__________________________________________Ə
hmə
d-Cabir Ə
hmə
dov
5
ekspertizası, ekspertiza nəticələrinin riyazi-statistik
işlənməsi və müzakirəsi öz əksini tapmışdır.
Axırda kitabda toplanan məlumatlara yekun
vurularaq geniş nəticə və 15 bənddən ibarət təkliflər
yazılmışdır. Sonda kitabın qısa məzmunu xülasə şəklində
rus və ingilis dillərində verilir.
Geniş oxucu kütləsi üçün nəzərdə tutulan bu
kitabın yazılmasında mövcud ədəbiyyatlardan və
müəllifin özünün tədqiqat işlərinin nəticələrindən istifadə
edilərək zeytun və zeytundan alınan məhsullar, onların
kimyəvi tərkibi, qidalılıq dəyəri və müalicəvi
xüsusiyyətləri, eləcə də pəhriz qidası kimi istifadə
qaydaları haqqında ətraflı məlumat verilir.
Kitabdan zeytun və zeytun məhsullarının
istehsalı ilə məşğul olan mütəxəssislər, elmi işçilər,
magistr və tələbələr istifadə edə biləcəklər. Eyni zamanda
zeytun və zeytun yağının müalicəvi əhəmiyyətindən bəhs
olunan məlumatlardan gözəlləşmək istəyən xanımlar və
qızlar da faydalana biləcəklər.
Kitabın əlyazmasının nəşrə hazırlanmasında
etdiyi köməyə görə müəllif «Ərzaq malları əmtəəşünaslığı
və ekspertizası» kafedrasının əməkdaşı Namazova Afaq
Vəlixan qızına qabaqcadan öz minnətdarlığını bildirir.
Kitab haqqında rəy və təkliflərinizi AD U-nin
«Ərzaq mallarının əmtəəşünaslığı və ekspertizası»
kafedrasına göndərməyiniz xahiş olunur.
Prof. Ə
hmə
d-Cabir Ə
hmə
dov
a.ahmadcabir@gmail.com
Zeytun və
zeytun yağ
ı_________________________________
6
“Qurani Kə
rim” –də
zeytun və
zeytun yağ
ı haqqında
Meyvə-tərəvəzlər insan qidası üçün qədimdən
istifadə olunan qidalı məhsullardır. Meyvə-tərəvəzlər mi-
nerallı maddələrin və vitaminlərin mənbəyidir. Meyvə-
tərəvəzlər mədə-bağırsaq sistemində qidanın hərəkətini
nizamlayır, qidanın həzminə və mənimsənilməsinə
müsbət təsir edir.
Tərəvəzlərdə 5-15%, meyvələrdə isə 10-20%
(Ərəbistan xurmasında 62%) karbohidrat vardır. Meyvə-
tərəvəzlərdə, demək olar ki, bütün vitaminlər vardır.
“Qurani Kərim” – də bir sıra meyvə – tərəvəz və
bitki adlarına rast gəlmək olur. Bəzi ayələrdə onların ilahi
möcüzə olaraq göndərildiyindən, bəzilərində isə
ə
həmiyyətindən söz açılır. Bəzi alimlərin meyvə – tərəvəz
və bitkilər adı çəkilən ayələri nəzərə alaraq verdikləri
açıqlamalarda yanlış olaraq məqsəd bağbanlıq sənətini
insanlara aşılamağın vacib olduğunu qeyd etmişlər, amma
bu da “Qurani Kərim” – in ali hədəflərinə tamamilə
yaddır.
“Qurani-Kərim”-in 18 surəsinin 37 ayəsində
meyvə
və
tərəvəz
haqqında
Allah
kəlamları
buyrulmuşdur.
slam dini meyvə, tərəvəz, bitki mənşəli
yeməklərə elə bir məhdudiyyət qoymur. Yalnız araq
çəkilən və şərab hazırlanan bitkilər müstəsnalıq təşkil
edir. Bunlara üzüm, xurma, arpa və qıcqırmaya məruz
qalan digər bitkilər aiddir.
“Qurani Kərim” – in ayələrində ən çox xurma,
zeytun, üzüm, nar, banan, əncir, sarımsaq, soğan,
mərcimək və xiyar haqqında buyuruqlar vardır.
Zeytun, əncir, xurma və üzüm islamda
müqəddəs hesab edilir.
