Microsoft Word zeynalov natiq dissertasiya doc

72 

– nağdsız hesablaşmaların stimullaşdırılması; 

– banklarda korporativ idarəetmənin təkmilləşdirilməsi və risklərin tənzimlənməsi 

sistemlərinin yaradılması; 

– girovların mərkəzləşdirilmiş sadələşdirilmiş reyestrinin yaradılması. 

   Fikrimizcə  həm  monetar,  həm  də  fiskal  ekspansiya  hesabına  yaranacaq 

makroiqtisadi  səmərədən  maksimum  istifadə  olunması  və  bu  səmərənin  daxili 

investisiyaların,  qeyri-neft  sektorunun  və  regionların  inkişafına  yönəldilməsi  xüsusi 

aktuallıq kəsb etməlidir. 

   Müstəqillikdən bügünə qədər keçən müddətdə Azərbaycanda artıq müstəqilliyin 

ilk illərində hüquqi və idarəetmə boşluqlarından meydana gələn mənfi hallar ortadan 

qaldırılmış  və  bank  bölməsinin  Mərkəzi  Bankın  müşahidə,  nəzarət  və 

koordinasiyasında  sürətlə  inkişaf  etdiyi  görülür.Digər  tərəfdən  hər  keçən  il  bank 

bölməsinin  verdiyi  xidmətlər  növ  olaraq  artmaqda,keyfiyyət  və  həcmi  olaraq  da 

yüksəlməkdədir.  Ancaq həyata  keçirilən hüquqi və   idari tənzimləmələrin  daha  da                    

təkmilləşdirilməsi,verilən xidmətlərin növ və keyfiyyətinin artırılması və bu sahədə                                                                

fərqli ölkələrin təcrübəsindən istifadə  olunması  olduqca zəruri bir məsələdir.    

   Texniki  infrastruktura,  ödəniş  sisteminə,  mühasibat  sisteminə,  bankların 

müşahidə  və  nəzarətinə  və  hüquqi  infrastruktur  ilə  əlaqədar  fəaliyyətləri  davam 

etdirmək lazımdır.Ayrıca olaraq bu istiqamətdə: 

- Dövlət banklarının özəlləşdirilmsi, əmanətlərin sığortalanması, kadr siyasəti, maaş                              

 siyasəti, və bunlar arası iş qaydalarının müəyyənləşdirilməsi və xidmət siyasətinin PR                                        

(xalqla əlaqələr və reklam) mövzularınında gözdən keçirilməsi,yaxşılaşdırılması                                                           

və müsbət adımların atılması zəruridir.  

        Xüsusilə ölkəyə neft gəlirlərinin daxil olmasında mühüm bir artımın olması ilə 

yanaşı  real sektorda qeyri neft sektoruna ayrılmış investisiya yatırımlarının artması 

bank bölməsinində sürətli inkişafına təkan vermişdir.Bununla yanaşı ölkədəki sabit 

iqtisadi və siyasi vəziyyətin olması, beynəlxalq maliyyə mənbələrinin ölkəyə cəlb 

edilməsi də bank sektorunun inamlı inkişafına şərait yaradan amillərdəndir. 

 

 

---

73 

ST FADƏ OLUNMUŞ ƏDƏB YYAT 

1.  “Auditor xidməti haqqında” Azərbaycan Respublikasının qanunu. 

2.  Banklar  haqqında  normativ-  hüquqi  aktlar  toplusu//  Z.F.  Məmmədovun  elmi 

redaktorluğu ilə hazırlanamış. Bakı, Qanun, 2009. 1092 s. 

3.  Dövlət  maliyyəsi  normativ-  hüquqi  aktlar  toplusu//  Z.F.  Məmmədovun  elmi 

redaktorluğu ilə hazırlanamış. Bakı, Qanun, 2010. 1180 s. 

