58
12-jadval
Operatsion faoliyatdan olingan daromadlarni gorezantal tahlili
53
№ Ko’rsatichlar
O’tgan yili
Hisobot yili
Hisobot yili o’tgan
yilga nisbatan, %
1
Mahsulot (tovar, ish va xizmat)larni
sotishdan
sof tushum (010)2-sh
3860350
4868135
126,1
2
Sotilgan Mahsulot (tovar, ish va xizmat)larni
tannarxi (020)2-sh
3617188
4422220
122,3
3
Yalpi foyda (1satr-2-satr)
243162
445915
183,4
4
Balans aktivi (400) 1-sh
2273228
3102490
136,5
5
Davr xarajatlari (040)2-sh
49485
178261
360,2
6
Sof foyda (270)2-sh
0
935
-
Kiyingi jadvalda (12-jadval) asosiy faoliyatdan olingan daromadlarni
gorezantal tahlili aks ettirilgan jadval malumotlaridan quydagi xulosalarga kelish
mumki:
-
Korxona tushumining o’sish sur’ati (1,261) ni balans aktivining o’sish
sur’ati (1,365) ga nisbatan past bo’lishi balans aktivi aylanishi tezligini pasayishi
va samaradorligini pasayishiga olib kelgan;
-
Sof foydani, yalpi foyda (1,834) ga nisbatini olish imkoni yo’q
chunki sof
foyda o’tgan yilda nol qiymatda bo’lganligi sababli hisobot yili o’tgan yilga
nisbatini olish imkoni yo’q shu sababli ham sof foyda bilan yalpi foydani
solishtirish imkoni yo’q;
-
Sotishdan kelgan tushumning (1.261) o’sish suratini yalpi foyda (1.834) ga
nisbatan past darajada bo’lishi ishlab chiqarish harajatlarini kamayishiga olib
kelgan;
-
Sotishdan kelgan tushumning davr xarajatlariga
nisbatan yuqori darajada
o’sishi davir xarajatlaridan nisbiy iqtisodga 128776 ming so’m (178261-49485.
3,602) olib kelgan.
Mahsulot va xizmatlarni sotishdan olingan moliyaviy natija mahsulot, ish
xizmatlarni sotishdan olingan sof foyda tushumidan shu mahsulot ish va
xizmatlarning ishlab chiqarish tannarxini chegirish asosida aniqlanadi. Savdo
53
“GOLD PREMIUM PRODUCT” MCHJ №2 shakil “Mmoliyaviy natijalar tog’risida
hisobot” malumotlariga tayangan holda tahlil qilingan.
59
tashkilotlarida moliyaviy natijalarni aniqlashda tovarlarni
sotishdan olingan sof
tushumdan shu mahsulotlarni sotib olish qiymatini chegirish asosida aniqlanadi.
Tahlilda sotishning 3 ta qatori xarakterlanadi:
1.
Mahsulot , ish va xizmatlarni sotishdan moliyaviy natija;
2.
Asosiy vositalarni hisobdan chiqarish va sotishdan moliyaviy natija;
3.
Boshqa aktivlarni sotishdan olingan natija.
Ularni
buxgalteriya
hisobida
alohida
hisob
obekti sifatida
yoki
daromadlarning yuzaga chiqish shakli yoki o’rni sifatida tarkiblanishi belgilangan.
Bunda asosiy vositalarning hisobdan chiqarilish va sotilishi ,
boshqa aktivlarni
sotishdan olingan natijalar asosiy ishlab chiqarishning boshqa jarayonlari sifatida
qaraladi. Ularni moliyaviy natijalar to’g’risidagi hisobotda operatsion daromadlar
va xarajatlar qatori ko’rsatilishi tartiblangan.
Mahsulot, ish va xizmatlarni sotishdan olingan foyda yoki zarar o’zgarishida
omilli tahliliga alohida ahamiyat beriladi. Mahsulot sotishdan olingan foyda
o’zgarishiga quydagi omillar etishi mumkin:
-
Korxonaning o’ziga bog’liq omillar yoki ichki omillar.
-
Korxonaning o’ziga bog’liq bo’lmagan yoki tashqi omillar.
Korxonaning o’ziga bog’liq bo’lgan omillari ga mahsulotning ishlab
chiqarish tannarxi, hajmi, assortiment va struktura omillari kiritiladi. Uning o’ziga
bog’liq bo’lmagan yoki tashqi omillariga davlatning soliq siyosatining o’zgarishi,
baho omili va boshqa omillar kiradi. Umumiy jihatdan olganda faqat korxonaning
o’ziga tegishli va tegishli bo’lmagan ta’sir omillarini tarkiblash qiyin. Ularni faqat
nisbiy jihatdan qarash mumkin.
Korxonaning o’ziga bog’liq bo’lgan omillariga
mahsulotlarning ishlab
chiqarish tannarxi, hajmi, assortiment va struktura omillari kiritiladi. Uning o’ziga
bog’liq bo’lmagan yoki tashqi omillarga davlatning soliq siyosatining o’zgarishi,
baho omili va boshqa omillar kiradi. Umumiy jihatdan olganda faqat korxonaning
o’ziga tegishli va tegishli bo’lmagan ta’sir omillarini tartiblash qiyin. Ularga faqat
nisbiy jihatdan qarash mumkin.
60
Mahsulot, ish va xizmatlarni sotilgan qatorga kiritishda bevosita mulkiy
egalik va ularni tasarruf etish shartidan kelib chiqiladi. Mahsulot, ish va
xizmatlarni sotishdan olingan yalpi foyda tahlilida
bevosita mahsulot ishlab
chiqarishning marjinallik shartiga ham baho berish mumkin.
Asosiy faoliyatdan olingan foydaga bir necha omillar ta’sir etadi, omillar ta’sirini
hisoblashda oldin analetik jadnal orqali sotishdan kelgan sof tushumda sotilgan
mahsulotning ishlab chiqarish tannarxi, sotish harajatlari,
mamuriy harajatlar,
operatsion xarajatlar va asosiy faoliyatning boshqa jarayonlaridan ko’rilgan
daromadlarning hisobot davri va o’tgan yillardagi tutgan ulushlari aniqlanadi.
Aniqlangan ko’rsatkich ishtirokida har bir omilning foydaga bo’lgan ta’siri
hisoblab topiladi.
Moliyaviy faoliyati bo’yicha xo’jalik muomalalarini iqtisodiy tahlil
qilishdan maqsad, ularni buxgalteriya hisobotida yuritilish metodikasi va ulardan
olingan daromadlar bo’yicha soliqqa tortish tartiblari Respublikamizda
tekshirilayotgan davirda, harakatdagi me’yoriy
hujjatlarga mos kelishi, shu bilan
birga moliyaviy hisobot malumotlarining ishonchliligi to’g’risida to’laqonli fikir
shakillanishi bo’lib hisoblanadi.
Dostları ilə paylaş: