Microsoft Word M. Gogacz Platonizm I arystotelizm
Yüklə 493,7 Kb. Pdf görüntüsü
|
69 poznania. Rozpoznaje się też wolę jako przypadłość i władzę podejmowania decyzji. Rozpoznaje się ponadto materię jako podmiot ciała. b1) Ciało ludzkie jest właśnie najpierw materią jako możnością, przenikniętą rozciągłością. Jest zarazem zespołem przypadłości fizycznych, komponujących się w organa oraz władze zmysłowe poznawcze i pożądawcze. Całe ciało wyprzedza tak zwana materia utworzona przez duszę, przygotowana jako wzorzec ciała (materia
ciała, wyznaczających więc ciało jako kompozycję. Owa materia praejacens zarazem przenika ciało. Stanowią ją substancje otaczające człowieka, takie jak np. białko, węgiel, wapń, żelazo, które wewnątrz ciała aktywizują i regulują działania poszczególnych organów. Są więc na zewnątrz ciała, nie wchodzą w jego budowę, jedynie je przenikają. Jako zewnętrzne wobec ciała są najpierw postrzegane i są uważane za nasze ciało. Są także przedmiotem leczenia, które polega na powodowaniu równowagi między tymi substancjami i oddziaływaniu na ciało człowieka przez materia praejacens. b2) Dusza jest formą ciała. Jest więc powodem tworzenia się ciała. Zarazem z tym ciałem współstanowi istotę człowieka. Ciało jako materia i układy przypadłości nie jest strukturą samodzielną. Jest niesamodzielną „częścią” człowieka. Dusza jako forma jest aktem ciała. Akt i możność wzajemnie się łączą w jedną strukturę. Dusza jest samodzielna w swym istnieniu, lecz niesamodzielna bez ciała w poznaniu i decyzjach. Tworzy z ciałem jedność substancjalną. Nawet oddzielona od ciała przez śmierć, jako rozpad ciała, zachowuje w sobie stałe skierowanie do ciała. Jest niepowtarzalną duszą tego jednostkowego człowieka. Nie ginie z chwilą śmierci człowieka, gdyż jako możność o charakterze formy jest wciąż ogarnięta przez akt istnienia. Jej niezniszczalność lub nieśmiertelność ma źródło w tym ogarnięciu jej przez akt istnienia. Duszę stanowi forma i możność niematerialna jako podstawa intelektu i woli. Powtórzmy, że jako forma dusza jest zawsze skierowana do ciała i że tym ciałem w człowieku jest możność materialna i podmiotowane przez materię przypadłości fizyczne, aktywizowane przenikającymi ciało substancjami otaczającymi. b3) Człowiek jako dusza i ciało jest zarazem osobą. Wskazuje na to w człowieku jego intelekt możnościowy jako podstawa rozumień. Wskazuje na to także istnienie,
70 które swym przejawem realności wyzwala wiązanie się osób przez miłość. Jako osoba człowiek więc rozumie byty i odnosi się do nich z miłością. Osoba to byt jednostkowy, w którego subsystencji akt istnienia spowodował intelektualność, a przez przejaw realności całą osobę uzdolnił do powiązań przez miłość. Nauka o przejawach istnienia jako własnościach transcendentalnych bytu wzbogaca antropologię filozoficzną o teorię relacji osobowych. b4) Relacje osobowe, wyzwalane przez przejawy istnienia w człowieku i w Bogu, który jest Istnieniem, realnie wiążą człowieka z Bogiem przez miłość, wiarę i nadzieję. Te powiązania są religią w istnieniowej warstwie ich relacji. W warstwie istotowej są ze strony człowieka kierowaniem do Boga naszych przypadłościowych działań. Ze strony Boga są przenoszeniem się w istotę człowieka Osób Trójcy Świętej. Bóg Trójosobowy nie może przebywać