28
lak” ( u a, 1915); “A xasanki dro ak” (Bakı, 1916); “Berasnund”,
“Ozer” (Bakı, 1916); “Kayler” (G nc , 1916); “Netsuk” ( u a,
1916); “Aparaj” ( u a, 1918), “A xatvorn dzaym” (Bakı, 1918);
“Banvori Xosk”, “Zeraçnund” (Bakı, 1918); “Merdzaym” (G nc ,
1918); “Terekati”, “Sepor” (Bakı, 1918); “Karabaxi Suranc”
( u a, 1918); “Artsax” ( u a, 1919); “Nor Kyank” ( u a, 1919).
Az rbaycanda gürcü dilind n r edil n m tbu orqanlar –
“Çkaro”, “Çveçi çkaro” (Bakı, 1913) – dig r azsaylı xalqların
n rl ril müqayis d bir q d r kasad görünür. Bunun hansı
s b bl rd n qaynaqlandı ı haqda tutarlı bilgil r yoxdur.
XX
srin
vv ll rind Az rbaycanda polyakların da bir
q zeti – “Faris” (Bakı, 1907) n r olunurdu. Eliza Ore kova,
Boleslav Prus, Stefan Zeromski, Adam Asnik, Qabriyela Zapolska
v xüsusil bütün Qafqaz ölk l rind m hur mü llif, Nobel
mükafatı laureatı Henrik Sienkieviçin d biyyatını xalqa tanıtmaq
üçün c hd göst r n redaktor .Voyniloviçin r hb rliyi altında
polyak dilind "Faris" jurnalı 1907-1908-ci ill rd Bakıda yayım-
lanırdı. 1917-ci il yanvarın 24-d Az rbaycan jurnalı "Açıq söz"d
Pol a m d niyy tinin v Henrik Sienkieviçin s rl rinin xüsusi bir
övql t qdim olundu u m qal y ayrıca diqq t yetirilm lidir.
Sonrakı ill rd Bakıda gürcü dilind m tbuat orqanlarının
buraxılması davam etmi dir. 1913-cü ild n “Skaro” (“Bulaq”)
q zetind f aliyy t ba layan bol evik-inqilabçı F.Maxaradze
q zetin adını d yi ib “Çveni skaro” (“Bizim bulaq”) qoymu v
onu marksizm istiqam tin yön ltmi dil r.
(9)
1906-cı ild
sa b y A urb yovun r hb rliyi altında "D v t-
Qoç" q zeti (3-4 sayı) n r olunmu dur. Q zetin n rind m qs d
erm ni-müs lman ixtilafını süni yolla yaradılmı milli qır ının
qar ısını almaqdan, dostlu u, mehriban qon ulu u t bli etm kd n
ibar t idi. “D v t-Qoç” Az rbaycan v erm ni dill rind çıxırdı.
Erm ni dilind buraxılan “Banvori dzayn” v “Orer”
q zetl ri d erm ni f hl l ri iç risind böyük t rbiy vi i aparırdı.
1917-ci il martın 30-dan etibar n, Az rbaycan, rus v erm ni
dill rind buraxılan “Bakı trafı f hl , sg r v matros urasının
xbarı” Az rbaycan m tbuatı tarixind özün m xsus yer tutur.
29
1917-ci ilin noyabrına q d r men evikl rin lind olan bu q zet
Bakıda Sovet hakimiyy tinin elan edilm sind n az sonra bol evik-
l rin orqanına çevrilir. Q zetd N.N rimanov. M. zizb yov,
A.Caparidze, S. aumyan v ba qaları yaxından i tirak edibl r.
XX srin vv ll rind Bakıda C nubi Az rbaycandan g lmi
minl rl f hl i l yirdi. Onların qabaqcıl nümay nd l rini birl di-
r n “ dal t” t kilatı c nublu f hl l r iç risind böyük siyasi i
aparırdı. “ dal t” t kilatının üzvl ri siyasi yı ıncaqlarda, f hl
konfransı v h mkarlar t kilatında f al i tirak etm kl yana ı, öz
m tbuat orqanlarını da yaratmı dılar. 1917-1920-ci ill r arasında
“ dal t” firq sinin “Beyr qi- dal t” (Az rbaycan v fars dill rin-
d ), “Hürriyy t”, “S dayi- ran” kimi q zetl ri çap olunurdu. H -
min q zetl r Az rbaycan bol evik m tbuatının üzvi bir hiss si idi.