4.  Azərbaycan  Respublikasının  Mərkəzi  Bankı  haqqında  Azərbaycan 

Respublikasının  Qanunu  (17  aprel  2007-ci  il,  9  oktyabr  2007-ci  il,  6  noyabr 

2007-ci il, 26 may 2009-cu il, 19 iyun 2009-cu il və 30 iyun 2009-cu il tarixli 

qanunlarla qəbul edilmiş dəyişikliklər və əlavələrlə) 

5.  Banklar haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu (4 mart 2005-ci il, 6 mart 

2007-ci il, 17 aprel 2007-ci il, 19 oktyabr 2007-ci il, 2 oktyabr 2008-ci il, 26 may 

2009-cu il və 30 iyun 2009-cu il tarixli qanunlarla qəbul edilmiş dəyişikliklər və 

ə

lavələrlə). 

6.  Bağırov M. Bank işi. Bakı, 2003. 

7.  Bəşirov R.A. Bank işi. Dərs vəsaiti. Bakı,2007. 

8.  Ibrahimov Z. Pul, kredit və banklar (suallara cavab). Bakı, 2009. 

9.  Məmmədov Z.F. Pul , kredit və banklar. Dərslik . Bakı, 2010.  

10.  Abbasov  A.H.,  Azərbaycanda  maliyyə  bazarının  formalaşması  və  bazar 

iqtisadiyyatında maliyyə-kredit sisteminin problemləri. Bakı 2003. 

11. Abbasov  Ə.,  Məmmədov  Z.,  Rzayev  R.,  Həmişəyeva  Ş.  Bank  işi və  elektron 

bankçılıq. Bakı 2003. 

12. Abdullayev  Ş.,  Azərbaycanda  bank  sistemi  və  bank  resurslarının  idarə 

olunması. Bakı 2001. 

13. Z.Məmmədov. "Bank fəaliyyətinin əsasları", Bakı 2013 

14. Z.Məmmədov.  "Beynəlxalq  valyuta-kredit  münasibətləri  və  xarici  ölkələrin 

pul-kredit sistemi".Bakı 2012 

15. Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankının 1999-2010-cu illər üçün aylıq və 

rüblük bülletenləri. 

16. Bağırov M.M., Banklar və bank əməliyyatları. Bakı 2003. 

---

74 

17. Cavadov  A.M.,  Kommersiya  bankları  məhsul  və xidmətlərinə qiymət-qoyma. 

Bakı 2002. 

18. Əliyev  M.F.,  Bank  islahatları  və  vahid  reytinq  sistemi  ilə  qiymətləndirmə. 

Ekspert jurnalı, 2001-ci il, №3-4. 

19. Əliyev M.F., Bank məhsullarının inkişaf strategiyası. 

20. Əliyev  M.F.,  Bank  məhsullarının  inkişaf  strategiyası.  qtisadiyyat  və  audit 

jurnalı, 2003-cü il, №8. 

21. Əliyev  M.F.,  Bank  sisteminin  inkişafında  elektron  kommersiyanın  rolu. 

Maliyyə və uçot jurnalı, 2003-cü il, №6. 

22. Əliyev M.F., Bankın inkişafında daxili nəzarət sisteminin rolu.  qtisadiyyat və 

audit jurnalı, 2002-ci il, №7. 

23. Əliyev M.F., Vahid reytinq sistemi ilə qiymətləndirmə bank islahatlarının 

tərkib hissəsi kimi. Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası aspirantlarının elmi 

konfransının materialları, 2001-ci il, iyun, Bakı 2001. 

24. Məmmədov Z.F. Beynəlxalq valyuta-kredit münasibətləri və xarici ölkələrin 

pul-kredit sistemi. Bakı, 2003. 

25. Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi bankı” Statistik bülleten №2013/14 

26. Azərbaycan Dövlət Statistika Komitəsi ”Azərbaycan rəqəmlərdə” Bakı-2012 

27. Ş.Ə.Abdullayev, dos. R.V.Əsgərova “Bank işi” Dərslik (2007) 

28. Sadıqov E.M. Bank əməliyyatları. Bakı, 2010. 

29. Аббасов  И.,  Ханкишиев  Б.  Коммерческий  банк  в  условиях  перехода  к 

рыночной

 экономике. Баку 1998. 

30. Агарков М.М., Основы банковского дела. М. 1929. 

