Microsoft Word içindekiler doc

Erdoğan Altınkaynak 
14 
işte budur. Ondan sonra Cengiz Han söyledi.A Kerait Bey! Senin ağacın ıhramur olsun, kuşun kaz olsun, yerin “Ar börü” olsun, 
damgan göz damga olsun dedi. Şekli işte budur. Yine ondan sonra Cengiz Han söyledi. Ay Mutyan Bey! Senin ağacın üvez(kuş 
tanesi) olsun, kuşun turna olsun, yerin “Baygograt” olsun” olsun, damgan kemer olsun. Şekli işte budur. Ondan sonra yine 
Cengiz Han söyledi. Ay Burçan Bey! Senin ağacın Meşe olsun, kuşun serçe olsun, yerin “Ak togan” olsun, damgan çagalbay 
olsun dedi. Şekli işte budur. Ondan sonra yine Cengiz Han söyledi. Ay Barkıt Bey! Senin ağacın Akçaağaç olsun, kuşun hüd hüd 
olsun, yerin “Burunç” olsun, damgan kardelen olsun. Şekli  (24v)  işte budur. Ondan sanra yine Cengiz Han söyledi. Ay 
Kagınçar’ın oğlu Katay! Senin ağacın ardıç olsun, kuşun leylek olsun, yerin “Taylak” olsun, damgan seri olsun dedi. Şekli işte 
budur. Ondan sonra yine Cengiz Han söyledi. Ay Kaldar Bey! Senin ağacın sandal olsun, kuşun güvercin olsun, yerin “Arnab” 
olsun, damgan kepçe olsun, dedi. Şekli işte budur. Yine ondan sonra Cengiz Han söyledi. Ay Salçut Bey! Senin ağacın dişbudak 
olsun, kuşun bülbül olsun, yerin “Barlas” olsun, damgan ay damga olsun dedi. Şekli işte budur. Ondan sonra yine Cengiz Han 
söyledi. Ay yemir Kutlu Bey! Sen sıradan bayağı insandan zenginliğin ile çok mal vermen ile beylik buldun. Senin ağacın 
kızılağaç olsun, kuşun saksağan olsun, yerin “Taban” olsun, damgan yarım tarak olsun dedi. Şekli  (25r)  işte budur. yine 
Cengizhan’ın kendisinin yeri “Çan Kaba”denildi. Cevgiz Han, işte bu söylenilen beylerin her birisi asker başı, komutan yapıp 
saraylar almaya gönderdi.O büyük güçlü askerlerde, ordularda halk oğlu bibirini kendi yeri ile bulur idiler. Şimdi bütün yerlerin 
adları bunlardır: Önce han yeri “Çan”, ondan sonra bütün beylerin yerleri bunlardır: Aruvçan, Kongrat, Salvat, Alaç Tutya ,Tok 
Sabâ, Ak Taylak, Ar Börü, Baygongrat, Ak togan, Buruç, Taylak, Arnav, Barlas, Taban. Yine bilineki, Cengiz Han her zaman 
geyik avlamay çıkar olsa, işte bu söylenen beyleri, kuşları ile alıp çıkardı.  Şimdi o kuşların adlarının tamamını toplayıp 
söyleyelim: Önce Cengiz Han’ın kendi kuşu iki karakuş idi. Diğer beylerin kuşları bunlardır: Atmaca, Şahin, Karakuş, Şahin, 
atmaca, katrak, kaz, turna, serçe, hüd hüd, (25v) leylek, güvercin, bülbül, saksağan. Yine bilinen oldu ki Cengiz Han’ın 
kendisinin ağacı çınar idi. Diğer beylerin de ağaçlarının tamamını toplayıp söyleyelim: Karakoyun, elma ağacı, kara ağaç, kayın, 
kavak, kara ağaç, dişbudak, ıhlamur, üvez, meşe, Akçaağaç, ardıç sandal, dişbudak, kızıl ağaç. Yine bilinen olacak ki, Cengiz 
Han’ın kendisinin damgası kuşbaşı denilen damga idi. Şekli işte budur. Diğer beylerin de damgalarını toplayıp söyleyelim: Yine 
bilinen olacak ki Cengiz Han söylenen beylerin her birisine savaşmaya uygun görünüş, güç olması için birer göğüs torbası atayıp 
verdi. İlk önce Cengiz Han’ın kebdisinin göğüs torbası”Buyan” hizmet denilen torba idi. Büyük oğlu Yüçi’nın “Karatav” denilen 
torba idi. İkinci oğlu Çaday’ın “Altın Sadıl” denilen torba idi. Üçüncü oğlu Keray’ın “Zırh” (26r) denilen torba idi. Ondan sonra 
Cengiz han beylerinin her birisine birer göğüs torbası verdi.Ondan sonra Bodonçar’ın oğlu KIyat’a “Kale”denilen torbayı verdi. 
