Microsoft Word Tebriz folkloru doc
Yüklə 2,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- TIRNA VURDU
- TӘKDİ, CÜTDÜ
٤٦ TOP ӘRӘBİ
Bu oyunda dörd nәfәrdәn çox oyunçu lazımdır. Oyunçular iki dәstәyә bölünüb hәrәsi bir bucaqda yarım metr hündürlükdә özlәrinә “ev” qurallar, xәtt çәkib yeri bildirәllәr. Bu oyunda top da lazımdır. Top oyunı başlayan dәstәdә olur. Oyunçuların biri topı atır. Top nә qәdәr uzağa atılsa, bir o qәdәr yaxşıdır. Sonra topı atan dәstәdәn bir oyunçu evdәn çıxıb rәqibin evinә sarı qaçır. Әgәr rәqib dәstә topı tutub qaçanı top ilә vura bilsә, hәmin oyunçu yanıb kәnarda dayanır. Amma o, top dәgmәmiş qaçıb özünü rәqibin evinә yetirsә, orda dayanar ki, dәstәnin bütün oyunçulari o sayaq qaçıb rәqib dәstәnin evini alsınnar. Evi ala bilsәlәr, oyunı aparıblar, oyun yenә o dәstәnin әlindәdir. Bu oyun oyunçular yorulanadәk davam edә bilәr. Burada sürәtli qaçış tәlәb olunur, yәni oyun uşaqlara fiziki güc aşı- layır, hәmçinin diqqәt vә birliyi tәşviq etdiyi üçün çox әhә- miyyәt daşıyır.
Bu oyun cızıq oyununa oxşayır. Sadәcә formasında fәrq var. Tolamada oyuna istәnilәn sayda oyunçu cәlb oluna bilәr, amma hәr bir oyunçu öz hesabına oynayır. Oyun belә başlayır: birinci oyunçu daşı birinci evә atır. Sonra birinci evin üstünnәn atılıb sağ ayağını ikinci evә, sol aya- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Cә hә nn ә m
٤٧ ğını isә üçüncü evә qoyur. Sonra ayaqlarını yığıb eyni vaxtda at- layıb sol ayağını ikinci evә, sağ ayağını göydә saxlar, tez hәmin vәziyyәtdә ayaxlarını yerә qoyar, gedib yetәr doqquzuncu evә, әyilib daşı götürüb birinci evdәn atılar. Sonra daşı ikinci evә atıb o sayaq evlәri bir-bir geçib doqquzuncu ev dә bitәnnәn sonra ev almaq vaxtıdır. Bu zaman oyunçu dalını (arxasını) tolamanın formasına sarı döndәrib yerdә әglәşәr, daşı başı üstünnәn forma üstünә atar. Daş hansı evә düşәrsә, ora oyunçunun evidir. Daş cızıq üstә düşәrsә, yenidәn ata bilәr. Amma daşı cәhәnnәmә dü- şәrsә, yanacaq, gәrәk yenidәn oynamağa başlasın. Bu oyunda daş vә ya ayaq cızığa düşәrsә, oyunçu yanır. Hәmçinin ayax- larını yanlışlıxla dәgişik qoysa, yenә yanıb oyundan çıxır, növbә ilә ikinci, üçünci oyunçu oyuna başlayır.
Bu oyunda dörd nәfәrdәn çox oyunçu olur. Bir aşıx ilә bir ip dә lazımdır. Aşıx olmayan yerdә kibrit qutisi ilә dә oynaya bilәllәr. Oyunçular dörә vurub әglәşәllәr. Birinci oyunçu aşığı atar. Hәr atılan aşıx dört cür düşә bilәr. Cik-börk-şah-vәzir. Cik düşürsә, aşıx atan oğridi. Börk düşürsә, aşıx atan toxandi. Toxan tamaşaçi olur. Şah düşürsә, aşıx atan vәzir olar. Aşığı ata-ata әgәr dalbadal şah, vәzir, oğri gәldi, mәsәl üçün, vәzir gәlmәmiş iki şah gәlsә, birinci şah cәrgәdәn çıxar, ikinci şah sayılar. O zәmana kimi şah, vәzir, oğru, hәr üçü bәlli olar. Be- lәliklә, vәzir üzünü şaha döndәrәr deyәr: “Qurban, bir oğri tut- muş, cәzasına nә eylәyәx? Şah, mәsәl üçün, deyәr, üç qızıl vu- run! Qızıl olsa, ipin ucun düyünlәyib üç dana ağır zәrbә әlinә vurallar. Ya desә, beş panbux! Bu halda vәzir ipin düyünsüz başilә oğrunun әlinә beş yavaş zәrbә vurallar.
