Microsoft Word Кичик бизнес бошк маъруза матни doc
Yüklə 1,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
| yovvoyi
raqobatdan va qonun-qoidalar bilan tartibga solinuvchi sivilizatsiyalashgan raqobatdan iborat bo‘ladi. Turli bosqichlarda har ikkala raqobat tipining nisbati har xil bo‘ladi. Sivilizatsiyalashgan raqobat aralash iqtisodiyotga xos bo‘ladi, ammo u birdan emas, balki sekin-asta raqobatning asosiy tipiga aylanadi. Bu bozor munosabatining rivojlanishidan kelib chiqadi. Aralash iqtisodiyot bozor va nobozor munosabatining yaxlitligi bo‘lganidan bu yerda raqobat bilan birgalikda partnyorlik aloqalari ham amal qiladi. Raqobat ishtirokchilarining sotsial-iqtisodiy makomi bir xil emas, shu sababdan, ularning bevosita maqsadi ham farqlanadi. Tadbirkorning maqsadi ko‘proq foyda ko‘rish, ishchiniki yaxshi ish haqi olish, yer egasiniki yerdan daromad olish, puldorniki pulidan ko‘proq pul chiqarib olish. Raqobat bu faqat individual manfaatni emas, balki jamoaning birgalikdagi manfaatini ham ko‘zlaydi. Ayrim kishining manfaati bir tomondan alohidalashgan, ikkinchi tomondan jamoa manfaatiga birlashgan, shu orqali yuzaga chiqadi. Ishlovchilardan har biri yaxshi ish joyi uchun kurashadi, ular jamoa doirasida esa uning manfaati yo‘lida va birgalikda boshqa jamoalar bilan raqobatlashadi. Raqobat xo‘jalikning hamma sohasida boradi, unda iqtisodiy faol kishilar qatnashadi. Bozor xo‘jaligidagi raqobat kim bo‘lishidan qat’iy nazar yaxshi ishlaganlarni yutib chiqishini bildiradi. Shu jihatdan u bozor iqtisodiyotini 21 harakatlantiruvchi kuchi hisoblanadi, iqtisodiy resurslarni tejamli ishlatishga, tovar va xizmatlarni ko‘plab va sifatli ishlab chiqarishga undaydi. U xo‘jalik yuritishning eng samarali usullarini yuzaga keltiradi, iqtisodiy aloqalarning eng ma’qo‘lini topishga majbur qiladi. Raqobat iqtisodiy o‘sishni ta’minlaydi, bu esa o‘z navbatida raqobat doirasini kengaytiradi, chunki tadbirkorlar safi kengayib boradi. Raqobat bozorning hamma turlarida amal qiladi. Tadbirkorlar tovar bozorida sotuvchi sifatida, resurslar bozorida esa haridorlar sifatida raqobatda bo‘lishadi. Ishchilar mehnat bozorida yaxshi ish joyini egallash uchun kurashadilar. Raqobat ishlab chiqaruvchilar bilan iste’molchilar o‘rtasida ham boradi, bu sotuvchi va haridor raqobatida ko‘rinadi. Sotuvchi kimmatrok sotishga intilsa, haridor arzonrok sotib olishni mo‘ljallaydi. Bu moliya bozorida ham bo‘ladi. Puldorlar o‘z pulini qarzga berganda qarz haqini (foizni) oshirishga intiladilar qarz oluvchilar uni pasaytirishga harakat qiladilar. Yer egalari yerga ijara haqini oshirishni mo‘ljallaydilar, ijarachilar esa aksincha pasaytirish choralarini ko‘radilar. Xullas, raqobatlashuv iqtisodiy faoliyatning hamma turlariga xos bo‘ladi, u bozorning o‘zida va bozordan tashqarida boradi. Bozorda raqobat bevosita yuz bersa, bozordan tashqarida xususan ishlab chiqarishda unga hozirlik kuriladi, raqobatga g‘olib chiqish chora-tadbirlar amalga oshiriladi. Bozorda narxni o‘zgartirish, savdo reklamasini tashkil etish orqali bellashuv yuz beradi. Bozor raqobatni shart-sharoiti qandayligi haqida axborot beradi, unga asoslanib chora-tadbirlar ishlab chiqiladi. Bu o‘rinda marketing alohida rol o‘ynaydi. Yüklə 1,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|