Microsoft Word Insan huquqlari II kitab doc
Yüklə 2,86 Kb. Pdf görüntüsü
|
167 obyektiv konstruksiyanın meydana gəlməsinə səbəb olur. Subyektiv konstruksiyaların universal prinsiplərlə, qanunauyğunluqlarla qəbul olunması elə obyektiv konstruksiyaların və metodların bazasında dayanır. Fərd (şəxs) tədqiqat apararkən təhlil metodlarının hər ikisindən istifadə edərək müəyyən sahələrin öyrənilməsini həyata keçirir. Bu zaman mənimsənilmə mərhələsi başlayır. Mənimsənilmə mərhələsi ilkin qavranılma mərhələsindən tutmuş şərti son mərhələyə qədər davam edir. Burada nəticə etibarilə tezislərdən, sintezlərdən və analizlərdən ibarət olan bütöv (fəlsəfi məzmunlu bütöv) meydana gəlir. Elmi-tədqiqatın quruculuğunda sistem tərkibində uyğunluqlar, uzlaşmalar mövcud olmalıdır. Sistemdə sintezlər zamanı elementlərin birləşmələri meydana gəlir. Bu anda başlanğıc və son arasında müəyyən bir trayektorik bağlılıq mövcud olur. Sistemdə boşluqlar, yəni tədqiqatın tamamlanması zamanı və bütövləşməsi zamanı mövcud olan boşluqlar elementlər çatışmazlığından meydana gəlir. Eləcə də uyğun olmalayan elementlərin sistem məkanının müəyyən hissəsinə əlavə edilməsindən ortaya çıxır. Uyğunsuzluqlar sistem daxilinə elementlərin ardıcıl şəkildə disharmonik quruluşundan meydana gəlir. Uyğunluqlar isə ardıcıl gələn tələbatların yerinə yetirilməsi zamanı ortya çıxır. Başlanğıc və son trayektoriya arasında bir bütöv meydana gəlir. Məsələn, sintezlər zamanı mətn tam öz ardıcıl trayektoriyası ilə uyğunluq prinsipi ilə tamamlandıqda uyğunluq yaranır. Uyğunluq əsasən ardıcıl şəkildə tələblərə cavab verməkdən, sahələrin təsnifatından ortaya çıxır. Tədqiqatlarda mətnlər ardıcıl olaraq (müəyyən sahələr üzrə) tələb olunan elementlərdən və onların ardıcıl birləşməsindən meydana gəlir. Təfəkkür öz quruculuq funksiyasını yerinə yetirərkən, konstruksiya yaradarkən qavradığı bütün elementləri uyğunluq prinsipləri ilə öz məkanına cəlb edir. Burada bütün elementlər başlanğıcda və sonda uyğunluq prinsipləri ilə düzülür. 168 Uyğunluq əsasən müəyyən başlanğıcdan sonra gələn cavablarla yaranır. Ümumiyyətlə, hər bir element qrupu öz sahəsində, öz vərdiş olunmuş sahəsində toplanır, cəmləşir. Bu anda cavabvericilik funksiyası meydana gəlir. Tezis -mətnə, mətn-tezisə uyğun olmalıdır. Sistemləşdirmə prinsiplərindən irəli gələrək, tezisin tələb etdiyi faktlar və mühakimələr nəticələrə xidmət etməlidir. Hər bir nəticə obyektin ümumi məzmununun tələblərini yerinə yetirməlidir. Faktlar başlıca olaraq nəticələrə, o da tezislərə xidmət etməlidir. Hər bir fakt sistem daxilində obyektə uyğun şəkildə nəticə etibarilə şərh olunmalıdır. Təhlillər tezislərin əsaslarını aşkarlamaqla onların təriflərini (qısa və geniş şəkildə) yaratmalıdır. Buradan da sistemli konseptuallıq, uyğunluq meydana gəlir. Sintezin tələblərə cavab verməsi elə sistemli olmalı və harmonik prinsipləri özündə əks etdirməlidir. İ nkarlar və təfəkkürün təkmilləşməsi. Təfəkkürün təkmilləşməsi prosesləri çoxobyektli münasibətləri və