31. Викулин А.Ю., Антимонопольное регулирование рынка банков-ских 

услуг

. М. 2001. 

32.  Набиев С., Зарубежные банки в Азербайджане, журнал “Ъонсултинэ-

Бусинесс

”, 1999, № 5/6. 

33.  Общая теория денег и кредита. под ред., Жукова Е.Ф, М. 1995. 

34.  Панова Г.С., Кредитная политика коммерческих банков. М. 1999. 

---

75 

35.  Пессель М.А., Антонов Н.Г., Денежное обращение, кредит и банки. 

М

.1995. 

36. Бабичева  Ю.А.  Российские  банки:  Проблемы  роста  и  регулирования  / 

Бабичева

 Ю.А., Мостовая Е.В. - М.: Экономика, 2006. - 278с. 

37. Банки и банковское дело: учеб. пособие / под ред. И.Т.Балабанова. - М., 

2001. - 304с. 

38. Банковская  система  и  денежно-кредитная  политика  в  условиях 

российской

 реформы (анализ и рекомендации) // Рос. экон. журн. - 1994. - 

N 4. - С.18-35. 

39. Банковская  система  РФ  и  банки  //  Год  планеты,  2005:  Политика, 

экономика

,  бизнес,  банки,  образование.  -  М.:  Экономика,  2005.  -  С.272-

317. 

40. Банковский маркетинг. - М., 1994. - 303с. 

41. Банковский  надзор:  каким  ему  быть?  //  Деньги  и  кредит.  -  2007.  -  N 4.  - 

С

.7-19. 

42. Гринспэн  А.  Коммерческие  банки  и  Центральный  банк  в  рыночной 

экономике

 // Вопр. экономики. - 1991. - N 12. - С.87-96. 

43. Демичев А. Банковский сектор и экономика // Экономист. - 2001. - N 11. - 

С

.55-60. 

44. Чечеткина  Т.  Малые  коммерческие  банки:  проблемы,  перспективы  / 

Т

.Чечеткина, В.Петушков // Экономист. - 1992. - N 8. - С.89-93. 

45. Шаламов  Г.А.  "Маленькие"  проблемы  провинциального  банка  в  зеркале 

большой

  экономики  //  Общество  и  экономика.  -  1994.  -  N 9-10.  -  С.100-

105. 

46. Швецов  Ю.Г.  Капитал  банка:  его  достаточность  и  функции  / 

Ю

.Г.Швецов, В.Г.Корешков // Деньги и кредит. - 2009. - N 6. - С.34-36. 

47. Трехтенберг И.А., Кредитная денежная система капитализма после II 

мировой

 войны. М. 1954. 

48. Управление деятельностю коммерческого банка (банковский 

менеджмент

) под ред. О.И. Лаврушина, М. 2002. 

---

76 

49.  Усоскин В.М., Современный коммерческий банк. М. 1994. 

50. Уткин Э.А.,Сухонов М.С.,Аудит банковской деятельности. М. 2003. 

51. Lovett,  William  Anthony-  "Banking  and  financial  institutions  law  in  a 

nutshell", St. Paul, Minn-1997 

52. Richard  S.Thorn  –“Introduction  to  money  and  banking”,Harper  Collins  & 

Row, International -1976 

53. Chandler  V.Lester,  Goldfeld  N.Stephen  –“The  economics  of  money  and 

banking”, Harper, International -1977 

54.

 

www.cbar.az

 

55.

 

www.banks.az

 

56.  

www.maliyye.gov.az

  

57. 

www.economy.gov.az

  

58.  

www.azstat.org

  

59.

 

www.kitab.az

 

60.

 

www.azstat.org

 

61.

 

www.worldbank.org.az

 

62.

 

www.wikipedia.org

 

63.

