Microsoft Word Proqramlasd?rma dill?ri v? Informatikabenovse doc

N

S

1

...

3

1

2

1

1

+

+

+

+

=

 

cəmini tapmalı. 

 

alq  E1 (həqcəd a

[

]

N

:

1

, həq S) 

 

arq a 

 

nət S 

 

baştam i,N 

 

 

S:=0 

 

 

i üçün 1-dən N-dək 

 

db 

 

 

S:=S+1/N 

 

ds 

 

son 

Paskal proqramlaşdırma dilində proqramın yazılışı: 

PROGRAM E1; 

VAR I,N: INTEGER; S: REAL 

BEGIN 

READ (N); 

S:=0; 

FOR I:=1 TO N DO 

S=S+1/I; 

WRITELN 

)

,'

('

S

S =

 

END. 

 

Misal  Vurma cədvəli 

PROGRAM D1; 

VAR I,J: INTEGER; 

BEGIN 

FOR I: =1 TO 9 DO 

FOR J:=1 TO 9 DO 

WRITELN (I

', ∗

J

'

, 

'

'=

,I) 

END. 

 

 

 

31. Struktur verilənləri ilə işləmək 

Proqramlaşdırmada istifadə olunan verilənlər iki böyük qrupa bölünür. 

1. 

statik sturukturlu verilənlər 

2. 

dinamik sturukturlu verilənlər 

---

Elementlərinin qarşılıqlı yerləşməsi və qarşılıqlı əlaqəsi qalan verilənlər 

statik strukturlu verilənlər adlanır.  

Elementlərinin  sayı,  onların  yerləşməsi  və  qarşılıqlı  əlaqəsi  proqramın 

yerinə  yetirilməsində  müəyyən  qayda  üzrə  dinamik  dəyişən  verilənlər 

dinamik sturukturlu verilənlər adlanır.  

Statik  strukturlu  verilənlər.  Statik  strukturlu  verilənlər  hər  hansı  qayda 

üzrə  sadə  strukturlardan  təşkil  olunmaqla  sadə  (skalyar)  və  mürəkkəb 

(aqreqativ) ola bilər.  

Proqramlaşdırma  dillərində  sadə  verilənlərə  verilənlərin  standart 

(əvvəldən  təyin  olunmuş)  tipləri  uyğundur.  Bura  hesabi  (natural,  tam, 

həqiqi,  kompleks),  simvol,  məntiqi  və  göstərici  tipləri  aiddir.  Turbo 

Pascal-a  Byte,  Word  natural  tipləri,  nteger,  Shortint,  Longint  tam 

tipləri,  Real,  Single,  Double,  Etended,  Comp  həqiqi  tipləri,  Boolean, 

Byte Bool, Word Bool, Long Bool, məntiqi tipləri, Char simvol tipi və 

Pointer göstərici tipi daxil edilib. Həqiqi ədədlər sabit və sürüşən nöqtəli 

təsvir  oluna  bilər.  Kompleks  ədədlərin  təsviri  üçün  isə  Turbo  Pascalda 

standart tiplər yoxdur. 

Bunlardan başqa bəzi dillərdə olduğu kimi Turbo Pascal-da da istifadəçi 

tərəfindən  təyin  olunan  sadalanan  və  diapazon  tiplərindən  də  istifadə 

etmək mümkündür. 

 Mürəkkəb  strukturlu  verilənlərə  bircins,  yəni  bütün  elementləri  eyni 

tipdən  olanlar,  və  qeyri-bircins  (kombinə  edilmiş),  yəni  müxtəlif    tip 

elementlərin  birləşməsindən  təşkil  olunmuş  verilənlər  aiddir.  Bircins 

strukturlu  verilənlərə  massivlər,  sətirlər  və  çoxluqlar,  qeyri-bircins 

strukturlu  verilənlərə  isə  sadə  yazılar  variantlı  yazılar,  birləşmələr  və 

obyektlə aiddir. 

Struktur verilənləri aşağıdakılardır: 

-Paskal proqramlaşdırma dilində mətn növlü verilən 

-Sətr  növlü  verilənləri  təsvir  etmək  üçün  strıng  işçi  sözündən  istifadə  edilir. 

