Microsoft Word siyaset II cild rtf
Yüklə 4,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Nəsibov E. M. Siyasətin tərkib hissələrinin hərəkət xüsusiyyətləri. “Elm və
105
yeni maraqların tərkibini müəyyən etməyə imkan verir. Bir-birinin ardınca yaradılmış əlverişli şərait siyasi subyektlərin faydalı və hərəkət trayektoriyası ilə səmərəli şəkildə siyasi hadisələri törətmələrini şərtləndirir. Əlverişli siyasi şəraitin dalbadal yaradılması, yaranması (siyasi hadisələrin və proseslərin nəticəsi olaraq ) ümumilikdə siyasi mühitin əlverişli olmasını təmin edir. Əlverişli siyasi mühit isə siyasi inkişafı meydana gətirir. Münasib siyasi şəraitin yaradılması vəziyyəti və proseslərində əsas məqsəd həm də siyasi hadisələrin düzgün gedişatını dəyərləndirməkdən ibarətdir. Bu məqsədlə, siyasi hadisələr düzgün şəkildə törədilməlidir ki, müvafiq siyasi şəraitin yaradılması təmin edilsin. Müvafiq siyasi şərait isə siyasi inkişafı zəruri edir və bütövlükdə siyasi hadisələrin siyasi inkişaf mühitində ardıcıl olaraq törədilməsini təmin edir. Əlverişli siyasi şərait ümumilikdə siyasi hadisələrin çoxçalarlığını təmin edir və çoxçalarlı siyasi hadisələrin mövcudluğu isə siyasi mühitin rəngarəngliyini yaradır. Siyasi mühitin rəngarəngliyi isə ümumilikdə siyasi inkişafı zəruri edir. Siyasi inkişaf isə bütün siyasi hadisələri öz ətrafına cəlb edən bir proses və vəziyyətdir, eləcə də yol və vasitədir. Siyasi inkişaf bir növ yeni-yeni siyasi şəratin yaradılmasını zəruri edir. Siyasi inkişaf siyasətin bütün subyektlərinin maraqlarının oyanmasını, meydana gəlməsini tələb edir. Siyasi inkişaf siyasətin subyekt- lərinin ardıcıl olaraq maraqlarını təmin etmək üçün siyasi hərəkətlər etmələrini zəruri edir. Əlverişli şəraitlərin yaradılması siyasi hərəkət trayektoriyasında növbəti hadisələr üçün də şəraitin meydana gəlməsində mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Siyasi inkişaf prosesləri zamanı siyasi qurumların nəzarət fəaliyyətinin əsasları Siyasi inkişaf zamanı siyasi hadisələr sürətlə törədildiyindən siyasi qurumlar tərəfindən idarə olunmağa cəlb edilir. Siyasi hərəkətlər idarəçilik əsasında törədilir. Bu o deməkdir ki, siyasi şərait tədqiq edilir, bütün sahələrdəki maraqlar müəyyənləşdirilir və siyasi subyektlər həmin tələblərə uyğun olaraq maraq 106
istiqamətində hərəkət edirlər. Siyasət qurumları siyasi hadisələri cəmiyyətin bütün sahələrində bərabər şəkildə, tarazlaşdırılmış prinsipə əsasən törətmələridirlər. Siyasi inkişaf zamanı siyasət mühitində çox qarışıqlıq əmələ gəlir və müxtəlif istiqamətli siyasi hadisələrin törədilməsi sayəsində ümumi siyasi sistemdə, siyasi mühitdə çoxçalarlılıq yaranır. Siyasi inkişaf zamanı siyasi hadisələrin bir-birinə keçmələri və əvəz olunmaları da sürətlə baş verir. Siyasi inkişaf zamanı siyasətin subyektləri arasında da toqquşmalar ola bilir. Siyasi hadisələrin törədilməsi zamanı kəskin toqquşmalar sayəsində siyasi hadisələr öz hərəkət trayektoriyası üzrə törədilməsini dayandıra bilir. Bununla yanaşı, kəskin toqquşmalar zamanı siyasi hadisələr öz sürətli törədilməsini dayandıra bilir. Belə halların baş verməməsi, çoxistiqamətli siyasi hadisələrin zamana və tələbata müvafiq olaraq törədilməsini tənzimləmək, siyasi hadisələrin ardıcıl olaraq törədilməsini təmin etmək məqsədilə siyasi hadisələrə nəzarət etmək, siyasi hadisələrin törədilməsinə nəzarət etmək tələb