S rt tüklü qurd s nd n l ç k n deyil.
L bbad ni el öküz ba lar,
Bir gözün gül nd , o biri a lar.
S n nec bilirs n, bu tilsimli yol
S nd can qoyarmı? Yox, yox, min ol!
N q d r su töküb bir ü d n s n
X lbirl torpa ı l y c ks n?
Bu doqquz m tb xd dörd ünsür axır,
H mi lik bel qalmayacaqdır.
Bir vaxt olacaq ki, yet c k son gün,
Gizlinl r zahir çıxacaq bütün.
Görm zs n tozunu bu z man nin,
Yalnız öz tozunu gör rs n y qin.
Götür öz ruzunu bu dünyadan s n,
Orda l f yoxdur, s d f gör rs n.
Bu qara s d f diqq t verirk n
Çox m na dürrün rast g l c ks n.
Burda ür k açan min p rd vardır,
N vası t rt z , xo mahnılardır.
Köhn l r söz dedi, nöqsansız, t miz,
Mirvari de dil r nadir, l k siz.
Z man keçdikc toz qonar y qin
Saraldar üzünü h r mirvarinin.
Köhn söz - b z nmi qoca qarıdır,
Yeni söz t rav t, qüvv t barıdır.
Demir m ki, köhn z rin d y ri
Yeni z rinkind n qalır çox geri.
Deyir m ki, dövran d yi nd b s
D qyanus pulu bir arpaya d ym z.
Be yüz yetmi altı keçdi hicr td n,
Bel xal görm dim göz ll rd m n.
Bildim h r m kanda m ni sev n var,
H r k s quca ında bir g lin saxlar.
Öz can tilsimimi m n d do radım,
Ondan h r beytim ni an ba ladım.
Dedim: "M ni görm k ist s h r kim,
Beytimd görün r ona sur tim.
M n m hv olub gets m, örn yimdir bu,
Yusif kimi its m, köyn yimdir bu.
Örts d göz lin torpaq üzünü
Ür kl rd n silm z onun sözünü.
Bütün örtülmü l r biz zahirdir,
Xızr adını ç kdin, Xızr hazırdır.
eri oxunanda bu Nizaminin
Özü d h r sözd görün r y qin.
Gizl nib özünü verm zmi ni an
S n h r beytind bir sirr danı an?
Yüz il sonra sorsan b s o hardadır?
H r beyti s sl n r: "Burda, burdadır!"
p kqurdu kimi s n timl m n
Al mi b z r m can ir sind n.
A zımdan bi m mi bir söz çıxarsam,
mdiyim halal süd qoy olsun haram.
Bir x zn tapmasam, gec yatmaram,
Açıqdır x zn min qapısı tamam.
Münbit torpaq kimi b sl yib h r an
Bir x zn ver r m birc arpadan.
vv l bir d n yes m, biçin zamanı
D nl dolduraram böyük xırmanı.
O torpa a hs n v af rinl r -
Bir ovuc d n yeyib, bir x zn ver r!
PAXILLARI M Z MM T
Ets Nizamiy paxıllıq h r k s,
N msiz bir göz görsün, ahsız bir n f s,
Gec g l, gör nec qazıram m d n,
M d n yox, b lk d can qazıram m n.
A zımdan dürr kimi çıxan h r sözçün
Dürrünü ver r m irin ömrümün.
l g tirm kçün bir bçıra ı,
Yaxıb yandıraram beyni, doda ı.
ah x zn darına m n gönd r nt k
v z, arpa versin üzr ist y r k.
Tanrım, pusquda çox iradçılar var,
Hasar ç k, sözümü görm sin onlar.
Söz yax ı da olar, yaman da, bir bax,
Kim yax ı ist m z, mümkünmü ancaq?
H r k s söz mülkünd n pay almı bil r,
Q rib s pkili olmu bu sözl r.
Q ribi incitm , bir irs n g r,
tl r q ribl r dü m n k sil r.
Sudan v palçıqdan yaranan k sl r
Qorxuda bil rmi gün i m g r?