Az rbaycan dövri m tbuatına dair bir sıra biblioqrafik göst -
ricil r çap olunmu dur. Bu sah d mühüm i i professor Nazim
Axundov görmü dür. “Az rbaycanda dövri m tbuat. 1832-1920”
(Bakı, 1965) v “Az rbaycan dövri m tbuatı. 1832-1920” (Bakı,
1987) biblioqrafiyalarında N.Axundov ilk d f böyük bir dövri
hat ed n – Az rbaycan, rus, erm ni, gürcü, polyak v alman dil-
l rind n r edilmi 400-d n artıq m tbu orqan haqqında m lumat
toplamı v sistemli kild çap etdirmi dir.
Nazim Axundov “Az rbaycan dövri m tbuatı” kitabında
(118-132-ci s hif l r) erm ni dilind 67, gürcü dilind 3, polayk
v alman dill rind is ayrı-ayrılıqda 1 m tbuat orqanı haqqında
m lumat verir:
“Azqarakan andes” (“Etnoqrafik jurnal”) – illüstrativl di-
rilmi rüblük jurnal olub. 1896-1916-cı ill rd
u ada, daha sonra
is Tiflisd , 260 s hif d çap olunub (redaktoru – Ervand Lala-
yan).
“Aykakan A xar” (“Erm ni dünyası”) – d bi v pedaqoji,
ayda 1 d f 48 s hif h cmind buraxılan jurnal olub. 1864-1871-
ci ill rd
u ada, 1874-1875-ci ill rd G nc d , 1876-cı ild is
Tiflisd çap olunub (redaktoru – Arximandrit Xoren Stepane).
Jurnal “Krunk ayots A xari”nin davamı olmu v ilk sayı
“Ayka kan a xari krunk” adlandırılmı dır.
30
“Aniv” (“T k r”) – 16 s hif lik,
d bi, ictimai-siyasi v
iqtisadi günd lik q zet idi. Daha do rusu, ictimai inqilabçıların
orqanı olub. 1908-ci ild Bakıda Qriqor Bazaz-Aqacanyantsın
redaktorlu u il 14 sayı buraxılmı dır (redaktoru – Qriqor Bazaz-
Aqacanyants).
“Aparaj” (“Qaya”) – 1917-1919-cu ili rd
u ada iki
h ft d n bir buraxılan siyasi, ictimai v
d bi q zet olub
(redaktoru – Ayrapet Musayan).
“Aravot” (“S h r”) – 16 s hif lik d bi, siyasi, ictimai v
iqtisadi günd lik jurnal Eserl r partiyasının orqanı kimi 1909-cu
ild Bakıda buraxılmı dır. Ümumilikd , 5 sayı çapdan çıxmı dır
(redaktoru – Saak Arutyunyan).
“Araç” (“ r li”) – ictimai-siyasi q zet kimi 1917-ci ild
h ft d 1 d f , 4 s hif h cmind Bakıda çap olunub. Q zetin 13
sayı buraxılıb (redaktoru – Marmin).
“Arev” (“Gün ”) – 4 s hif d
d bi, ictimai, siyasi q zet
olub. “Antaram” n riyyatı t r rfind n buraxılıb. 1914-1919-cu
ill rd Bakıda “Qorts” q zetinin davamı kimi n r edilmi dir
(redaktorları – S.Taqianosyan, Aram Arekelyan, S.Mnatsakanyan
v S.Akopyan).
“Arev” (“Gün ”) – 8 s hif d eyni adlı q zetin
d bi
illyustrativl dirilmi
lav si olub. 1915-ci ild Bakıda 58 sayı çap
olunmu dur (redaktoru – Aram Arakelyan).
“Aroxj kyank” (“Sa lam H yat”) – ayda bir d f buraxılan
32 s hif lik xalq s hiyy jurnalı kimi 1917-ci ild Bakıda 7 sayı
i ıq üzü görmü dür (redaktoru – T.Zakaryan).
“Arsax” (“Arsax”) – 4 s hif lik siyasi, ictimai v
d bi
günd lik q zet kimi 1919-cu ild
u a
h rind buraxılmı dır.
“Asparez” (“Sah ”) – 1917-ci ild
u a
h rind 9 sayı
n r edilmi dir (redaktoru – Q.Musaelyan).
“A taxatavori dzaynı” (“ çi s si”) – üç günd n bir
buraxılan solçu da nakların beyn lxalq orqanı kimi 1918-ci ild
Bakıda buraxılmı , 19 sayı i ıq üzü görmü dür.
“A xatank” (“ m k”) – 4 s hif lik siyasi-ictimai q zet
olub. 1917-ci ild
u a
h rind çap olunmu dur.
Dostları ilə paylaş: |