Kongrat’a “Ay koltuk”denilen torbayı verdi. Maykı’ya “Sığır” denilen torbayı verdi. Ortaç’a “Çeçegöz” denilen torbayı verdi. 
Tamyan’a “Köylekse” denilen torbayı verdi. Kıpçak’a “Kök Yaka” denilen torbayı verdi. Çormatı’ya “On Karış” denilen torbayı 
verdi. Kerait’e “Uyılma”denilen torbayı verdi. Mutyan’a “Katı Kabak” denilen torbayı verdi. Buçan’a “Kuskaç” denilen torbayı 
verdi. Borkıt’a “Körleç” denilen torbayı verdi. Kagınçar’ın oğlu Kıyat’a “Boz Kalpak” denilen torbayı verdi. Kaldar’a “Çuka 
Turgay” denileb torbayı vedi. Salçut’a “Kuyurçak denilen torbayı verdi. Temir Kutlı’ya “Buzav Baş” denilen torbayı verdi. 
Şimdi işte bu torbaların tamamının adlarını toplayıp söyleyelim: Buyan, Karatav, altın sanduk , bekter(zırh), öt yireke, kala, ay 
koltuk, sığır, çeçegöz, köylekse, kök yaga, on karış,  (26v) bozkırda yürür idiler. Kaplan denilen geyiği gördüler. Her birisi 
oklarını yakalarına gizleyip, hazırlayıp koydular. Kayaları, taşları  aştılar. Hiç birisi ulaşamadılar. Sonunda; Üç kişi kovalayıp 
ulaştılar. kaplanı (ok) atıp devirdiler. Birisi Kongrat Batır’ın oğlu Sengle, ikincisi bin ok torbalı Ortaç, üçüncüsü Tamyan. Bu üç 
kişi kaplanı öldürüp Cengiz Han’a getirdiler. Han buların bu erliklerini görüp şaşırdı. Her birisine biner tane ödül verdi. Her 
yerde, mecliste; bunların erliklerini söyleridi. Yine günlerden birgün Cengiz Han, ava beyleri ile çıkıp yürür idi. Bozkırda bir 
yaban geyiği gördüler. (27r) kovaladılar. Burçan bey’in bir hızlı atı vardı. Hızlılığında öyle idi ki; yaban geyiğine yetişip, 
boynuzundan tutardı. Burçan Bey yetişipgeyiği (ok atıp) yıktı, devirdi, hanın önüne getirdi. Han ona da elli tane ödül verdi. 
