90
Трайекторийалар цзря марагларын
бюйцмяси вя чохалмасыны якс
етдирян схем
Sxem 7
Сийасищярякятлярин
“
шамаьажы
”
трайекторийасы,
“
пирамида
”
трайекторийасы.
Сийаси щярякятляр бу трайекторийа иля дилир.
Сийаси щярякятляр диляркян сийасятин
субйе
е
ктляринин мараглары мейдана эялир вя
щярякятля р мараглар цзя риндя едилир.
“ Пирамида” трайект орийасы сийаси сит емин ясас
структуруну ямяля эятирир. Бу трайекторийа
цзря щярякятляр жямиййятин айры-айры
тябягяляри вя цзвляри арасында мцнасибятляри
тянзимля йир.
Схемдян эюрцнцр ки, шахялянмиш трайекторийа цзря дювриййяли сийаси щярякятляр заманы чохлу сайда
мараглар мейдана эялир. Биринжи трайектор ийадан сонра эялян икинжи вя сонракы трайекторийалар заманы
мараглар щям бюйцйцр, щям дя чохалыр. Мараглар бир-бириля сых сурятдя баьлы олур. Марагдан мараг
мейдана эялир. Шахяляр цзря мараглар чохалыр. И йерархик гайдада сийаси щярякятляр заманы ашаьыларын
марагларынын чохалмас ы йухарыларын марагларыны бюйцдцр вя трайекторийаларда бу ачыг шякилдя бцрузя верир.
Мараглар йухарыда бюйцйцр, ашаьыда ися чохалыр. Гаршылыглы артм просесляри баш верир.
е
91
Марагларын тяркибини якс етдирян схем
Sxem 8
Мараг форма вя
мязмундан
ибарятдир. Бир нечя
сайда мцхтялиф форма
вя мязмунлу
мараглара айрылыр
Бюйцк
марагдан
ямяля
эялян
башга
форма вя
мязмунлу
мараг
Бюйцк
марагдан
ямяля эялян
башга форма
вя мязмунлу
мараг
Бюйцк
марагдан
ямяля эялян
башга форма
вя мязмунлу
мараг
Бюйцк
марагдан
ямяля эялян
башга форма
вя мязмунлу
мараг
Марагларын бирляшмяси вя айрылмасы сийаси
щярякятляр нятижясиндя мейдана эялян
шяраитдян доьур. База мараьы цзря сийаси
щярякятляр тюрядилир. База мараьы она
эюря бюлцнцр ки, айры-айры субйектлярин
мараглары тямин едилсин вя тякрар олараг
айрылманын юзцндя дя база мараьыны
формалашдырма просеслярини мейдана
эятирсин. Мясялян, жямиййятин айры-айры
цзвляринин мараглары дювлятчилик мара-
ьыны формалашдырыр, дювлятчилик мараьы ися
фярди олараг шяхслярин мараьыны тямин
етмяк цчцн айрылыр. Бурадан беля бир
гянаятя эялинир ки, мараг она эюря башга
мараглара бюлцнцр ки, юз бцтювлцйцнц,
мювжудлуьуну тямин етсин. Мараг шяраит
вя тялябатын мцхтялифлийиндян мцхтялиф
форма вя мязмунлу мараглара айрылыр.
Ейни заманда шяраит вя тялябат амилляри
тяляб едир ки, мцхтялиф форма вя мяз-
мунлу мараглар бирляшсин. Марагларын
айрылмасы вя бирляшмяси еля марагларын
бюлцшдцрцлмяси демякдир.
Мцяййян форма вя мязмуна
малик олан бир марагдан айры-айры
мараглар айрылыр вя сонра ися
мараглар жями бирляшяряк башга
мязмун вя формайа малик олан
бюйцк мараьы ямяля эятирир.
Мясялян, истещсал мараьындан
тижарят мараглары мейдана эялир вя
сонра ися щяр ики мараг бирляшяряк
игтисадиййат мараьыны
формалашдырыр.
Игтисадиййат вя диэяр
сащялярдяки мараглар бирляшяряк
дювлятчилик мараьыны
ямяля эятирир.
Бюйцк мараг
92
Siyasi inkişafı təmin edən siyasi hərəkət
trayektoriyalarında maneçiliklər
Siyasi inkişafı təmin etmək üçün siyasi hərəkətlərin
trayektoriyalarından
ibarət
olan
siyasi
sistemlərdə-siyasi
hərəkətlərin şəbəkələrində siyasi hərəkətlər ardıcıl olaraq
törədilməlidir. Hər bir hərəkət öz ardınca tələb olunan hərəkətin
törədilməsini zəruri edir. Bu da onunla izah olunur ki, hərəkətlər
maraqların təmin edilməsi üçün edilir, maraqların təminatı
istiqamətində törədilən hər bir hadisənin yaratdığı şəraitdən,
zərurət və tələbatdan irəli gələrək növbəti siyasi hadisələr
törədilir. Ümumiyyətlə, məlum olduğu kimi, siyasi inkişaf zamanı
siyasi hərəkətlər ardıcıl olaraq sürətlə törədilir. Bu baxımdan da
siyasi hərəkətlərin trayektoriyalarında siyasi hadisələrin cərə-
yanları da müvafiq olaraq yaradılmalıdır və qanunauyğun şəkildə
tənzimlənməlidir. Bu o deməkdir ki, siyasi sistemlərdə siyasi
subyektlər qarşılıqlı olaraq bir-birindən asılı şəkildə fəaliyyət
göstərməli və onların hərəkətləri bir-birilərini tamamlamalıdır.
Siyasi hadisələrin keçid prosesləri də sürətlə həyata keçirilməlidir.
Buna görə də siyasi hadisələr şəbəkələşmiş trayektoriyalar üzrə
törədilir. Şəbəkələşmiş siyasi trayektoriyaların sistemi də
yaradılır. Bu sistemə bəzən “nəqliyyat” (“hərəkət infrastruk-
turu”) sistemi də demək olar. Siyasətdə məhz siyasi hadisələr
“nəqliyyat” (“yol”) sistemi ilə törədilir. Bu “yol” sistemi də
siyasi hadisələrin istiqamətlərini müəyyən edir. Siyasi sistemlərdə
siyasi hadisələr “nəqliyyat” sistemi ilə törədildiyi üçün siyasi
hadisələrin trayektoriyaları arasında bağlılıq da təmin olunmalıdır.
Siyasi mühitdə siyasi hadisələr “şam ağacı” trayektoriyası ilə
düzülən və iyerarxik qaydada (vəzifə və səlahiyyətlərə müvafiq
olaraq) qurulan, təşkil edilən siyasi qurumlarda törədilir.
Törədilən siyasi hadisələr siyasi qurumlar arasında sıx əlaqəni
təmin edir. Siyasi inkişaf zamanı siyasi hadisələr məhz həmin
qaydaya əsasən, yəni “nəqliyyat” sistemi ilə sürətlə və ardıcıl
olaraq törədilməlidir. Siyasi qurumlar da cəmiyyətlərdə siyasi
hadisələrin törədilməsini təmin edirlər və siyasi hərəkətləri