Microsoft Word neft mehsul emali docx
Yüklə 0,58 Mb. Pdf görüntüsü
|
28
neftlərdə isə həmin qazların miqdarı 2-3% olur. Neftdə həll olmuş qazların miqdarı hazırda qaz-maye xromotoqrafiya vasitəsilə təyin olunur. Su neftin tərkibində sərbəst, həll olmuş və emulsiya şəklində olur. Sərbəst su ə vvəldə qeyd olunduğu kimi neft mədənlərində çökdürücülərdə ayrılır. Həll olmuş suyun miqdarı neftin kimyəvi tərkibindən və temperaturundan asılıdır. Aromatik ə saslı neftlərin tərkibində həll olmuş suyun miqdarı daha çox olur, çünki aromatik karbohidrogenlər başqa
sinif karbohidrogenlərə nisbətən daha
çox hidroskopikdirlər. Lakin temperaturun artması ilə suyun bütün sinif karbohidrogenlərində həll olması artır. Temperaturun azalması ilə neftdə həll olmuş su ola bilər ki, dispers (kiçik hissəciklər) şəklində ayrılaraq neft-su emulsiyasını əmələ gətirsin. Belə emulsiyalar adətən çox davamlı olur və uzun müddət, hətta bir neçə ay dağılmır. Neft-su emulsiyasının davamlığına bir neçə amillərin, o cümlədən neftin tərkibində olan bəzi maddələrin, məsələn emulqatorların təsiri böyük olur. Neftin tərkibində olan paften turşuları, onların duzları, qətranlı birləşmələr səthi-aktiv maddələr sinfinə aid edilir. Neftin tərkibində olan və emulsiya əmələ gətirə bilən maddə molekulları su hissəciklərinin üzərində toplanır və neft-su emulsiyası stabilləşməyə başlayır. Prosesin ilk mərhələsi çox sürətlə gedir. Belə ki emulsiyanı yaradan maddələrin molekulları əvvəlcə su hissəciklərinin səthində asanlıqla arientasiya olunurlar, lakin səth tutuiduqca molekulların səthə yaxınlaşması çətinləşir və proses sona çatır. Bu müddət ərzində su hissəciklərinin səthində əmələ gələn təbəqənin tərkibi və quruluşu stabilləşir. Belə proses iki-üç saatdan on saata qədər davam edə bilir. Neft emulsiyasının əmələ gəlməsində və onun stabilləşməsində səthi aktiv maddələrlə yanaşı, neftdə kolloud hissəciklər şəklində həll olmayan çox dispers halında olan bərk maddələrin də yüksək dərəcədə təsiri vardır. Belə maddələrə sülb parafinlərinin mikrokristallarını, dəmir-sulfid və başqa mexaniki qarışıqları misal göstərmək olar. Göstərilən bu maddələr neft fazasında paylanmış kiçik su damlaları üzərində möhkəm mexaniki pərdə əmələ gətirir ki, bu da suyun ayrılmasına imkan vermir.
29
Neft emulsiyasının davamlığına onun fraksiya tərkibinin, suyun tərkibində olan duzların qatılığının da təsiri vardır. Neftin tərkibində açıq rəngli fraksiyaların miqdarı nə qədər çox olarsa, neft-su emulsiyasının davamlılığı bir o qədər az olar. Bu həmin fraksiya ilə suyun xüsusi kütləsi arasındakı fərqin çox olması ilə izah olunur. Özlülüyü yüksək olan neftlərdə əmələ gələn neft-su emulsiyaları isə çox davamlı olur. Buna səbəb yüksək özlülüyə malik olan sistemlərdə su hissəciklərinin bir-biriləri ilə görüşərək iri su damlaları əmələ gətirmə imkanın az olmasıdır. Xam əmtəə neftindən fərqli olaraq neft məhsullarının tərkibində istər həll olmuş, istərsə də emulsiya şəklində olan suyun miqdarı çox az olur. Neft və neft məhsullarının tərkibində olan suyun miqdarı Dövlət Standartından (0,3%) artıq olduqda, neft emal qurğularında yaranmış təzyiq hesabına partlayış, metal səthlərinin korroziyası, boru və aparatların daxili səthlərində ərpin əmələ gəlməsi nəticədə istiliyin keçirilməsinin pisləşməsi və başqa xoşagəlməz hallar baş verə bilər. Ona görə də neft və neft məhsullarının emaldan əvvəl tərkibindəki suyun miqdarı təyin olunmalıdır. Bu isə müxtəlif analiz üsulları ilə müəyyən edilir. Müxtəlif neftlərin və onlardan alınan məhsulların kimyəvi tərkibi və fiziki- kimyəvi xassələri müxtəlif olur. Bəzi neftlərin tərkibində aromatik karbohidrogenlərin miqdarı çox olduqda ondan alınan benzinin oktan ədədi də yüksək olur. Əksinə başqa bir neftin tərkibində normal parafinlərin miqdarının çox olması ondan alınan benzinin oktan ədədinin kiçik olmasına və keyfiyyətinin aşağı olmasına səbəb olur. Digər tərəfdən elə neftlər də vardır ki, onlarda qotren – asfalt maddələrinin miqdarı çox yüksək olur. Belə neftlərdən yüksək keyfiyyətli tikinti və yol bitumları istehsal olunur. Bu səbəblərə görə neftləri emala göndərməzdən əvvəl onları çeşidləmək lazım gəlir. Bu zaman fiziki-kimyəvi xassələri yaxşı və bir-birinə uyğun olan neftlər qarışdırılır. Misal olaraq Tatarıstan neftlərini və eləcə də Respublikamızdakı Balaxanı-Sabunçu-Ramana neftlərinin qarışığını göstərmək olar. Ümumiyyətlə neftin çeşidlənməsi zamanı aşağıdakı şərtlərə əməl olunmalıdır:
30
1. Çeşidləmədən əvvəl neft və ondan alınan əmtəə məhsullarının fiziki və kimyəvi xassələri hər tərəfli tədqiq olunmalıdır; 2. Fiziki-kimyəvi xassələri daha yaxın olan neftləri qarışdırmaq olar; 3. ki növ neft qarışdırıldıqda keyfiyyəti yüksək olan məhsulun göstəriciləri, keyfiyyəti aşağı olan məhsulun hesabına pisləşirsə, belə halda qarışdırmaya qətiyyən yol vermək olmaz, əksinə keyfiyyət göstəriciləri yüksək olan məhsul keyfiyyətsiz məhsulun keyfiyyətini yüksəltməlidir.
Yüklə 0,58 Mb. Dostları ilə paylaş:
|