w intelekcie człowieka, gdyż stanowiłoby to nieustanne doświadczenie mistyczne. Nie może też przebywać w woli ludzkiej, gdyż dawałoby to pełne osiągnięcie szczęścia. We władzach i relacjach sytuują się cnoty wlane i dary Ducha Świętego, rodzące się z łaski, gdy łaskę jako możność lub bierną zdolność posłuszeństwa Bogu aktywizuje Chrystus Eucharystyczny. Teoria relacji osobowych wyjaśnia naturę religii, gdy relacje osobowe wiążą nas z Bogiem. Wyjaśnia też humanizm, gdy relacje osobowe wiążą ludzi z ludźmi. Religia i humanizm są naturalnym skutkiem relacji osobowych. 3. Bóg i mowa serca
Św. Tomasz z Akwinu odróżnia intellectio od ratiocinatio. Intellectio wiąże z mową serca, którą nazywamy także poznaniem niewyraźnym. Ratiocinatio wiąże z mową wewnętrzną i zewnętrzną, co nazywamy poznaniem wyraźnym. Intellectio polega na doznaniu przez intelekt możnościowy - pryncypiów istoty bytu wraz z ogarniającą te pryncypia jednością, stanowiącą przejaw istnienia bytu. Ratiocinatio\ natomiast jest tworzeniem przez intelekt czynny i zmysłowe władze poznawcze pojęć i nazw, sądów i zdań, rozumowań i układów zdań (np. dedukcja, indukcja, redukcja). Intellectio to realna relacja bytu, oddziałującego na intelekt możnościowy. Ratiocinatio 71 jest zespołem relacji myślnych, tworzonych przez człowieka z treści nabywanych w intellectio i z wyobrażeń. Ten zespół relacji stanowi wiedzę. Dodajmy więc, że skutkiem intellectio jest rozumienie czyli doznanie przez intelekt pryncypiów istoty oddziałującego na nas bytu. Skutkiem ratiocinatio jest właśnie tworzona przez nas wiedza. Rozumieme wyzwala odniesienie do oddziałującego bytu przez miłość, wiarę i nadzieję poza uświadomieniem sobie tego. Ze względu na to zareagowanie nazywamy rozumienie mową serca lub poznaniem niewyraźnym. Wiedza jest wynikiem uświadomień i dlatego nazywamy ją mową wewnętrzną i zewnętrzną lub poznaniem wyraźnym. 3.2. Skutki słowa serca W poziomie intellectio lub mowy serca odróżniamy dwa zachowania się intelektu możnościowego wobec oddziałującego na nas bytu. Pierwsze zachowanie się to bierna recepcja oddziałujących na intelekt pryncypiów, stanowiących istotę bytu oddziałującego. Te pryncypia oddziałują wraz z ogarniającą je jednością, która jest przejawem istnienia, współstanowiącego wraz z istotą byt jednostkowy. Drugie zachowanie się to zrodzenie przez intelekt możnościowy słowa serca, które w tym intelekcie jest bytowym powodem, skłaniającym wolę, aby człowiek skierował się do bytu oddziałującego na nas pryncypiami swej istoty. I teraz następuje seria zdumiewających skutków, wywołanych przez słowo serca.
Słowo serca, co już wiemy, skłania wolę przez udzieloną jej informację o oddziałującym na nas bycie, by skierowała nas do tego bytu. Wola jednak, jako władza pożądawcza, jest także bierna i wobec tego tylko otwiera się na wpływ byty jako dobra. Otwierając się na ten wpływ, a więc na skutki oddziałującego na nas bytu jako dobra, wola traktuje te skutki jako dobro dla nas. I dokładniej powiedzmy, że to intelekt ukazuje woli skutki oddziałującego na nas bytu jako dobro dla nas. To zachowanie lub działanie intelektu nazywamy sumieniem. Odbiór bytu jako dobra dla nas wyznacza postępowanie, a w poznaniu wyraźnym daje początek etyce.
Yüklə 493,7 Kb. Dostları ilə paylaş:
|