Qılıncıyla g ldi çox m ni danan,
amını söndürdü m ni vurarkan.
Dill ri bir qarı çox inkarçılar
Aciz qalıb verdi susma a q rar.
Kim sat k d b dizi çökdürüb,
v zind qazanc bir e
k görüb.
Bir am yandırsa da h r ulduz m nd n.
Gün liyi yoxdur m nd n öyr n n.
H r z rr yolumun üstün g ldi,
Nurumdan pay alıb yüz qat yüks ldi.
Çox da öz a zını kasama vurdu,
Almasıma d yc k bir dürr olurdu.
Da lar kimi m nd n suları alan
Üzüm s p rs , iç r m, inan.
Buludt k b hrimd n b z nir yar,
M nd n o urlayıb, m n satırlar.
M nd s br bax ki, qulumu görc k,
Ona köl kimi ç kir m yed k.
Na ının sazını kökl r m b z n,
"T rlansan" deyir m bir s rç y m n.
Q
ng göz görür m qar ada ancaq,
Pis ey d sözüm hs n olacaq.
Bir qula ım m nim e idir pis söz,
O biri deyir ki, ita t et, döz.
Varlıq çıra ımı güclü kül kd n
Bel ustalıqla qoruyuram m n.
Hansı bir ölk d yansa bir çıraq,
H r bir qanacaqlı tök r ona ya .
Burda nb r iyli nur saçsa bir am,
Kafur üfür rl r ona, bil, müdam.
k r v zin dadılır z h r,
H r sözün ardınca g lir söyü l r.
t yimd n tökdüm dürrü d nizt k,
T n da larından sin m oldu t ng.
Dürr alandan sonra z ngin d nizd n
Ona da atandır m n t n ed n.
Xalqın a zı olmu dilimd n irin,
M nim a zım olmu bir z h r t kin.
D yirman i l d n bir öküz m m n,
Axtardı ım d ndir, üyütdüyüm d n.
M n bir im y m ki, gülüb buludda,
Su içind ik n m hv olar odda
landan dad etm , ey x zn ür k!
lansız olarmı x zn , de gör k?
Tovuzlar behi td n çıxanda k nar,
Qapıçı olarlar orda ilanlar.
lanla tovuzun bir a ası var.
Odur h r ikisi xallı olurlar.
Atası bir hindli, anası türkk n,
ki irqd n do mu ikdi bax s n.
Bir misdir örtülmü kimiya il ,
Yox, yox, bir x zn dir, jdaha il .
Bir gövh r atmı am d niz , uzaq,
Qoymu am xaç üst bir yanar çıraq.
S n o dürrü qaldır, d ryanı t rk et,
Xaçı yalqız burax, çıra ı al, get!
Çox da odp r stlik bunda yandır,
Bu sözl r mütl qa yo rulmu qandır.
Bakir g lin bax, üzd duva ı,
Tövhidl ba lanmı ba ı, aya ı.
N s hvim vardırsa, fv et, ilahi,
Özün ba ı larsan h r bir günahı.
AHI M DH V K TABIN SONU
Sehrl r do uran d rin dü ünc
Göz l g linim b z k verinc .
M n t brik g ldi h r aqil k sd n,
" qlin yolu birdir " xatırladım m n.
Ba ladım b xtimd n giley-güzara,
Dedim bu gün hara, cavanlıq hara.
Çoxlu ox atdı ım zamanlar keçdi.
Heç biri h d f düz d ym mi di.
Lakin bilirdim ki, g l r bir zaman
Alıcısız qalmaz heç gövh rsatan.
Bel be ikd ki, olmu z rnigar,
P rd si dalında ay yox, gün var.
O q d r sevdil r, alqı layaraq
Göy yüks ltdil r ba ını, bir bax!
V d etdil r m n çoxlu mülk-mal,
nanmaq m nimçün olmu du mahal.
Çind n k silm mi g l n parçalar,
Mü k iyind n ba qa görm mi qubar.
aha layiq atlar qızıl cilovlu,
K yani b z kl boynu dopdolu.