 

www.imf.org.az

 

 

 

 

 

 

---

77 

Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin  

«Magistratura  mərkəzi» nin  

“ Maliyyə” ixtisası (ixtisaslaşma -“ Bank işi”)”üzrə  magistrantı  

Zeynalov Natiqin 

«İqtisadiyyatın real sektorunun inkişafında bank sekrotunun rolu və onun yüksəldilməsi 

istiqamətləri» 

Mövzusunda təqdim etdiyi  dissertasiya   işinin    

REFERATI 

Banklar  xüsusi  bir  qurumdur  və  iqtisadiyyatın  inkişafında  özünəməxsus  yeri  var. 

Bankların  yaranması  və  inkişafı  da  dünya  mədəniyyəti  və  cəmiyyətin  inkişafı  ilə  bərabər 

getmişdir.Cəmiyyətin  inkişafı  tarixində  isbata  ehtiyacı  olmayan  bir  həqiqət  də  bankların 

inkişaf  səviyyəsi  ilə  bütövlükdə  sosial  -iqtisadi  inkişafın  düz  mütənasibliyindən  ibarətdir. 

Hansı  məmləkətdə  bankların  yüksək  səviyyəsi  müşahidə  olunursa,  orada  sürətli  iqtisadi 

inkişaf, yüksək mədəniyyət var. 

Bank  fəaliyyətinin  əhəmiyyətli  xüsusiyyətləri  sırasına,  bir  qayda  olaraq,  aşağıdakılar 

aid  edilir:  bank  resurslarında  cəlb  olunmuş  və  borc  vəsaitlərinin  üstünlük  təşkil 

etməsi;maliyyə  bazarlarının  fəaliyyət  parametrlərinin  həddindən  artıq  hərəkətliliyi, 

dəyişkənliyi;bu,  təkcə  iqtisadi  deyil,  həm  də  siyasi,  sosial  və  digər  səbəblərlə  bağlıdır, 

əməkdaşlardan, təhlilin və əməliyyatların aparılmasının keyfiyyətinə zərər vurmadan, daim 

analitik  gərginlik  və  yüksək  operativlik  tələb  edir;  iqtisadiyyatın,  demək  olar  ki,  bütün 

sahələrini  təmsil  edən  ən  müxtəlif  müştərilərlə  daim  və  eyni  anda  işləmək,  onların 

ziddiyyətli  maraq  və  məqsədlərini  ən  müxtəlif,  qətiyyən  uyğun  gəlməyən  tendensiyalara, 

hər  bir  verilən  anda  mövcud  maliyyə  alətlərinə,  müxtəlif  valyutalara  malik  bazarlarda 

uzlaşdırmaq  zərurəti və s. 

---

78 

qtisadi  inkişafın  müasir  səviyyəsinə  uyğun  bank  sisteminin  formalaşdırılması  və 

təkmilləşdirilməsi kredit mexanizminın milli iqtisadiyyatın real sektorunun dirçəldilməsinə 

təsirinin müəyyən edilməsi, real sektorun maliyyə və kredit-bank arasında normal qarşıiıqlı 

fəaliyyətin təmin edilməsi ilə bağlı bir sıra problemlərin mövcudluğu tədqiqat mövzusunun 

seçilməsinə  əsas  vermişdir.  Bu  problemlərin  tədqiq  edilib  öyrənilməsi  ölkədə  bankların 

kredit  siyasətinin  formalaşmasına  uyğun  yeni  nəzəri-  metodoloji  müddəaların  və  praktiki 

prosedurların işlənib hazırlanmasına imkan verir. 

Probleminöyrənilmə  səviyyəsi.  Bank  sisteminin  təşkili,  pul-kredit  siyasətinin 

müxtəlif tərəfləri dünyanın bir sıra iqtisadci alimlərinin - A. Smit, D. Rikardo, K. Marks, Y. 

Ş

umpeter,  C.  Keyns.  C.Helbreyt,  L.Lerner,  M.Fridmen,  V.Leksis,  O.S.Bulko,  E.Jukov, 

O. .Lavruşin, V. .Rıbnim, Q.A.Şvarcem və başqalarının əsərlərində işıqlandırılmışdır. 

Azərbaycan  Respublikasında  da  bir  sıra  iqtisadçı  alimlər  -  Ş.H.Hacıyev, 

Z.F.Məmmədov, D.A.Bağırov, R.A.Bəşirov, E.M.Sadıqov. M.M.Bağırov, S.M.Məmmədov  

və  başqaları  transformasiya  olunan  iqtisadiyyatın  kreditləşdirilməsində  bank  sektorunun 

yeri və rolu ilə bağlı məsələlərə öz əsərlərində geniş yer vermişlər. 