Hergün işte bunu gibi zevk, sefa kılar idiler. (sürmekteydiler) Yine günlerden birgün söyledi. Ay beylerim! Varsınlar kuş avlayıp 
getirsinler diye emretti. beylerin her birisi kuşlarını alıp çıktılar. Kuşlar avlayıp getirdiler. Kıyat  şahin kuşu ile beyaz kuş 
yakaladı. Sengle doğan ile turna yakaladı. Ortaç Şahin ile kaz yakaladı. Tamyan atmaca ile bödene yakaladı. her birisi kuşlu kuşu 
ile yakaladıkları kuşlarını alıp geldiler. Cengiz Han’ın önüne saldılar, bıraktılar. han bu kuşları görüp her birisine binertane ödül 
verdi. Ama Kıyat’a, Sengle’ye, Ordaç’a, Tamyan’a ikişer bin tane ödül verdi. Ondan sonra Cengiz Han büyük oğlu Yüçi’ye 
gerçek, esasmal onda bulunur diye altın (27v) gümüş çoktur, yurdu geniştir diyeTermiz vilayetinde hanlığa koydu ve ikinci oğlu 
Çaday’ı ilin büyüğü onda olur diye on bin türlü halk onda olur, büyük yurttur diye Hindistan vilayetinde hanlığa koydu. Üçüncü 
oğlu Keray’ı erkek gibi giyinir, göğüs torbasını kuşanır, kılıcı çoktur diye asil halktır deyip Körel vilayetinde hanlığa koydu. 
Dördüncü oğlu Tolay’ı halkları merhametlidir diye, uzak yurttur diye erkek gibi giyinir; kumaşı, ipek giysisi, bezi çoktur diye işi, 
mevkisi, yemeği, tatlısı, kaymağı büyük yurttur diyerek Meskev (Moskova) vilayetinde hanlığa koydu. Her birine işte bu 
söylenilen vileyetleri, halkı ile onlara paylaştırıp verdi. Şimdi o şahirler deki hanların temeli, köküne bunlardandır. Ondan sonra 
yine biliniz ki Cengiz Han peygamberimiz Muhammet Mustafa Sallallahu’aleyhiveselam tarihinden (28r)Sonra, beş yüz kırk 
dokuzuncu yılda idi. Domuz yılında, Zülkadde eyında anadan doğdu. Ondan sonra Cengiz Han yetmiş iki yıl ömür geçirdi, 
yaşadı. On üç yaşında hanlığa oturdu. Han oldu. Elli dokuz yıl hanlık sürdü. Cengin Han’ın doğduğu  şehrin, durduğu yurdu 
Katay idi. Yine yetmiş iki yılından sonra domuz yılında, mübarek Ramazan ayının on dördüncü gününde, tarih altı yüz yirmi 
dörtte dünyadan göçtü, öldü. Sözü dünyada kaldı. Allah’ın rahmeti onun üzerine olsun. (29r) Aksak Temir destanın beyanında 
bir bölüm: Şimdi Hazret’i Aksak Temir’in neslinde bahsedelim. Hindistan şehrinde Cengiz Han’ın oğlu Çaday Han idi, hanlık 
yapıyor idi. Günlerden birgün yatıp uyudu. Kötü düşler, rüya gördü. Korkup silkinerek uyandı. Tir tir titreyerek kalkıp durdu. Fal 
bakıcıları çağırttı. Geleceğine, talihine baktırdı, söyledi ki; kendi ülkende Almalık denilen köyde, bir kişiden tehlikeniz vardır. O 
kişi haydut oğlu, aşçı oğlu, bekçi oğlu, tavukçu oğlu, elbiseci oğlu oğlu Taragay denilen kişidir dediler. Ama o Taragay‘ın izi, 
işareti, nişanı odur ki omzunda beni var, ol gözünde akı vardır. O Taragay’ın karısı hamiledir. Onun karnındaki çocuktan ecelin, 
ölümün yetişir dediler. O zaman (29v) Çaday Han fal bakıcılardan bu sözü duyup o Almalık köyündeki Taragay’ı isteyip, aratıp 
buldurdu. Çaday Han’ın karşısına alıp geldiler, baktılar. O söylenen izleri vardı. Omuzunda beni var, sol gözünde akı vardı. Hem 
Çaday Han sordu. Ay Taragay! Senin hamile karın var mı? dedi. O Taragay söyledi. Evet var dedi. Ondan sonra Çaday Han 

---