X zn alacaqdım hüzurda h dsiz,
On n f rd n çox qul, be d n çox k niz.
Gör i im gül kimi nec tez soldu,
Nec atım çolaq, yüküm xar oldu.
s rimi alan doydu ömürd n,
Getdi z misini biçm mi bird n.
" fsus, fsus" deyib bu zülm , durdum,
Özüm am kimi bir yara vurdum.
Q fl t n bir qasid m ktub g tirdi,
M n salam verdi, salam yetirdi.
Dedi: "Tez bir aylıq yola ol hazır,
Otuz a aclıqda ah qurub çadır.
S ni bir neç gün görm k ist yir,
Fürs ti fövt etm , göst r bir t dbir."
Bir ka ız göst rib dedi: "Al, ahdan
S nin d v tin yazılıb f rman."
M ktubu ba ıma t r f apardım,
Üç yerind n öpüb, möhrü qopardım.
Xilas oldu onu oxuyan zaman
Açarım d mird n, d mirim da dan.
ahın qullu una getm kçün durdum.
Atın y h rin qalxıb oturdum.
Sürdüm çöl t r f t l sik atı,
Da lar, çöll r a dım, açıb qanadı.
Yürü d qoymu dum maralı geri,
Çatmazdı qu lardan m n heç biri.
T bim d açmı dı yollarda qanad,
M nd n oynaq idi altımdakı at.
Gedirdim q l mt k s cd ed r k,
Ba ımla süpürüb yeri p rgart k.
Görürdüm g linc h r m nzil m n
ahın dövl tin min dua ed n.
H r çe m ba ında içib t z su,
T z dua etdim aha do rusu.
H r da dan, h r çaydan keçib gedirk n
Bir pey am alırdım ahın lütfünd n.
Getdiyim h r q d m ür k açırdı,
Keçdiyim torpaqlar nb r saçırdı.
Yolun ziyy ti sona çatırk n,
ahın büsatına çatıb, oldum n.
Qapıçı gir r k, dedi: "Cahangir,
D niz sahilin çe m g lmi dir."
ah sevindi, üzü amt k nurlandı,
Sanki p rvan si odlara yandı.
ms ddin M mm d dedi: "Fürs tdir,
Xo tale zahidi hüzura g tir."
D rgahdan çıxaraq tez bir xo x b r
D ryadan q vvasa yetirdi gövh r.
M ni apardılar ahın yanına,
Ütarid yeti di ay s hmanına.
Gün t k parlayıb ah öz vaxtında,
Oturdu Keyqubad C m id taxtında.
F l k hüzuruna olmu du t n ,
Q m si sancılmı ayın dö ün .
Tacının zin ti tutub cahanı.
Qara qıra salıb o, Qeyr vanı.
S m rq ndd n tutmu Seqseyn q d r
Qulları durmu du belind k m r.
Qapısı açıqdır karvana h r an,
Yük yük söyk nmi h r yana baxsan.
S xalı lind n almı h r n f r
Bir h r g liri, yaxud bir h r.
Dargöz qılınclılar ç kmi hasarı,
Rüxs tsiz buraxmaz q d rxanları.
Göy qılınc dal ası d niz b nz r,
Qoynunda h m n h ng, h m dürr gizl d r.
Qızıl ah taxtının say sind , bil,
Çox ahlar qoymu dur ba ına klil.
M clisind vardı behi t al mi,
rab göll rind n dolmu du g mi.
r nun n vası, ç ngin nal si
Zöhr m nzilin yetirmi s si.
Çal ıçı mizrabı tel vurardı,
p k köyn klil r köyn k cırardı.
Mü nni düz ldib saz p rd sini,
H r d f qaldırır bir n m sini.
Müxt lif n m l r, müxt lif p rd
Birl s xo ah ng çıxar bir yerd .
D st -d st durmu türf göz ll r,
Dill rd Nizami yazan q z ll r.
Bir irin avazla hey oxuyurlar,
Ç ngi yarasına m lh m qoyurlar.
