Microsoft Word tez tumu değişi doc

29 

 

Şekil 4.5. Çalışma alanındaki yeraltı ve yüzey suyuna ait ABD tuzluluk diyagramı 

 

Afyon bölgesindeki jeotermal su örneklerinin hidrojeokimyasal analiz verilerinin 

birbirleri ile olan ilişkisini ortaya koyabilmek için ise iyon değişim diyagramları 

yapılmış ve iyonların davranışları ortaya konmaya çalışılmıştır. Şekil 4.6’de Cl-SO

4

-

HCO

3

 üçgen diyagramı hazırlanmıştır. Diyagramda da görüldüğü gibi Sandıklı 

bölgesindeki jeotermal sular tek bir hat boyunca SO

4

-HCO

3

 köşeleri arasında 

dizilmiştir. Bu sular, çeşitli seviyelerde sülfürlü yüzey suları ile bikarbonat içeriği 

yüksek sığ yeraltısuları tarafından seyrelmeye uğramıştır. Bu durumda jeotermal 

akışkanın uzun mola süreli olmadığını ve tek bir kaynaktan geldiğini söyleyebiliriz. 

Yüksek sülfatlı jeotermal akışkanda, düşük pH değerleri üretilmesi ve sıcaklık 

artışına neden olan bir buhar ısıtma işlemi ile aşağıdaki gibi açıklanabilir. 

H

2

S+4H

2

O→SO

4

-2    

+10H

+

+8e

- 

Ayrıca yüksek sülfat içeriği için başka bir olasılık ise, Seydişehir formasyonu 

içersindeki pirit (FeS

2

)  yumrularının oksidasyonu sonucu meydana gelebilir (Ek-1 

ve 2). 

FeS

2

+ 7/2O

2

 

+ H

2

O => Fe

+2

 

+ 2SO

4

-2

+ 2H

+

 

---

30 

 

Şekil 4.6. Çalışma alanı ve civarına ait Cl-SO

4

-HCO

3

 üçgen diyagramı 

 

Şekil 4.7’de ise Na+K-Mg-Ca üçgen diyagramında Sandıklı jeotermal alanındaki 

sular Na+K-Ca köşesi boyunca dizilim sunmuştur. Örneklerin tam Na+K köşesinde 

bulunmaması, sahadaki jeotermal sulara yeraltısularının etkisini gösterir. Sulardaki 

Ca içeriğinin Mg içeriğinden fazla olması jeotermal suların kırık zonları boyunca 

yüzeye çıkışları süresince CaCO

3

’ca zengin içerikli formasyonlar ile etkileşime 

uğradıklarından kaynaklanmaktadır. 

 

 

Şekil 4.7. Çalışma alanı ve civarına ait Na+K-Mg-Ca üçgen diyagramı 

---

31 

SiO

2

-SO

4

-HCO

3

 üçgen diyagramında (Şekil 4.8) Sandıklı jeotermal alanındaki su 

örneklerinin SiO

2

 ile SO

4

 arasında bulunması onların aynı kökenli benzer sular 

olduğunu ve sülfatlı yüzey sularından etkilendiğini göstermektedir. 

 

Şekil 4.8. Çalışma alanı ve civarına ait SiO

2

-SO

4

-HCO

3

 üçgen diyagramı 

 

Şekil 4.9’de ise Sandıklı jeotermal alanındaki jeotermal sular için Cl-HCO

3

-B 

içeriklerini gösteren üçgen diyagram hazırlanmıştır. Bu diyagramda da diğer 

diyagramlarda olduğu gibi jeotermal sular tek bir hat boyunca dizilim göstermiştir. 

Cl-HCO

3

 hattı boyunca dizilim sunan örnekler bunların tek bir kaynaktan geldiğini 

ve kırık zonları boyunca yukarı doğru çıkışları  sırasında diğer yeraltısuları ile 

karışıma uğradığını göstermektedir. 

 

Şekil 4.9. Çalışma alanı ve civarına ait Cl-HCO

3

-B üçgen diyagramı 

---

32 

4.2.2. Doygunluk indeksi  

 

Kayaç-yeraltısuları etkileşimi genel olarak, hidrojeokimyasal ortam hakkında yorum 

yapılmasını sağlar. Bu nedenle yeraltısuyunun çeşitli mineraller bakımından 

doygunluk durumunun araştırılması gerekir. Doygunluk indeksi (SI), suların 

çözünmüş mineraller açısından denge durumundan sapmalarını sayısal olarak belirtir 

(Apello ve Postma, 1996; Drever, 1996; Langmuir, 1997). Bir çözeltinin herhangi bir 

minerale göre doygunluk durumu, doygun olmayan (SI<0); doygun (SI=0) ve aşırı 

doygun (SI>0) çözelti olarak sınıflandırılmaktadır (Stumm ve Morgan, 1981). 

Çalışma alanındaki jeotermal akışkan ve yeraltısularının çeşitli mineraller açısından 

doygunluk durumlarını belirlemek için SOLMINEQ.88 PC/SHELL (Kharaka et al., 

1988) bilgisayar programı kullanılmıştır. Bu kapsamda alınan örneklerin kalsit (SI

c

), 

dolomit (SI

d

) ve kuvars (SI

q

)  minerallerine olan doygunlukları araştırılmıştır 

(Çizelge 4.4).  

 

Çizelge 4.4. Çalışma alanındaki suların doygunluk indeksleri 

Sıra no 

Örnek no 

SI

c

 

SI

d

 

SI

q

 

1 S-1 0,002 

0,539 0,726 

2 S-2 0,015 

0,882 0,564 

3 S-3 0,045 

0,828 0,848 

4 S-4 0,002 

0,817 0,833 

5 AFS-9 

-0,001 

0,994  0,514 

6 AFS-11 

-0,001 

1,102  0,488 

7 AFS-12 

-0,001 

1,089  0,487 

8 AFS-15 0,014 

1,151  0,521 

 

Elde edilen sonuçlara göre çalışma alanındaki jeotermal akışkan kuvars ve dolomite 

doygun olarak belirlenmiştir. Jeotermal akışkanın kuvarsa doygun olması rezervuar 

kayacının kuvarsitler olması nedeniyledir. Akışkanın yüzeye doğru çıkışı  sırasında 

dolomitik formasyonlarla etkileşimi sonucunda da akışkan dolomite doygun 

olmaktadır. Yeraltısularının akifer kayacı da dolomitik kireçtaşları olmasından dolayı 

kalsit ve dolomite doygundur. İnceleme alanında gözlenen silisleşme nedeniyle de 

yeraltısuları kuvarsa doygun hale gelmiştir.   

 

---