Bununla yanaşı bank sisteminin fəaliyyət səmərəliliyini yüksəltmək hesabına ölkədə 

iqtisadi  artımın  təmin  edilməsi  üzrə  praktiki  tədbirlərin  işlənib  hazırlanması,  araşdırılan 

problemin çoxplanlı xarakteri bu sahədə nəzəri tədqiqatların həyata keçirilməsi zəruriliiyni 

şə

rtləndirir. 

Tədqiqatın  məqsəd  və  vəzifələri.  Dissertasiya  işinin  məqsədi  Azərbaycan 

Respublikası  iqtisadiyyatının  real  sektorunun  banklar  tərəfindən  maliyyəşdirilməsinin 

müasir  vəziyyətini  araşdırmaq  və  iqtisadi  artımı  təmin  edən  bank  münasibətlərinin 

təkmilləşdirilməsi  üzrə  elmi  cəhətdən  əsaslandırılmış  təklif  və  tövsiyyələr  işləyib 

hazırlamaqdan ibarətdir. 

Məqsədə uyğun ofaraq aşağıdakı vəzifələrin həll edilməsi zəruri hesab edilmişdir: 

-real  sektorun  formalaşması  və  maliyyələşməsinin  sosial-iqtisadi  mahiyyəti  və 

məzmununun yeni nəzəri-metodoloji aspektlərindən öyrəniüb aşkara çıxarılması; 

-iqtisadi  inkişafın  hazırki  mərhələsinda  bank-kredit  siyasətınin  fəallaşdırılması 

zəruriliyini əsaslandırmaq; 

-real sektorun formaiaşmasına fiskal və monetar yanaşmaları tədqıq etmək; 

---

79 

-davamlı  iqtisadi  inkişafın  təmin  edilməsınə  uyğun  pul-kredit  siyasətinin  nəzəri 

konseptual əsaslarını araşdırmaq; 

-real  sektorun  maliyyələşdirilməsində  daxili  və  xarici  maliyyə  mənbələrindən 

istifadəni təhlil etmək; 

-real sektorun banklar tərəfindən kreditləşdirilməsinin müasir səviyyəsini araşdrmaq; 

-bankların  maliyyə  sabitliyinin  iqtisadi  inkişafın  investisiya  potensialının 

yüksəldilməsinin mühüm amili olduğunu əsaslandırmaq; 

-Azərbaycan  Respublikasında  iqtisadiyyatın  real  sektorunun  banklar  tərəfindən 

maliyyələşdirilməsinin təkmilləşdirilməsi üzrə praktiki tövsiyyələr işləyib hazırlamaq. 

Tədqiqatın  nəzəri  və  metodoloji  əsası.  Dissertasiyanın  nəzəri  mənbələrini 

Azərbaycanın  və  xarici  ölkələrin  iqtisadg  alimlərinin  iqtisadiyyatın  banklar  tərəfindən 

kredıtləşdirilməsinə,  bank-  kredit  siyasətinə  dair  elmi  əsərləri,  həmçinin  Azərbacan 

dövletinin  müvafiq  qanunvericilik  aktları,  normativ  sənədləri,  qərarları,  proqramları  təşkil 

edir. Tədqiqat işində abstraksiya, təhlil və sintez, induksiya və deduksiya, sistemli yanaşma, 

müqayisəli təhlil, qrafik, korrelyasiya-reqressiya və s. metodlarından istifadə edilmişdir. 

Tədqiqatın 

predmetivə 

obyekti.Tədqiqatın 

predmeti 

kimi 

Azərbaycan 

Respublikasında  real  sektorun  maliyyələşdirilməsində  bank  sisteminin  formalaşdırılması, 

inkişafı  və  təkmilləşdirilməsi,  obyekti  isə  bank  sistemi,  transformasiya  olunan 

iqtisadiyyatda onun təzahür formaları çıxış edir. 