Saqil r lind mey camı dolub,
ah n ah mey içib, dü m n m st olub.
aha söyl y nd : "G lib Nizami,"
Daha da n oldu bu ey yyamı.
Yalançı zahidt k m ni tutmadı,
Haqqımda hörm ti heç unutmadı.
Müdara etm kçün m niml o gün,
mr etdi ortadan mey götürülsün.
Saqil ri etdi xidm td n azad,
Çalanlar ç kildi, k sildi büsat.
Dedi: "Atıb meyi, çal ını t miz,
M
ul olaq bu gün Nizamiyl biz.
erinin yanında rud s si n dir?
H r bir sözü onun bir t ran dir.
Meyi at, g lmi dir Xızr özü, bir bax,
Dirilik suyunu onunla tapaq!"
Sonra Hacib g lib dedi: "Yubanma!
Ey bilik anası, tez g l, dayanma!"
Girirk n özümd duydum bir r
,
Z rr ged n kimi böyük gün
.
Ba ımı, boynumu yer y r k,
Dedim nisar edim bunları g r k.
Öpüm aya ından, dedim, yer kimi,
ah qalxdı yerind n f l kl r kimi,
Qucaqladı m ni xo t m nnayla
Süleyman oynadı m n qarıncayla.
Co dum o vüqarı m n gör n kimi,
Qucaqladım m n d iki al mi.
Heyk l kimi durdum hüzurunda m n,
"Otur" buyurunca, oturdum h m n.
El bil açdılar sınıq dilimi,
Oldum irinz ban bir tuti kimi.
Danı dım verinc taleyim fürs t,
El sözl r dedim, b y ndi dövl t.
Etdim aha layiq çoxlu n sih t,
Qapıları açan h r cür v siyy t.
Sözl r ki, Rizvana çox xo g l rdi,
C h nn m Maliki ona gül rdi.
Bir çox z f ranlı paludalardan
k r gülü üçün verirdim h r an.
A latdım m n onu b z n buludt k,
Açdım gülü l rl üzünü q
ng.
M nim h r sözüm ah dedi: "Sa ol,"
C hal t yataraq, oyandı a ıl.
N m m saqil rin hu unu aldı,
Xan nd nin sözü a zında qaldı.
Bir ravi g l r k sonra dil açdı,
M clis a zından cavahir saçdı.
M n qalxdım aya a, qoymadı ancaq,
And verib oturtdu, hörm t bir bax!
O günd n bu gün bel hörm tl
H r yerd oturdum bir raf tl .
Xosrov hekay mi dinl y n zaman
A zına bal tökdü bu irin dastan.
Çatanda dastanın irin yerin
M tl b g lib çatdı "Xosrov - irin ."
lini çiynim qoyub hökmdar,
T hsiniyl m ni etdi minn tdar.
B y nib sözümün h r bir yerini,
Çox t rif el di "Xosrov - irini."
Dedi: "M har tl qurdun bir bina.
Sözl b z k vurdun s n t yurduna.
Söz desin ölçüsüz dastanında s n,
Biz bu tarixl ruh verdin, hs n!
N bir gül bu q d r verir xo tir,
N bir bülbül bundan xo n m bilir.
Oxuyanda beyt-beyt v birc -birc
Sanki zeytun ya ı sürtdün iflic ."
Dedi: "Bir ip y bürünüb s r
Ki, n od, n d buz eyl y r s r.
Bir halva bi irdin yem li, balt k,
H r k s bir pay yes , "sa ol" dey c k.
N süd sirg din, n d ki k r,
Odur ki, palud n xo dur bu q d r.
K cav si irin, duva ı irin,
G linini gördük, göz ldir irin.
S n ki onu etdin bizimçün halal,
Nec qiym tl n r o saçlar, o xal!
Öz qarda ım kimi, ana südüt k
S n maa k s m bu günd n g r k.
Qarda ım cahana olmu hökmran,
Onunçün deyilmi : Cahan p hl van.
Uzun z hm tinin barı s r
Nec v z verdi, söyl bir k r ?
