 
düşüncesini  uygulamıştır.  Sonuçta  bazen  üstadlarıyla  mutabık  kalırken  bazen  de 
onlardan  ayrılmıştır
202
.  Kısacası  Malik’in  hadîsleri  değerlendirme  ve  anlama 
konusunda  daha  çok  mana  ve  maslahatı  dikkate  aldığını,  aklî  yöntemlere 
başvurduğunu, rivâyetlerin özellikle Medine ehlinin ameline uygunluğuna da dikkat 
ettiğini  söyleyebiliriz.  Bütün  bunlar  onun  yalnız  lafza  bağlı  bir  yoruma 
yönelmediğini  ortaya  koymaktadır.  Diğer  ekoller  de  olduğu  gibi  doğal  olarak  onda 
da lafza bağlı yorumlara rastlamak mümkündür. Zira Şâfiî öncesi hukuk ekollerinin 
tamamı,  birbirlerinden  farklı  yoğunlukta  da  olsa,  hadîsleri  zâhirî,  lafzî  ve  şeklî 
anlama temayüllerine sahiptir
203
.  
Ş
u  halde  Şâfiî’den  önce  hadîsleri  ve  sünneti  anlama  ve  değerlendirme 
konusunda iki farklı temel yaklaşım söz konusudur. Nassların lafzî anlamına öncelik 
tanıyan ve buna bağlı bir tutum sergileyen tarafların yanısıra nassların lafzına bağlı 
kalmakla birlikte onların mana ve maksatlarını da dikkate alarak yeri geldiğinde lafzî 
anlamlarına bağlı kalmayan taraftarlar var olagelmiştir.  
                         
199
   Abdulmecîd, el- tticâhâtu’l-Fıkhıyye, s. 60.  
200
   Goldziher, Zâhirîler, s. 4.  
201
   Guraya, Muhammed Yûsuf, Sünnetin Niteliği Sorununa Metodik Bir Yaklaşım, çev. M. Emin 
Özafşar, Ankara Okulu, Ankara, 1999, s. 70.  
202
   Guraya, Sünnetin Niteliği, s. 105.  
203
   Aktepe,  shak Emin, Şâfiî Öncesinde ve  mam Şâfiî’de Sünnet, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), 
MÜSBE,  stanbul, 2005, s. 229.  

---