Ümumi  forması  STRING

[ ]

N

,  N-sətrin  uzunluğudur.  Yəni  sətrdəki  simvolların 

maksimal sayıdır. Maksimal uzunluq 255-dən çox ola bilməz. 

-Massiv növlü verilənlər  mürəkkəb tipli verilənlərdir. Massiv–müəyyən qayda ilə 

düzülmüş eyni xassəli verilənlər çoxluğudur. Çoxluğun elementləri onların indeksi 

ilə nömrələndiyindən, həm indeksin, həm də elementin tipi təyin edilməlidir. 

-Paskal  proqramlaşdırma  dilində  bitmiş  proqramda  giriş  və  çıxış  informasiyaları 

fayllara verilir. Bu fayllar standart INPUT və OUTPUT-dur. Fayl anlayışını daxil 

etməklə  

---

1)proqramlar ətraf mühitlə əlaqələndirilir; 2)proqram bir qayda olaraq fayla daxil 

olan  verilənlərin  alınması  məqsədilə  tərtib  edilir;  3)  kifayət  qədər  çox 

informasiyaları saxlamağa imkan yaranır. 

 

32.Sadə və mətn tipli verilənlər. Verilənlərin daxil və xaric(çap) edilməsi 

qtisadi,  informativ  məsələlərdə  müxtəlif  cədvəllər,  siyahılar,  sənədlər,  kataloqlar 

təhlil  olunur.  Bu halda  müxtəlif  tipli  verilənləri  bir  qrupda  birləşdirib  ona  Paskal 

proqramlaşdırma dilində mətn növlü verilən deyilir. Ingilis dilində yazı RECORD 

işçi sözü ilə proqrama daxil edilir. 

 

Yazı  müxtəli  tipli  sonlu  sayda  verilənlərin  külliyatına  deyilir.  Yazınını  hər 

elementinin adı olur. Yazı VAR və ya TYPE bölməsində təsvir oluna bilər. 

 

VAR:RECORD 

 

 

I elementinin adı: tipi; 

 

 

II elementinin adı: tipi; 

 

 

…………………………….. 

 

 

N-ci elementin adı: tipi. 

Yazının  bir  neçə  variantı  (halı  ola  bilər.  bu  zaman  CASE  operatorundan  istifadə 

edilir və proqram tərtib olunur. 

 

Sətr növlü verilənləri təsvir etmək üçün strıng işçi sözündən istifadə edilir. 

Ümumi  forması  STRING

[ ]

N

,  N-sətrin  uzunluğudur.  Yəni  sətrdəki  simvolların 

maksimal sayıdır. Maksimal uzunluq 255-dən çox ola bilməz. 

Çoxluq müəyyən təbiətli şeylərin yığımıdır. Kitabxanada olan kitabların çoxluğu, 

həndəsi fiqurların çoxluğu və s. Paskal proqramlaşdırma dilində çoxluq eyni növlü 

məhdud  miqdarda  elementlər  toplusudur.  Elementlər  skalyar  və  məhdudlaşmış 

növlərdən ibarətdir. Çoxluq müəyyən alt çoxluqlardan ibarət ola bilər. məsələn, 3 

elementli çoxluqdan 

8

2

3

=

 alt çoxluq təşkil etmək olar. 

 

{ }{ }{ }{ }{ }{ }{

}

C

B

A

C

B

C

A

B

A

C

B

A

,

,

,

,

,

,

,

,

,

,

,

,

∅

. 

 

 

Çoxluqlara  ad  qoyulur.  Çoxluğa  daxil  olan  elementlərin  növü  baza 

elementləri  adlanır.  Çoxluq  VAR,  ya  da  TYPE  bölməsində  təsvir  oluna  bilər. 

çoxluq 

 

SET OF 

açar sözləri ilə təsvir olunur. 

 

VAR bölməsində təsvirin forması: 

 

 

VAR<çoxluğun adı>:SET OF baza növü; 

 

33. Obyektyönlü proqramlaşdırma 

---