E itdim lütf edib f rman gönd rib,
Öz mülkünd n s n iki k nd verib.
Onları aldınmı, o k ndl r hanı?
Söyl , verdil rmi s n f rmanı?"
Gördüm cu a g lib s xa d ryası.
st r b zirgana çatsın tası.
Abad etm k ist r viran torpa ı
Azad etm k ist r yazıq dusta ı.
Dualar söyl dim ona yüz k r ,
Taxtının aya ın tutdum gövh r .
Oxuyandan sonra aha dualar,
Ç rxin oyunundan etdim x b rdar:
"Bu da -qa lı tacın yaqutunu m n
Müzd üçün düzm dim, do rusu, bils n!
Bir saray hördüm ki, hündür, pürvüqar,
Heç onun tayını görm yib ruzgar.
O saraya vurdum bir xeyli zin t,
Kim oxusa m n gönd rsin r hm t.
Bu irin hekay , göz l fsan
ahı t rif üçün olmu b han .
aha ükr etm kçün dil açanda m n
N layiq söz açam irin k rd n.
"B nna" h disin b nz r hekay m,
Çör ksizdi, tur u ist rdi h r d m.
K rpic v zin ver nd çör k
Tur udan l ç kdi sakitl
r k.
Öz mal-dövl tind n Cahan p hl van
M n çox vermi di buyurdu undan.
El ki, ömrünün g misi batdı,
M ni yox, al mi möhn t atdı.
Durark n yerind s nt k hriyar,
Ölk l r b z y n bu ahzad l r,
Bazarım yen d qızı ar lb t,
B x i l s r çoxalar r b t.
ki ahdan bir k nd verils g r,
Daha çox k nd ver r bu ahzad l r.
X zn b x ed n ah e itdi sözü,
S h rt k gül r k açıldı üzü.
S mimi hissimi m nim duyaraq,
ah q bul eyl di t klifimi, bax!
M nim "h mdü s nam" xo una getdi,
H mdünyan k ndini m n b x etdi.
Verdi öz lim yazılı f rman,
Qızıl ahın möhrü üstünd yan:
"Biz b x eyl mi ik bu k ndi ona,
Çatsın Nizaminin öz övladına.
v zsiz verilmi ona bu dövl t,
Qiyam t kimi onundur, lb t.
nanmasa buna bir kims möhk m,
Onun dü m niy m, allah da h k m.
Ona ziyan vursa g r bir x sis,
V h t olacaqdır qism ti ksiz.
Z man durduqca özü, övladı
L n t rast g lsin, qalxsın f ryadı."
Düz ldikd i i f qirin o gün
Qapısını açdı x zn nin bütün.
B z ndi qam tim ah x l tiyl ,
Q lbim d allahın m rh m tiyl .
B x i ind n m n ver r k f rman
Mür xx s eyl di öz hüzurundan.
ah yanına getdim M sud baxtıyla,
Yanından qayıtdım Mahmud taxtıyla.
Getdim, K b y m n h ccaq kimi san,
G ldim, sanki hm d döndü meracdan.
E itdim ki, paxıl, gizlin cibk s n,
S n onların i in yax ı bilirs n.
Sur t Yusif kimi, batin canavar,
Paxlavada ver r z h ri onlar.
"Onlar heç bil rmi q dir, ey dünya?!
Edirs n onlara bir f rman r va,"
Bir g lin ki, ona qul ola göyl r
Bir xaraba k nd layiqdir m g r?
K nd dem , andırır dar bir kür ni,
Yarımca a acdır uzunu, eni.
G lirind n artıq onun x rci var,
k r yarılı a onu abxazlar.
Sahibsiz, k d rli bir x rab dir,
Müs lman bi irir, kafirl r yeyir."
Paxılıma dedim: "Bunu bil, y qin,
Küfranı n lazım nem t yey nin?
O ru, la ım atan, de görüm, niy
Mehtabt k dü ürs n bu viran y ?
