Microsoft Word ?Z. V. T. kitab doc

 

26

və nəşr olunması qadağan edilmişdir. Bu əsərlərə pantürkist 

və panislamist damğası vurulmuşdur. Sosialist sistemi ləğv 

edildikdən sonra adı çəkilən ərazilərdə Ə.Zəki Validi Toğa-

nın  əsərləri də araşdırılmağa və  tədqiq edilməyə başladı. 

Azərbaycanda da Ə.Zəki Validi Toğan haqqında M.Ənsərli-

nin məlumat xarakterli kitab və məqalələri nəşr olunmuşdur. 

Azərbaycanda onun həyatını, fəaliyyətini və əsərlərini araş-

dıran tədqiqatçılardan tarix elmləri doktoru, professor Vaqif 

Piriyev, filologiya elmləri doktoru İsfəndiyar Vahabzadə 

(Şəkili), tarix elmləri namizədi Tofiq Nəcəfli, tarix elmləri 

nmizədi Bəşarət Bəşirova və başqalarının adlarını qeyd et-

mək olar. 

Ə.Zəki Validi Toğan öz tədqiqatlarında türk tarixinin 

əski dövrləri; islam dövründə yüksəliş mərhələləri; türklərin 

qələbələri və yayılmaları; Ön Asiyada yeni türk vətəninin 

qurulması  və    Ağ  dənizlə Qara dənizə hakim olan böyük 

türk dövlətinin meydana gəlməsi mövzularına aid Çin, ərəb, 

fars, latın, alman, fransız, ingilis, rus və başqa dillərdə olan 

mənbələri və yazılmış  əsərləri dərindən müqayisəli təhlil 

etmişdir. O, bu araşdırmaları zamanı müasir türk tarixşünas-

lığının qarşısında duran vacib problemlərin həll olunmasına 

çalışmışdır. Onun tədqiqat olbyektləri arasında Azərbayca-

nın qədim və orta əsrləri özünəməxsus yer tutmaqdadır. 

Azərbaycanda türk xalqlarının tarixinə aid yazılan 

əsərlərdə vaxtilə bilərəkdən və bilməyərəkdən buraxılmış 

səhvləri görkəmli alimin bu tədqiqatlarından istifadə etmək-

lə düzəltmək olar. 

Prof. dr. Zəki Validi Toğanın uzun illərdən bəri tədqiq 

etdikdən və araşdırdıqdan sonra türk tarixşünaslığında  irəli 

sürdüyü fikirlərin aktuallığı öz nəzəri və təcrübi əhəmiyyəti-

ni indi də itirməmişdir. 

 

 

 

---

 

27

TUNCEL ACAR, 

Türkiye  Cumhuriyeti  

  Milli Kütüphanesi Başkanı 

 

Ahmet Zeki Velidi TOGAN 

Hayatı, İlmi ve Siyasi Mücadelesi 

 

• 

TÜRKSOY tarafında Türk Dünyası’nda 2010 Yılı 

Ahmet Zeki Velidi TOGAN yılı ilan edilmiş ve duyurul-

muştur. TÜRKSOY üyesi ülkelerde Ahmet Zeki Velidi To-

gan çeşitli etkinliklerle anılacak ve yeni nesillere tanıtılacak-

tır. 

• 

Bu etkinlikler kapsamında Azerbaycan Cumhuriyeti 

Milli Kütüphanesinin ev sahipliğinde gerçekleştirilen bu 

toplantının; ilmi ve  siyasi tarihimizin yeniden incelenmesi-

ne ilişkin katkısı ile  Türk Dünyasının kültür ve tarih birliği 

açısından çok önemli olduğunu vurgulamak istiyorum.  

• 

Azerbaycan Milli Kütüphanesi’nin kültürel ve sanat-

sal etkinlikleri, hem TÜRKSOY kapsamında hem de Türk 

Dünyasının ihtiyaç duyduğu alanlarda önemli boşlukları 

doldurmaktadır. Özellikle tarihin şanlı sayfalarında ölüm-

süzleşen Türk büyüklerinin; hayatlarının ve eserlerinin ye-

ninden değerlendirilmesini ve genç nesillere tanıtılmasını 

sağlamaktadır. 

• 

Tarihten geleceğe ışık tutan bu etkinlikleri başarı ile 

gerçekleştiren Azerbaycan Milli Kütüphanesini tebrik edi-

yor,  başarılarının devamını diliyorum.  

• 

Tarih; insanın, toplumun, milletlerin ve tarih belgele-

rine yazılmış kişilerin eylemlerinin ve eserlerinin incelendi-

ği bilim dalıdır. Türk tarihi incelendiğinde, dünyanın bir çok 

kültürünü ve medeniyetini etkilediği gözlemlenmektedir.  

---

 

28

• 

Ahmet Zeki Velidi TOGAN da Türk tarihinin önemli 

bilim ve siyaset insanlarından birisidir. Togan’ı tanımak için 

onun hayatının dönemlerini ve fikirlerini bilmemiz gerekir.   

 Nadir Özbek; Toplumsal Tarih isimli dergide 1997 

yılında yayınlamış olduğu Zeki Velidi Togan ve "Türk Tarih 

Tezi" isimli makalesinde Ahmet Zeki Velidi Tokan 

hakkında şöyle demektedir; 

• 

“ …. Zeki Velidi Togan belli bir bütünlük arzeden, 

genel olarak tarihçi kimliği ve özellikle Türk tarihine 

yaklaşımlarıyla (….)  bilimselliğe verdiği önem, evrenselci 

bir medeniyet yaklaşımı, tarihin sosyal, ekonomik ve siyasi 

bir tekamül olarak algılanması, Türk tarihinin bir bütün 

olarak ele alınması ve bu bütünlüğün dahili 

tekamüliyetine vurgu, onun bilimsel kavrayışının temel 

unsurlarını oluşturmaktadır. Bu kavrayışın arka planında 

bir yandan Rus müsteşrikler  [şarkiyatçılar] okulunun, 

diğer yandan da Rus devrimci sosyalist yazınının izlerini 

tespit etmek mümkündür. Ancak bu bütünün temel 

eksenini onun kendine özgü milliyetçiliği ve siyasi 

Türkçülüğü oluşturmaktadır. Togan,Türklüğü her şeyden 

önce en geniş coğrafyası içinde dikkate almaktadır. (…) 

Zeki Velidi’nin eserleri bir bütün olarak  incelendiğinde  

Türk tarih tezi karşısındaki üstünlüğü bir yana, 

Köprülü’nün yaklaşımına kıyasla da belli üstünlükler 

taşıdığını(…)  söylemek mümkündür.  

• 

Togan yalnızca bir tarihçi değil, siyasetçi, toplum 

önderi ve devlet adamıdır. Onun mücadelesi, fikirleri ve ide-

ali, gençliğimiz için, geleceğimizin daha sağlam temellere 

dayanması için, Türk Cumhuriyetleri ve Topluluklarının ya-

rınları için, iyi bilinmelidir. Togan’ın mücadele azmi ve ka-

---