Tədqiqatın  informasiya  bazasını  Azərbaycan  Respublikası  Dövlət  Statistika 

Komitəsinin  məlumatları,  Nazirlər  Kabinetinin,  Maliyyə  Nazirliyinin,  Mərkəzi  Bankın, 

qtisadiyyat  və  Sənaye  Nazirliyinin  bülletenləri,  hesabatları,  bir  sıra  elmi  təşkilatların 

materialları, dövrü mətbuatın məlumatları təşkil edir. 

Tədqiqatın elmi yeniliyi. Dissertasiya işinin elmi yeniliyi aşağıdakılardan ibarətdir: 

-bazar  münasibətləri  şərnitində  real  sektorun  formalaşması  və  maliyyələşməsi  yeni 

nəzəri-metodoloji aspektlərdən öyrənilib aşkara çıxarılmışdır; 

-bank  sisteminin  yeni  şəraitə  uyğun  qaydada  təşkili  prinsipləri  tədqiq  edilib 

öyrənilmiş və onun real sektorun formalaşmasında rolu əsaslandırılmışdır; 

-iqtisadi  inkişafın  hazırkı  mərhələsinə  uyğun  pul-kredit  siyasətinin  elmi-nəzəri 

konsepsiyası işlənib hazırlanmışdır; 

---

80 

-real  sektorun  maliyyələşdirilməsində  daxili  və  xarici  maliyyə  mənbələrindən 

istifadənin optimal nisbəti müəyyən edilmişdir: 

-müasir 

şə

raitdə 

Azərbaycanda 

real 

sektorun 

banklar 

tərəfindən 

maliyyələşdirilməsinin müasir vəziyyəti və ona təsir edən amillər təhlil edilmişdir. 

Tədqiqatın  praktik  əhəmiyyəti.  Tədqiqat  işinin  nəticələri  vədissertasiyanın 

ümumiləşdirilmiş  müddəaları  “Pul,  Banklar”,  “Bank  işi”  fənnlərinin  tədrisi  prosesində 

istifadə oluna bilər.  

Tədqiqatın  elmi-nəzəri  əhəmiyyəti. Tədqiqat işində irəli sürülən vəzifələr, istifadə 

olunan üsullar,  təkliflər tədqiqatın elmi-nəzəri əhəmiyyətini təcəssüm etdirir. 

 

 

 

---

81 

Аннотация

 

 

“Роль банковского сектора в реальный сектор экономики и его 

усиливающиеся

 тенденции в развитии ” 

Цель

 исследования - является обоснование основных направлений повышения 

эффективности

 регулирования и контроля в банковской системе. 

Методология

 исследования - сравнительный анализ, метод дедукции. 

Результаты

 исследования - формирование эффективной 

системырегулированиябанковской

 деятельности. 

Ограничения

 исследования - требует исследований, основанных на более 

широкойинформационной

 базе и передовом зарубежном опыте. 

Практическая

 значимость исследования - решение задач по формированию 

устойчивой

 банковской системы, отвечающей требованиям экономической 

безопасности

. 

Оригинальность

 и научная новизна исследования - обоснование приоритетов 

эффективной

 банковской деятельности на современном этапе реформ. 

Ключевые

 слова: банковская деятельность, экономическая безопасность, 

финансыикредит

 

 

 

 

 

 

 

 

---

82 

 

Abstract 

 

“The role of the banking sector to the real economy and its increasing trends in 

the development” 

 

Purpose - is the substantiation criterion of basic directions of development of 

efficient regulation and control in banking system. 

Design/methodology - the comparative analysis, a deduction method. 

Findings - formation of efficient system regulation. 

Research limitations/implications - demands research basing on large information 

basis and leading foreign practice. 

Practical implications - problem solution on formation of stable banking system 

responding to economic safety. 

Originality/value - substantiation of the priority of efficient banking activity in 

modern stage of reforms 

Keywords: banking activity, economic safety, finance-credit