əlaqələri ehtiva edən qavramaqdan və hadisələrə dair baxışların çoxluğunu qruplaşdırmaqdan ibarət olan bir prosesdir. Təfəkkür normalarla, ardıcıl şəkildə qəbul edilən qaydalarla təkmilləşir. Təfəkkürün təkmilləşməsi prosesləri dialektik qaydada mövcud olanı, müəyyən məqamlarda meydana gələni (hadisələri) və gələcək baş verəcək hadisələrdən dialektik əsaslarla imtina etməkdən və hadisələrə baxışları müxtəlif istiqamətlərlə formalaşdırmaqdan ibarətdir. Bu anda kompleks olaraq baxışlar, əlaqələr və münasibətlər formalaşır. İnkar etmək əsasən hadisələr zəncirinin çoxalmasına xidmət edən bir prosesdir. İ nkar təfəkkürü təkmilləşdirən, mövcud baxışlarla razılaşmamadan irəli gələrək, təfəkkür “çatışmazlığını” (hadisələrə münasibətdə kasad baxışları, razılaşılmayan baxışları) aradan qaldıran ikitərəfli və çoxtərəfli bir bağlayıcı dialektik prosesdir. İnkarlar dialektik məntiqin əsaslarında dayanır və dialektikanın özünün təkmilləşməsinə xidmət edir. 169 İnkarlar inkişaf qanunauyğunluqlarının cəmini meydana gətirir. İnkar etmək təfəkkürü aydınlaşdırmaq və elementləri məhz öz münasib yerlərində aşkarlama, eləcə də müəyyən yerlərə dəqiq cəlb etmə prosesinin tərkib hissəsdir. Obyektiv qaydada inkar etmək hadisələrə baxışları təkmilləşdirməkdən ibarət olan bir prosesdir. İnkarlar subyektivliklərin çoxalması proseslərinin tərkib hissələridir ki, bundan da obyektivlik meydana gəlir. Çoxlu sayda subyektivliklər məhz obyektivliklərin yaranmasını və nisbi son olaraq təfəkkürün müəyyən mərkəzlərdə cəmləşməsini meydana gətirir. İnkarlar sistemləşmə proseslərinin tərkib hissələridir və sistemlərdə olan boşluqları aradan qaldırmağa xidmət edir. İnkarlar sistemlərdə olan uyğunlaşdırma proseslərinin təkmilləşməsinə xidmət edir. Kainat siqnallarının sonsuzluğu və bu baxımdan da subyektiv fikirlərin zəngin olması məhz inkarların yaranmasının əsas amili hesab olunmalıdır. Kainatda siqnalların çoxluğu baş verən hadisəyə və hadisələrə subyektiv baxışların artmasına gətirib çıxarır. Subyektiv fikirlərin çoxluğu hadisələrə dair baxışların çoxluğunu meydana gətirir. Fikirlərin inkar olunması aşkarlanma prinsipinin tərkibi kimi qəbul olunmalıdır. Fikirlərin formalaşmasının çoxlu sayda komponentləri mövcuddur. Bu komponentlərin aşkarlanması üçün çoxlu sayda baxışların olması labüddür. İnkarlar köhnəlmiş hadisələrə dair yeni baxışların meydana gəlməsinin əsasında dayanır. Hadisələr zənciri inkarların zəncirvari qaydada meydana gəlməsinə səbəb olur. Yeni hadisələr əvvəlki hadisələri təzələyir və inkarlar meydana gəlir. Faktların izahlarının yeni əsaslarla izah olunması elə inkarlar prosesinin əsaslarını təşkil edir. İnkarların özləri də yeni hadisələrin meydana gəlməsinin əsasında dayanır. İnkarlar sayəsində yeni hadisələr İnkarların burada təbii proseslərin nəticəsi, həm də aşkarlanma proseslərinin nəticəsi olması qənaətinə gəlmək olur. İnkarlar hadisələrin ardıcıl olaraq cərəyan etməsindən meydana gəlir və hadisələri dialektik Yüklə 2,86 Kb. Dostları ilə paylaş:
|