Mundarija: I. Kirish

Termik kreking - neftdan olinadigan benzinning miqdorini anchagina ko'paytirish (65-70% gacha) usullaridan biridir, masalan, mazutdagi ugle-vodorodlarni molekula massasi nisbatan kichik bo'lgan uglevodorodlarga parchalash yo'li bilan anchagina ko'paytirish mumkin. Bunda, uglevodorod molekulalarining parchalanishi ancha yuqori haroratda (470-550°C) boradi. Jarayon sekin sodir bo'ladi, uglerod atomlari tarmoqlanmagan zanjirli uglevodorodlar hosil bo'ladi. Termik kreking jarayonida olingan benzinda to'yingan uglevodorodlar bilan bir qatorda ko'pgina to'yinmagan uglevodorodlar bo'ladi. Shuning uchun bu benzin to'g'ri haydab olingan benzinga qaraganda detonatsiyaga chidamli. Termik kreking benzinida oson oksidlanadigan va polimerlanadigan to'yinmagan uglevodorodlar ko'p bo'ladi. Shuning uchun bu benzin uzoq saqlanmaydi. U yonganda avtomobil motorining turli qismlari buzilib qoladi. Bu zararli ta'sirni bartaraf etish uchun bunday benzinga antioksidlovchilar qo'shiladi.



Termik kreking qurilmasining ishlashi ko`p vaqt bo`lmagan, ayrim hollarda 20 kun ta`mirlash oralig`i bilan tavsifanadi. Quvurli o`choqlarda, reaktsion kameralarda va boshqa apparatlarda kokslarning o`trib qolishi, qurilmani tez – tez to`xtashiga sabab bo`ladi. Visbreking rejimida qurilma apparatlari bir necha oy tozlanmasdan ishlashi mumkin. Qurilmaning ishlash siklni uzaytirish maqsadida xom ashyo tarkibiga koks o`trib qolishini oldini oladigan qo`ndirma masalan, siloksan suyuqliklari qo`shiladi. Texnologik reglament va xaritaga muvofiq, texnologik rejim va parametrlarga diqqat bilan rioya qilish, qurilmaning to`xtovsiz, me`yoriy holatda ko`p vaqt ishlashi uchun muhim shart hisoblanadi. Og`ir xom ashyo quvurli o`chog`ini ishlatishda xom ashyokirishi va chiqishidagi harorat diqqat bilan nazorat qilinadi,belgilangan parametrlardan hatto kichkina chetlashish ham quvurlarning kuchli kokslanishiga olib keladi. Termik kreking va gidrogenatsiyani amalga oshiradigan harorat diapazonlari deyarli bir xil bo'lsa-da, katalizatorlardan foydalanish va qisqa reaktsiya vaqti, shuningdek, vodorodning mavjudligi normal sharoitlarda muqarrar ravishda yuzaga keladigan kiruvchi termal reaktsiyalarni amalga oshiradi. Bosimning oshishi uglerod-vodorod bog`larining shakllanishiga va bir nechta uglerod-uglerod bog`larining to'yinganligiga yordam beradi. Yetarlicha past bosimda alkanlar alkenlarga degidrogenlanishga va aromatik moddalarga siklanlanishga, siklanlar alkenlarga va aromatik moddalarga, besh a'zoli siklanlarga izomerlanadi va aromatik moddalarga degidrogenlanadi. Deyarli har qanday gidrogenatsiya sharoitida uglevodorod zanjirlari va halqalari u yoki bu darajada izomerlanadi. Tegishli sharoitlarni tanlash va yetarlicha faol katalizatorlardan foydalanish ko'rib chiqilayotgan har qanday reaktsiyaning ustunligiga, ya'ni uglevodorodlarni maqsadli mahsulotga aylantirishda yuqori selektivlikka erishishga imkon beradi.Dispers organik moddalar va neftlarning termokatalitik va issiqlik o'zgarishlari ular o'rab turgan cho'kindi konlarning katageneziga parallel ravishda cho'kishda sodir bo'ladi. Katogenez zonasida uglevodorodlar hosil bo'lishining asosiy omillari harorat va bosim bo'lib, ular cho'kish chuqurligiga, shuningdek, jinslarning termik ta'siriga bog'liq. Uglevodorodlarning termik parchalanishi sanoat miqyosida 1912 - yildan beri qo'llanila boshlandi.Dastavval o'rta distillyatlarning (qaynash oralig'i 150-340°S) hosildorligini oshirish maqsadida amalga oshirildi.Keyinchalik termal krekingning boshqa variantlari ishlab chiqildi, xususan, yengil sharoitda uglevodorod molekulalarining cheklangan bo'linishi, og'ir distillatlarning yopishqoqligining pasayishiga olib kela digan (qaynoq nuqtasi 250 ° C dan yuqori) va neft mahsulotlarini kechikkan kokslash va suyuq kokslash jarayonlari, bunda termal bo'linish og'ir sharoitlarda amalga oshiriladi, bu asl neft xom ashyosini koksga, o'rta distillatga, benzinga (qaynoq oralig'i 50-200 ° C) to'liq aylantirishga olib keladi. ) va gazsimon mahsulotlar. Termal yoriqli benzin zamonaviy ichki yonish dvigatellari uchun mos emas.Shuning uchun, motor yoqilg'isi uchun neftni qayta ishlash usuli sifatida termik kreking jarayoni katalitik kreking va gidrokreking bilan almashtirildi, bunda uglevodorod molekulalarining chuqur bo'linishi va ularning molekulalararo va molekula ichida tez qayta joylashishi sodir bo'ladi. Katalitik jarayonlar juda yuqori haroratni talab qilmaydi, ko'proq tanlanadi va termal krekingga qaraganda yengil distillatlar va yuqori sifatli benzinning yaxshi hosilini ta'minlaydi. Ishchi aralashmani siqishning olovdan oldingi bosqichining harorati o'rtacha 500 ° S ni tashkil qiladi. Sanoat krekingining harorat sharoitlari, neft xom ashyosini termal yo'q qilish jarayoni bu haroratga yaqin. Dvigateldagi buzilish va sanoat yorilishi o'rtasida o'xshashlik mavjud - har bir holatda konversiya ob'ekti neft uglevodorodlaridir. Biroq, ular o'rtasida sezilarli farq bor - agar yorilish paytida jarayonning davomiyligi termal dissotsiatsiya barcha xom ashyolarga yoki uning ko'p qismiga ta'sir qiladigan tarzda tanlansa, dvigatel sharoitida jarayon vaqti shunday bo'ladiki, faqat termal eng kam barqaror uglevodorod yoqilg'i komponentlari degradatsiyaga uchragan vaqtga ega. Hozirgi vaqtda kreking neftni qayta ishlashning asosiy yo'nalishi bo'lib, u tabiiy yog'lar va neft mahsulotlarini krekinglash orqali kreking benzinini olish, past oktanli benzin va naftalarni ularning oktan sonini oshirish uchun termik transformatsiya qilish, kreking gazlaridan benzin ishlab chiqarish kabi jarayonlarni o'z ichiga oladi. Olefinlarni polimerlash yoki olefinlar bilan alkillash yo‘li bilan izobutan, katalitik kreking olinadi. Yurtimizda ishlab chiqarilgan barcha benzinning 50% dan ortig‘i og‘ir neft mahsulotlarini krekinglash yo‘li bilan olinadi.Shu bois, hozirgi vaqtda uglevodorodlarning issiqlik va katalitik reaktsiyalariga bo'lgan qiziqish ortib borayotgani va bu yo'nalishdagi so'nggi o'n yilliklarda kuzatilgan keng ko'lamli tadqiqot ishlarini tushunish mumkin. Ayrim uglevodorodlarning issiqlik va katalitik reaksiyalarini batafsil o‘rganish benzin sanoatini yanada rivojlantirish uchun ishonchli nazariy asos yaratish imkonini beradi.Neft texnologiyasidagi eski, noto'g'ri polimerizatsiya atamasi gazsimon uglevodorodlardan benzin olishning barcha jarayonlarini qamrab oldi. Biroq, bu atama faqat olefinlarning haqiqiy polimerizatsiyasiga nisbatan qo'llanilishi tavsiya etiladi. Keyin yuqori haroratlarda amalga oshiriladigan uglevodorod gazlarini benzinga termik aylantirish jarayonlarini gaz krekingi deb ataladi.