__________________________________________Ə
hmə
d-Cabir Ə
hmə
dov
7
“Qurani-Kərim”-də diqqətimizi cəlb edən
qidalardan biri də zeytundur. Son dövrlərdə aparılan
araşdırmalar zeytunun təkcə ləzzətli bir qida deyil, həm
də mühüm bir sağlamlıq mənbəyi olduğunu göstərib.
“Qurani-Kərim”-in 7 surısinin 8 ayəsində zeytun və
zeytun yağı haqqında Allah kəlamı buyrulmuşdur.
“Qurani-Kərim”-də zeytun və zeytun yağı
haqqında ayə
lə
r
Sıra
Sayı
Surə
nin
nömrə
si
Surə
nin adı
Ayə
lə
rin nömrə
si
1
6
ə
l-Ənam
99, 141
2
12
Yusif
49
3
16
ə
n-Nəhl
11
4
23
ə
l-Muminun
20
5
24
ə
n-Nur
35
6
80
Ə
bəsə
29 (24-32)
7
95
ə
t-Tin
1
“ət – Tin” surəsinin ilk ayəsində əncir və
zeytuna and içilərək insanların diqqəti onların faydalarına
yönəldilir.
“And olsun ə
ncirə
və
zeytuna.” (ət-Tin,
95/1).
Bu həmin meyvələrin yüksək qədir –
qiymətindən irəli gəlir.
Digər ayələrdə zeytun və zeytun yağı haqqında
müxtəlif kəlamlar buyrulmuşdur.
“Göydən su (yağış) endirən odur. Biz onunla
hər bir bitkini yetişdiririk, yaşıl fidanlar göyərdirik,
onlardan bir-birinə sarmaşmış (sünbül olmuş) dənələr
çıxartdıq. Biz xurma ağacından, onun tumurcuğundan
bir-birinə sarmaşmış salxımlar yetişdiririk. (Biz
həmçinin)
üzüm bağları, bir-birinə bənzəyən və
Zeytun və zeytun yağı_________________________________
8
bə
nzə
mə
yə
n zeytun və
nar yetiş
dirdik. (Onlardan hə
r
birinin)
yetiş
diyi vaxt meyvə
sinə
və
onun yetiş
mə
sinə
baxın. Ş
übhə
siz ki, bunda (Allahın öz qüdrə
ti ilə
yaratdığ
ı bu ş
eylə
rdə
)
iman gə
tirə
n bir camaat üçün
(Rə
bbinizin varlığ
ını sübut edə
n)
də
lillə
r vardır” (əl-
Ə
nam, 6/ 99).
Ayrı – ayrı meyvələr haqqında verilən
məlumatlarla bərabər onlardan istifadə haqqında da ayələr
mövcuddur.
“Yer üzünə sərilmiş və sərilməmiş bağ –
bağatı (bostanları və bağları), dadları müxtəlif xurmanı
və taxılı, bir – birinə bənzəyən, həm də bənzəməyən
zeytunu və narı yaradan Odur. (Onların hər biri) bar
verdiyi zaman barından yeyin, yığım günü haqqını
(zəkatını və sədəqəsini)
ödəyin, lakin israf etməyin. Allah
israf edənləri sevməz!” (əl – Ənam, 6/141).
Buradan görünür ki, meyvəsi bol olan şəxslər
üçün Allah Təbarəkə Təala onun zəkatının da verilməsini
insanlara göstərir.
Digər mövzular kimi meyvələrin növ və əhəmiy-
yətindən söz açmaqda məqsəd Allahın qüdrət və əzə-
mətini bəyan etmək, onun tükənməyən nemətləri
müqabilində şükrü yerinə yetirmək, onlardan səmərəli
istifadə etmək, hər birinin quruluş, dad və faydalarından
ibrət almaqdır. Diqqət yetirmək lazımdır ki, “Qurani
Kərim” – də xurmanın meyvəsindən və ağacından istifadə
olunması və zettundan yağ alınması haqqında daha çox
söz açılır.
“Daha sonra insanların bol yağış (bərəkət)
görəcəyi bir il gələcək. Onda da adamlar (zeytun, üzüm,
xurma və s. meyvələrin)
şirəsini sıxacaqlar (onlardan
bol-bol istifadə edib bəhrələnəcəklər)
”. (Yusuf, 12/49).
Ayədə bol yağış görəcəyi ilin gəlməsi Nil çayının
daşmasına işarədir.