Molum olduğu kimi, cinayətkarlığa qarşı mübarizonin
Yüklə 4,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Əzim Pir iy ev / FƏSİL «Az ərbaycan Respublikasının
orqanları» kursunu dərindən öyrənməklə nail olmaq mümkündür. Azərbaycanda hüquq mühafizə fəaliyyəti sahəsində son dövrdə aparılmış islahatlarla yanaşı tədris proqramlarında da ciddi dəyişiklik edilmişdi. Hal-hazırda bu fənn üzrə dərs vəsaiti azdır, olanı da rus dilindədir. Təqdim olunan dərsliyin hazırlanmasında məhz Azərbaycan Respublikasında hüquq mühafizə orqanlarının fəaliyyətini tənzimləyən təkmilləşdirilmiş normativ-hüquqi bazadan istifadə olunmuşdur.
/ FƏSİL «Az ərbaycan Respublikasının hüquq mühafiz ə orqanları» kursunun predmeti və əsas anlayışı 1.1. «Azərbaycan Respublikasının hüquq nıUhalızə orqanları» kursunun anlayışı, prednleti, sistemi və əhəmiyyəti Kursun predmeti. Məlum olduğu kimi, hər hansı tədris fənninin predmeti ən əvvəl onun əhatə etdiyi məsələləri, problemləri öyrənməklə məşğuldur. «Azərbaycan Respublikasının hüquq mühafizə orqanları» kursu hüquq elminin müstəqil bir sahəsini təşkil edir. «Azərbaycan Respublikasının hüquq mühafizə orqanları» kursunun predmetinə - hüquq mühatlzə orqanlarının təşkili və fəaliyyət prinsipləri, onların vəzifələri, səlahiyyətləri, hüquq mühafizə orqanlarının sistemi, onların qarşılıqlı əlaqələri, ədalət mühakiməsinin həyata keçirilməsi qaydaları və digər vacib məsələlər daxildir. Hüquq mühafizə orqanlarının əsas vəzifəsi respublikada qanıınçuluğun və qayda-qanunun təmin edilməsi, insan və vətəndaş hüquq və azadlıqlarının müdafiəsi, dövlətin, dövlət və qeyri-dövlət təşkilatlarının, müəssisələrinin, əmək kollektivlərinin və ictimai təşkilatların hüquqlarının və qanuni mənafelərinin mühafizəsi, cinayətkarlıqla və digər hüquq pozuntuları ilə kəskin mübarizə aparmaqdır. Bu məsələlər dövlətin və onun orqanlarının ali məqsədi kimi Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 12-ci maddəsində öz əksini tapmışdır: «İnsan və vətəndaş hüquqlarının və azadlıqlarının təmin edilməsi dövlətin ali məqsədidir». Bu fikir həmçinin 26-cı maddədə də əks olunmuşdur: «Dövlət hər kəsin hüquqlarının və azadlıqlarının müdafiəsinə təminat verir». Hansı dövlət orqanlarının hüquq mühafizə orqanları sırasına aid edilməsi uzun müddətdir ki, mübahisə obyektinə çevrilmişdir. Qüvvədə olan qanunvericilik aktlarında bu barədə dəqiq göstəriş yoxdur. Hüquq mühafizə fəaliyyəti bir neçə başlıca əlamətləri özündə cəmləşdirir. Bunlardan birincisi ondan ibarətdir ki, hüquq mühafizə fəaliyyəti necə gəldi yox, yalnız hüquqi təsir tədbirləri görməklə həyata keçirilə bilər. Məsələn, törədilən cinayətə görə cəza və digər tədbirlərin qanun çərçivəsində tətbiq edilməsi və ya vurulan ziyanın ödənilməsi və digər məsələlər. Hüquq mühafizə fəaliyyətinin ikinci başlıca əlaməti ondadır ki, tətbiq olunan hüquqi tədbirlər ciddi surətdə qanunauyğun olmalıdır, onun tələblərinə tam cavab verməlidir. Məsələn, tətbiq edilən cəza tədbiri törədilən əməlin məzmununa uyğun olmalıdır. Üçüncü xarakterik cəhət bundan ibarətdir ki, hüquq mühafizə fəaliyyəti müəyyən edilmiş prosedur qaydalar çərçivəsində həyata keçirilməlidir. Məsələn, məhkəmə tərəfindən cinayət haqqında cəza və ya bəraət hökmü tətbiq edilməsi yalnız məhkəmə iclasında aparılan hərtərəfli və obyektiv araşdırmalardan sonra çıxarıla bilər. Dördüncü mühüm cəhət bundan ibarətdir ki, hüquq mühafizə fəaliyyəti xüsusi səlahiyyətli, hazırlıqlı hüquqşünaslardan və ya