Xulosa
Kurs ishini yozish jarayonida quyidagi xulosalarga keldim: Neft jahon yoqilg'i-energetika balansida yetakchi o'rinni egallaydi: uning energiya resurslarining umumiy iste'molidagi ulushi 48% ni tashkil qilishini o'rgandim.Kelajakda bu ulush yadro va boshqa energiya turlaridan foydalanishning ortishi, shuningdek tan narxning oshishi va ishlab chiqarishning kamayishi hisobiga kamayishi haqida ma'lumot oldim. Dunyoda kimyo va neft-kimyo sanoatining jadal rivojlanishi tufayli neftga boʻlgan talab nafaqat yoqilgʻi va moylar ishlab chiqarishni koʻpaytirish, balki sintetik kauchuklar ishlab chiqarish uchun qimmatli xom ashyo manbai sifatida ham ortib bormoqda.Neft o'zining sifatlari kombinatsiyasi tufayli noyob hisoblanadi.Neft resurslarining tugashi,uning narxining ko'tarilishi va boshqa sabablar suyuq yoqilg'i o'rnini bosuvchi moddalarni jadal izlashga sabab bo'lishini shu kurs ishida ma'lumotlar oldim. Termik kreking - neftdan olinadigan benzinning miqdorini anchagina ko'paytirish (65-70% gacha) usullaridan biridir, masalan, mazutdagi ugle-vodorodlarni molekula massasi nisbatan kichik bo'lgan uglevodorodlarga parchalash yo'li bilan anchagina ko'paytirish mumkinligini o`rgan dim. Uglevodorodlar termik parchalanishning qonuniyatlari ma`lum darajada termik kreking sharoitidan (470 – 540 C ) piroliz sharoitida (700 – 1000C) o`tganda o`zgarishni bildim.