٤٨ TӘKDİ, CÜTDÜ?
Bu oyun Azәrbaycanın qәdim zamanlardan üzü bәri geniş yayılmış oyunlarındandir. Soyuq vә qarlı-yağışlı havada oyna- yallar. Oyunda iki nәfәrdәn başlamış istәnilәn sayda uşaq oynaya bilәr. Oyunçu iki vә ya üç olsa, hәr biri öz qazancına çalışar. Amma dörddәn yuxari olsa iki – iki, üç – üç olub, hәr dәstә öz tәrәfinә sari oynuyar. Oyuna bir az da iydә, fındıq, kişmiş, habelә şeylәrdәn gәrәkdi. Bu oyunu iki oyunçunun arasında nәzәrә alsaq, birinci oyunçu bir ovuc az ya çox dedigimiz noxuddan, kişmişdәn ovcunda götürәr. Bu birisi oyunçu deyәr: “tәkdi, cütdü?” Sonra ovcunu açıb sayallar. O biri oyunçu düz desә, mәsәl üçün, tәk desә vә tәk olsa, hәr nә ki bunun ovcunda var ona çatar. Yoxsa tәk desә, amma cüt olsa, onun ovcunda olan qәdәr öz noxud badamından o biri oyunçuya verir.
Bu oyuna alti vә onnan çox oyunçi lazımdir. Bu oyunçilar yariya bölünüb iki dәstә olar. Oyunu başlayan dәstә bir sәmtә sari düzlәnәllәr. O biri dәstә onnarın dalında dayanar. Qabaxda duran dәstә әllәrini durbin kimi gözlәrinә qoyallar. Dalda olan dәstәdәn bir oyunçi qabax dәstәnin oyunçılarının birinnәn yapışıb qabağa sarı aparar. Dayanan dәstә soruşar: “Yoldaş, sәni kim apardi?” O gedәn oni aparanın kim olduğunu demәlidi. Әyәr düz desә, oyuni aparıb. Yenә dә sәfә gәlәr. Yox, düz deyә bilmәsә, oyundan çıxıb qıraxda dayanar ki, onun sәfi hamısı oyunnan çıxsın, o birisi sәf oyuna başdasın.
٤٩ COLA TUTMA
Oyuna bir balaca top vә ya girdәkan lazımdir. Topun vә ya girdәkanın boyundan bir az böyük boyda bir neçә cola qazal- lar. Culalar bir düz cızıq üstә qazılar. Sonra hәr colaya on dana daş qoyallar. Balaca daş olsa, yaxşi olar, colani çox tutmaz. Sonra oyunçular o colalarla müәyyәn mәsafәsi olan bir ayri cı- zıq üstә dayanallar, topi yer ilә dıbırladıb colaya salallar. Ki- min atdığı top hansi colaya düşsә, o coladan bir daş götürәr, colalardan daşlar qurtulana kimi. Sonra oyunçular daşlarını ye- rә töküb sayallar. Kimin daşi çox olsa, o oyunu aparıb. Colaya badam, fındıq da tökәllәr, oyunçu neçә dana apara bilsә, sonra sındırıb yesin. CIZIQ
Bu oyun iki-alti oyunçi arasında olar. Oyunçu nә qәdәr az olsa, bir elә yaxşıdır. Bu oyuna düzәn yer lazimdir, orda cızığı çәksinlәr. Cızıq alti, sәkkiz, ya da on ev olar. Başında da bir yarım dayrә cәhәnnәm adına çәkilәr. Evlәrә sayi qoyallar. Bi- rinci oyunçi kiçik saf daşla, ilk evә atıb bir qıçın yığıb o birisi qıçı ilә naqqıçlı gedә-gedә daşi evbәev itәlәr. Әyәr daş çızıq üstünә keçsә, oyunçi yanıb. Bu oyunun qanunnarınnan biri su içmәdi. Demәk ki, daş çızıq ilә lap qırax-qırağa dayansa, deyәllәr: “Daş su içir”, oyunçi onu çәkә bilәr. Bir qanuni ayaq ilә qoymaqdır: ayağını hәr evdә bir ya iki yol qoya bilәr. Bir qanuni üstәn vurmadi: ayağını evә qoymamış daşi üsdәn vurub o biri evә itәlәmәlidi. Daş cәhәnnәmә düşsә, oyunçu gәrәk oyunu peşdәn başlaya. Әgәr birinci evdәn daşı xәtasız sonuncu evәdәk aparsa, daşi ikinci evә atıb yenә başlar bütün evlәri bu sayaq keçib qurtarsın. Bütün evlәr qurtardıxdan sonra ev almaq Yüklə 2,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|