olunur. Siyasi inkişaf üçün hadisələr canlı vasitələrin iradələrinə tabe etdirilirlər. Siyasi hadisələri qanunauyğun şəkildə törətmək məqsədilə siyasətin subyektləri tərəfindən siyasi hadisələr idarəetməyə cəlb edilir. Siyasi hadisələrə nəzarət etmək və siyasi hadisələri daxili və kənar ünsürlərdən qorumaq üçün və siyasi hərəkət trayektoriyasında siyasi hadisələrin törədilməsini tənzimləmək məqsədilə siyasi sistemdə “işıqfor” sistemi tətbiq edilir. Bununla yanaşı, “körpü” və “keçid” trayektoriyalarından istifadə edilir. 1
Siyasi inkişaf zamanı siyasi hadisələr sürətlə törədildiyindən və trayektoriyaların həddindən artıq çoxluğu tələb edir ki, trayektoriya kəsişmələrində siyasi hadisələrin növbəli və ardıcıl törədilməsini təmin etmək üçün “işıqforlardan” istifadə edilsin. Həmin “işıqforlar” sistemi ümumilikdə siyasi hadisələrin ümumi törədilmə sistemində tətbiq edilir. “İşıqfor” sistemi ilə siyasi hadisələrin ardıcıl və növbəli törədilməsi təmin edilir. Bu da
1 Nəsibov E. M. Siyasətin tərkib hissələrinin hərəkət xüsusiyyətləri. “Elm və Təhsil” nəşriyyatı, Bakı-2010, 116 səh., s. 86. 107
onunla izah olunur ki, cəmiyyətin bütün sahələrindəki normaların yaradılması, icrası zamanı siyasi aktlar ardıcıl olaraq törədilir. Cəmiyyətin bütün sahələrində maraqlar təmin edilir. Maraqların təmin olunması proseslərində müxtəlif tərkibli maraqlar növbə ilə və digər maraqlarla toqquşmamaq üçün təmin edilir. “İşıqforlar” vasitəsilə siyasi hadisələr elə tənzimlənir ki, onlar bir trayektoriyadan digərinə keçir və rəvan şəkildə əvəz edilir. Məsələn, iqtisadi, sosial, mənəvi, humanitar maraqların təmini üçün hadisələr ardıcıl olaraq, bir-birinə əsaslanaraq törədilir. “İşıqforlar” siyasi hadisələrin zamana uyğun olaraq törədilməsini təmin edir. “İşıqforlar” qismində isə siyasətin subyektlərinin yaratdıqları qanunvericilik aktları çıxış edir. Məlumdur ki, qanunvericilik aktları tələbəta və zamana, şəraitə və marağa uyğun olaraq qəbul edilir. Qəbul edilən aktlar həm də yeni-yeni maraqları üzə çıxarmaq üçündür. Həmin aktlar siyasi hadisələrin törədilməsini elə tənzimləyir ki, siyasi hadisələrin hərəkət trayektoriyasında kəskin toqquşmalar baş verməsin və “tıxaclar” yaranmasın. Siyasi inkişaf zamanı siyasi hərəkət trayektoriya- larının və siyasi hadisələrin sayı artır. Eləcə də mərkəzi maraq obyektlərinin sayı da artırılır. Bu zaman kəsişmə mərkəzlərinin sayı da çoxaldılır. Bu bir növ böyük bir şəhərin getdikcə böyüməsinə, yaşayış, istehsal, xidmət, ticarət, sosial, səhiyyə, elm, təhsil və digər obyektlərin sayının çoxalmasına və həmin obyektlərdə maraq göstərən şəxslərin və avtomobil vasitələrinin hərəkətinə bənzəyir. Siyasi inkişaf zamanı siyasət subyektlərinin sayı da artır və siyasi vasitələrin sayı artdıqca siyasi hərəkətlərin də sayı çoxaldılır. Bu baxımdan da siyasi maraqların cəmləşdiyi mərkəzlərdə mütləq şəkildə “işıqforlar”dan istifadə edilir. Siyasi inkişaf zamanı siyasi qurumlar ümumi siyasi mühitə nəzarət edirlər. Hər bir və ya oxşar sahədəki siyasi hərəkət trayekto- riyasında siyasi hərəkətləri nizamlamaq üçün mütləq şəkildə siyasi qurumlar tərəfindən nəzarət mexanizmi yaradılır. Bu nəzarət mexanizmini həyata keçirən nəzarət siyasi qurumları təşkil edilir. Nəzarət siyasi qurumlarının vəzifə və səlahiyyətləri müəyyən edilir. Bu qurumlar öz vəzifə və səlahiyyətlərinə görə funksiya
Yüklə 4,96 Mb. Dostları ilə paylaş:
|