Microsoft Word Hazir kitab docx
Yüklə 3,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
174 bala [Məhəmmədzadə] 72 , Məhəmmədsadıq Quluyev 73 Azərbaycanın əsarətdən qurtulması uğrunda siyasi mübarizəsini davam etdirib. 71 Mustafa ağa Nadir ağa oğlu Vəkilov (1896-1965) Azərbaycanın görkəmli ictimai-siyasi xadimlərindən biridir. Moskva Universitetinin hüquq fakültəsini bitirib, Azərbaycan Cümhuriyyəti dönəmində Parlamentin üzvü və daxili işlər naziri olub. Sovet hakimiyyətinin ilk günlərindən mühacirət edərək Türkiyəyə gedib və həyatının sonunadək orada yaşayaraq Azərbaycanın azadlığı uğrunda siyasi mübarizə aparıb. 72 Mirzəbala Məhəmmədzadə (1898-1959) görkəmli ictimai-siyasi xadim, jurnalist. Məhəmmədəmin Rəsulzadənin ən yaxın və sədaqətli silahdaşlarından biri. Müsavat Partiyası Gənclər Cəmiyyətinin üzvü (1917-dən). Sovetləşmənin ilk dönəmində M.Rəsulzadənin göstə- rişiylə istilaçılara və yerli satqınlara qarşı mübarizə məqsədiylə Bakıda yaradılmış gizli Müqavimət Komitəsinin sədri (28.5.1920-dən). 1921-də öncə Güney Azərbaycanda, sonra Türkiyədə mühacirətdə olub. Münxendəki SSRİ-ni öyrənən institutun Azərbaycan bölməsinin başçısı və həmin institutun türkcəmizdə buraxdığı siyasi jurnalın redaktoru. Müsavat Partiyası MK-sının sədri, Azərbaycan Milli Mərkəzinin başqanı (1955-dən). 73 Adı elmi ədəbiyyatda bəzən “Məhəmmədsadıq Xülusi” (“Sadıq Xülusi”) kimi də keçən Məhəmmədsqdıq Quluyev görkəmli müsavatçılardandır. “ÇK” onu dəfələrlə həbs edib. Məhəmmədəmin Rəsulzadə onu fəal partiya xadimi adlandıraraq Müsavat partiaysı gizli Mərkəzi Komitəsinin üzvü olduğunu, sovet Azərbaycanından 1924-də çıxdığını, öncə Ərdəbildə, 1926-dan Təbrizdə işlədiyini, vətənlə əlaqə saxladığını, sürgün edidiyi Tehrandan bolşeviklərin fitnəkarlığına baxmayaraq Təbrizə qayıda bildiyini, orada bir özəl müəssisədə gizli çalışdığını, İranda Azərbaycan Milli Mərkəzinin nümayəndəsi olduğunu bildirir (bax: Из истории азербайджанской эмиграции. Сборник документов, произведений, писем. Москва: «Мысль», 2011, с.66). 175 (onunla şəxsən tanışam) və başqaları. Ağayevin dediklərindən mənə bəlli oldu ki, Mirzəbala və Məhəmmədsadıq İranda, qalanları isə Türkiyədədir. Ağayev bunu da danışdı ki, o zaman Türkiyədə bulunan Məhəmmədəmin Rəsulzadə və başqaları xaricdəki və sovet ərazisindəki Müsavat təşkilatlarının mərkə- zinə rəhbərlik edirdilər. Sual: Az. SSR-in rayonlarındakı vəziyyət haqqında Ağayevə Siz hansı informasiyanı verdiniz? Cavab: Az. SSR-in rayonlarındakı vəziyyət haqında mən Ağayevə bu qaydada informasiya verdim. Dedim ki, Az. SSR-in rayonlarında kollektivləşdirmə sərtliklə aparılır, yəni qolço- maqlıq ləğv edilir, qolçomaqlar repressiya olunur və sürgün edilir, bu zaman bəzi yerlərdə rayon təşkilatları əyintilərə və ifratçılığa yol verir, nəticədə kəndlilər sovet hakimiyyətindən narazı qalır. Mən bu məlumatı Ağayevin xaricdəki Müsavat mərkəzinə ötürməsi üçün vermişdim. Sual: Az. SSR-in rayonlarındakı durum haqqında məlumatla Siz xaricdəki Müsavat mərkəzinə xəbər vermək istəyirdiniz ki, sovet hakimiyyətinə qarşı əksinqi- labi işi genişləndirmək üçün “əlverişli şərait” yaranıb? Cavab: Bəli, mənim məqsədim yalnız bu idi 74 . Sual: Az. SSR-in rayonlarındakı durum haqqında məlumatınızdan sonra Ağayev Novruz Sizə nə tapşırdı? 74 Çox güman ki, istintaqın sonrakı günlərinə düşən bu son sual- cavab Ə.Qədimovun artıq cismən tükəndiyini, müqavimət göstərməyə daha gücünün qalmadığını göstərir. 176 Cavab: Ağayev mənə bu tapşırıqları verdi: 1) sürgündən qayıdan müsavatçıları və sovet hakimiy- yətinin başqa düşmənlərini işə götürməyə çalışmalı, onlarla əlaqə saxlamalı, onların əhval-ruhiyyəsini öyrənməli və Müsa- vat təşkilatı əməli işə keçəcəyi zaman onlardan sovet hakimiy- yətinə qarşı əksinqilabi mübarizədə yararlanmalı; 2) xaricdəki Müsavat mərkəzinə ötürməkdən ötrü əski müsvatçılardan azadlıqda kimlərin qaldığını aydınlaşdırıb Ağa- yevə bildirməli, çünki xaricdəki Müsavat mərkəzi bu məsələlərlə maraqlanır; 3) yeni müsavatçı kadrlar yetişdirmək məqsədiylə köhnə müsavatçı kadrları qoruyub saxlamağa və gəncləri əksinqilabi millətçi ruhda tərbiyələndirməyə çalışmalı və b. Boynuma alıram ki, Ağayevin bu fikirləriylə tam ortaqdım, bütün bu göstərişləri bütünlüklə yerinə yetir- məyə razı oldum 75 . Sual: İstintaqa bildirin görək Mirzəyev Abbasqulunun görüşləri nədən ibarətdi? Cavab: Mirzəyev Abbasqulu bizimlə tam razıydı və onun da görüşləri bizimkiylə, yəni sovet hakimiyyətinə qarşı müba- rizə tələbləriylə üst-üstə düşürdü. Sual: Zaqatalada Baba Qəbulov, Əfəndiyev Fərrux və b. ilə birgə apardığınız əksinqilabi iş haqqında Ağayevə nə infor- masiya vermisiniz? 75 Hər biri ittiham maddəsinə bənzəyən bu cümlələrin Ə.Qədimovun ağzından deyil, müstəntiqin qələmindən çıxdığı göz qabağındadır. Yüklə 3,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|