S n bir h mdim bax, "H mdünyan" deyil,
Bir h mdim yax ıdır be -on k ndd n, bil.
v kin varsa o k ndd g r,
M nim h r sözümd n behi t göy r r.
D nli sünbülü var, o k ndin, n q m,
M n d salxım-salxım dürr g tirmi m.
Gur me si vardır, söyl s n bu d m,
Var q mari uddan m nim yüz me m.
Onun buludundan axırsa F rat,
M nim doda ımda var abi-h yat.
Görünürs indi x rab , b rbad,
ahın dövl tind n olacaq abad.
Qiym tli x zin ölk dir, inan!
M n ucuz deyil m qara torpaqdan.
Lakin bu qiym t qaney m yen ,
ükrüm var allahın m rh m tin .
Mülk üçün etmir m t
kkürü m n,
Ancaq ruhlanıram halal g lird n.
Bir xalvar s d fd n yax ıdır bir dürr,
Tufandan bir azca saf su üstündür.
st yirdi on k nd ba ı lasın ah,
Xidm tim layiqdi bunlara, billah!
ah gördükd vardır m nd q na t,
st yim gör verdi vilay t.
Dilimd min dua, könlümd hümm t,
H r gec qazancım saysız var-dövl t.
H r gec m rdan qılınc ç k r k,
Dilimd allaha dua ed r k,
C ngav r ki it k üca tl m n
Vururam kaf rin boynunu h m n.
M nim ki, m n adam, b x ed n razı,
Bo la füzullu u, k s bu avazı!"
Gör n danı ırdım, söz hara ç kdi,
Atım ba apardı, k nara ç kdi.
Növb t blin çaldı ahım bir zaman,
Fitn nin tozunu sildi dünyadan.
F l y ucaltdı z m t ta ı,
Bu yeddi iqlimi yandırdı da ı.
T blinin n r si mill r ged rdi,
Bu köçm k t blidir, kim z nn ed rdi?
ki aylıq yola t bli salmı s s,
" ah köçm k ist yir" dem zdi heç k s,
O taxtda oturub çox az ömr etdi,
im kt k tez do du, tez gözd n itdi.
Cavanlıq ba ından yem di b h r,
çm di dirilik suyu sg nd r.
Dü m n yarasından getdi dünyadan,
Dü m nl r c za versin yaradan.
Bu xaraba mülkd n qalxdı f l y ,
Torpaq ünsüründ n döndü m l y .
D niz yox oldusa, incil ri var,
Açılar bizimçün yen qapılar.
Öz slin t r f yön ldi g r,
Öz yerind qalsın varis gövh rl r.
Ona r hm t feyzi verdis saqi,
Olsun varisin bu dünya baqi!
Taxtab nd etdis onu bu torpaq,
Taxtında yl
n görsün keyf-dama .
O tacsız oldusa r hm t yetsin,
ndi tac qoyanlar uzun ömr etsin.
Xüsus n o ahlar mülkün varis,
Dualara layiq, r hm t bais
Böyük Nüsr t ddin - onun adından
Yaradılı almı nurunu, inan!..
ahların p nahı böyük Atab y,
Firidunt k olsun dövr mübar k.
bub kr, M h mm d göst r r k dad,
Ondan bub krü M h mm ddir ad.
Yeddi ulduz olmu elmin heyran,
Doqquz f l k onun quludur h r an.
ahlıqda ahlara tac ba ı layar,
Dövl td ahlardan qalmı yadigar.
Taxtının aya ı ulduzlardadır,
Atının dırna ı f l y çatır.
Ölk l r f th etsin ahım h r zaman,
Yeni ölk l r olsun hökmüran.
Dünyalar durduqca o ahlıq sürsün,
Dünyada do rulsun arzusu bütün.
Ondan ayrılmasın s ad t bir an,
Daim köm k alsın b xtiyarlıqdan.
Sözümü qurtardım s ad tl , bax,
Bükdüm çatan zaman bu yer varaq.
H r kim Nizamiy söyl s r hm t,
Arzum budur, ruhu ad olsun h r v qt.
Dostları ilə paylaş: |