digər mütəxəssislərdən komplektləşdirilən xüsusi dövlət orqanlarına həvalə edilir. Bütün bunlar pozulmuş hüquqların bərpa edilməsi üçün hüquq mühafizə orqanları tərəfindən əsaslandırılmış qanuni tədbirlərin operativ görülməsinə əlverişli şərait yaradır. Ona görə bu fəaliyyətlə hansı orqanların məşğul olması və onların hansılarının hüquq mühafizə orqanlarına aid edilməsi mübahisələrə səbəb olmuşdur. 20-30-cu illərdə «Hüquq mühafizə orqanları» kursu «Məhkəmə quruculuğu» adı altında geniş tədris edilməyə başlanmışdı. Fənnin bu adla tədrisi özünü doğruldurdu. Çünki o vaxtlar qanunvericiliyə görə məhkəmə quruculuğu
adı altında lokco mohkomo orqanları deyil, ədliyyə müəssisələri, prokurorluq, istintaq, vəkillik və digər orqanlar da məhkəmə quruculuğu sisteminə daxil idilər. Məhkəmələr aparıcı rol oynadıqlarına görə l926-cı ildə məhkəmə quruculuğu haqqında qəbul olunan Əsasnaməyə görə istintaq aparalı da məhkəmələrə tabe cdilmiijdir. Prokurorluq məhkəmələrdə ittihamçı funksiyasını yerinə yetirir və yalnız protest verə bilərdi. 50-ci illərdən sonra dövlət aparatında aparılan mərkəzləşmə siyasətindən sonra məhkəmə quruculuğu sisteminə prokurorluq da əlavə olunduğuna görə tədris planlarına dəyişikliklər və əlavələr edilərək «SSRİ-də məhkəmənin və prokurorluğun təşkili» fənni daxil edildi. 7ü-ci illərdə bu ad da dəyişilərkən «SSRİ-də məhkəmə və ədalət mühakiməsi» adlandırıldı. Lakin bununla fənnin adının dəyişdirilməsi məsələsi başa çatmadı. 1988-ci ildə bu fənn «SSRİ-də hüquq mühafizə orqanları» fənni adlandırıldı. SSRİ dağıldıqdan sonra, məsələn, 1992-ci ildə Rusiya Federasiyasında fənnin adı dəyişilərək «Məhkəmə quruculuğu və hüquq mühafizə orqanları», «Rusiya Federasiyasında məhkəmə hakimiyyətinin təşkili» adlandırıldı. Lakin qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycan Respublikası dövlət müstəqilliyini əldə eldikdən sonra hüquq mühafizə orqanlarının fəaliyyətini tənzimləyən yeni qanunlar qəbul edilmiş, bir sıra beynəlxalq müqavilələr bağlanmışdır. Belə ki, məhkəmələrin səlahiyyətlərində və təşkilati təminatı sahəsində ciddi dəyişikliklər edilmiş, eyni zamanda məhkəmələrin və hakimlərin ədalət mühakiməsini həyata keçirərkən müstəqil olmaları üçün təminatlar genişləndirilmişdir. 1993-cü ildə əvvəllər Daxili İşlər Nazirliyinin tərkibində olan İslah İşləri İdarəsi Ədliyyə Nazirliyinin tabeçiliyinə verilərək Məhkəmə Qərarlarının İcrası Baş İdarəsi adlandırılmışdır. Cəza-icra sisteminin Ədliyyə Nazirliyinə daxil edilməsi, nazirlikdə məhkəmə icraçılan və məhkəmə nəzarətçiləri ida- Yüklə 4,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|