kimidir. WHILE-hələ, DO-icra etmək deməkdir.
29. Şə
rti operatorlar
Alqoritmik dildə budaqlanma əmri aşağıdakı şəkildə yazılır.
Ə
gər <şərt>
Onda seriya 1
Ə
ks halda seriya 2
Tamam
Bu konstruksiyadan istifadə edilərək budaqlanan alqoritmlərin icra ardıcıllığı
yazılır. Bu konstruksiyada işlədilən açar sözlərini ingilis dilində əgər –IF, onda –
THEN, əks halda-ELSE kimi yazırlar. IF şərti keçid operatoru adlanır. Paskal
proqramlaşdırma dilində IF+THEN+ELSE konstruksiyasının ümumi formasını
vermək lazımdır:
IF
BEGIN I operator;
II operator;
…………..
n-ci operator;
END
ELSE
BEGIN
I operator;
II operator;
………….
M-ci operator;
END.
Məntiqi əməllərdən istifadə edərək budaqlanan hesabı icra etmək
mümkündür. Misallar əsasında bu konstruksiyanın məzmununu şagirdlərə
aydınlaşdırmaq olar.
Misal
b
ax =
tənliyinin həlli zamanı şagirdlərə izah edilir ki, burada
aşağıdakı hallar ola bilər:
0
≠
a
olsa, tənliyin həlli var və bu həll x=b/a-dır;
0
;
0
≠
= b
a
olsa, həll yoxdur;
0
=
a
və
0
=
b
olsa, tənliyin sonsuz sayda həlli var.
Alqoritmik dildəki yazılışı Paskal proqramlaşdırma dilində yazaq:
PROGRAM XT;
VAR A, B,X: REAL;
BEGIN
READ (A,B);
IF (A=0) THEN IF (B=0) THEN
WRITELN (‘X istənilən ədəddir’)
ELSE
WRITELN (‘həlli yoxdur’)
ELSE
BEGIN
X:=B/A;
WRITELN
)
',
('
X
X =
END
END.
Məsələlərin həllində kifayət qədər şərtləri yoxlamaq tələb olunduqda IF_THEN
konstruksiyasından istifadə etmək əlverişli olmur. Bu məsələlərin həlli üçün
Paskal proqramlaşdırma dilində yeni operator düzəldilmişdir ki, bu operator hal və
ya seçmə və ya variant operatoru adlanır. halda sözü ingilis dilində CASE kimi,
-dan(-dən) sözü OF kimi yazılır. Seçmə operatorunun ümumi forması
CASE N OF
I nişan: I opetrator;
II nişan: II OPERATOR;
.....................................
N nişan: n-ci operator;
END;
Burada variantın nişanlarını LABEL bölməsindəki nişanlarla qarışdırmaq
lazım deyildir. n-ə selektor da deyilir. Selektor tam, simvol və bul tipli ola bilər.
hər bir nişandan sonra qoşa nöqtə qoyulur, nişanı göstərilən operator icra olunur.
Misal Məktəb qiymətlərinin sözlərlə adlandırılmasına, başqa sözlə,
onların liter kəmiyyətləri şəklində ifadə olunmasına imkan verən alqoritmi
yazmalı.
alq K1 (tam x, lit A)
arq x
nət A
baş
seçmə
hal x=5:A:= «əla»
hal x=4:A:= «yaxşı»
hal x=3:A:= «kafi»
hal x=2:A:= «qeyri-kafi»
hal x=1:A:= «pis»
ə
ks halda A:= «belə qiymət yoxdur»
ss
son
Burada ss-seçmənin sonu başa düşülür. Bu alqoritmin Paskal
proqramlaşdırma dilində proqramının yazılışı:
PROGRAM K1;
VAR X: INTEGER;
BEGIN
READ (X);
CASE X OF
5: WRITELN (
'
5
'
);
4: WRITELN (
'
4
'
);
3: WRITELN (
'
3
'
);
2: WRITELN (
'
2
'
);
1: WRITELN (
'
1
'
);
ELSE
WRITELN
('
belə qiymət yoxdur
)
'
END;
END.
Misal
>
≤
<
≤
=
1
x
,
1
1
0
,
0
,
0
x
x
x
y
funksiyasının hesablanması.
alq K2 (həq x, lit y)
arq x
nət y
baş
seçmə
hal
0
≤
x
: y:=0
hal
0
>
x
və
1
≤
x
:y:=x
hal
1
>
x
:y=1
ss
son
PROGRAM K2;
VAR X,Y: REAL;N: INTEGER;
BEGIN
READ (X,N);