qorumaq istəyirsə, bu prosesə qoşulmalı, onun labüdlüyünü
dərk etməlidir(16, s.7).
Dünya xalqlarının hər birində kökünə, soyuna, ilkin maddi-
mənəvi dəyərlərinə qayıdış meyli son zamanlar bir qədər də
güclənməkdədir. Xalq ruhunun, milli mənəviyyatın bütün ifadə
çalarlanni və özəlliklərini qoruyub saxlayan milli-mənəvi
dəyərlər bu qayıdışa rəvac verən sönməz idrak, solmaz
təfəkkür, orijinal dünyaduyumudur. Məhz bu səbəblərdən də
mənəvi dəyərləri də ğzündə ehtiva edən mədəniyyət məfhumu
ilə bağlı tədqiqatlar və müzakirələr bu gün də səngimək bilmir,
yəqin ki, hələ neçə-neçə onilliklər də bitib-tükənməyəcəkdir.
XX əsrin ikinci yarısından başlayaraq mədəniyyət siyasəti
Qərb ölkələrinin fəaliyyətində tədricən mühüm yer tutmağa
başlayır. Sonralar isə Avropa Şurası mədəniyyət siyasətinə
demokratik inkişaf siyasəti kimi ciddi diqqət yetirir. 1986-cı
ildə Avropa Şurası Avropa ölkələrində geniş yayılmış
“Mədəniyyət siyasətinin qısa proqram f’na başlanğıc verdi. Bu
proqran Mədəniyyət Nazirlikləri tərəfindən milli hesabatların
hazırlanmasını nəzərdə tutur. Sonra bu hesabatlar Avropa
Şurasının ekspertləri tərəfindən qiymətləndirilərək müvafiq
tövsiyyələr hazırlanır. Bu tövsiyyələr məhsuldar fəaliyyət
proqramının işlənməsi məqsədi ilə Strasburqda və ауп-ауп
ölkələrdə müzakirə edilir. 1997-ci ildə Avropa Şurasının
mədəniyyət siyasəti şöbəsinin fəaliyyətini yaxşılaşdırmağa
xidmət edən “Mədəniyyət siyasətinin sistemləşdirilməsi və
istehsalı ittifaqı” yarandı. İttifaq mədəniyyət siyasəti üzrə
materialların yığılması, sistemləşdirilməsi və istehsalı, onların
çoxaldılaraq m üxtəlif ölkələrin dövlət və qeyri-hökumət
strukturları arasında yayılması ilə məşğul olur. O, m üxtəlif
ölkələrdə mədəniyyət siyasəti sahəsində işləyənlər üçün təmas
şəbəkəsi müəyyənləşdirir. Avropada mədəniyyətin inkişafı və
mədəniyyət siyasəti
üzrə
diskusiyalann keçirilməsi və
informasiya mübadiləsi məqsədi ilə 1998-ci ildə 40-dan çox
mədəniyyət şəbəkəsi və təşkilatını özündə birləşdirən Forum
23
(5
8
,
s.
6
8
)
M
əd
ən
iyy
ət
siy
as
ət
i
mə
dəni
yyətin
ink
iş
af
ınd
a
böyük
ro
l
o
y
n
ay
ır
,
çü
n
k
i
mə
dəniyyət
siy
as
i
am
il
lər
d
ən
,
d
öv
lə
tin
m
əd
ən
i
ы
4
-
Azərbaycan Respulikasının mədəniyyət siyasətinin
v«
_______
X
Gələcəyin müsbət obrazına yönəlmiş inkişaf prinsipləri və kulturoloji konse
X
Sosial-mədəni inkişafın əsas istiqamətlərinin müəyyən edilməsi və priorİK
-------------------
X
Sosial-mədəni fəaliyyətin proqram və lahiyələrinin hazırlaı
___________
X
Zəruri resursların (insani, təhsil, elmi, maliyyə, iqtisadi, təşkilati, hüquqi)
X
Geniş profilli peşakar mütəxəssislərin hazırlanması və onların fəaliyyəti
şəraitin yaradılması
Xüsusi kulturoloji təhsil, tədqiqat və maariflənmənin təşı
X
Mütəxəssislərin moqsədəybnlü istifadəsi, onların yaradıcı fəaliyyətin
dəyərləndirilməsi və praktiki tətbiqi
Fəaliyyətdə uzlaşmanın təmin edilməsi, sosial-mədəni fəaliyyətin m
obyektlərinin əməkdaşlığına və tərəfdaşlığına yardım
X
Mədəniyyət təşkilatının fəaliyyətində şəbəkə və effektivliyinin invı
optimallaşdırılması, müasirləşdirilməsi, monitorinqi
inkişafına təkan verən və ya tormozlayan siyasi sistemindən
asılıdır (18, s.28-29). Ona görə də mədəniyyət siyasətinin
mahiyyətini açmaq üçün ilk növbədə kulturoloji fikirdə
“mədəniyyət” məfhumuna olan münasibətə aydınlıq gətirmək
lazımdır.
Dünya elmi
fikrində mövcud olan bəzi təriflərdə
“mədəniyyət” məfhumu əsasən belə izah edilir ki, bu fenomen
varlığın və şüurun bütün sahələrində bəşəriyyətin predmet-
ləşdirmə (sərvətlər, normalar, işarə sistemləri yaradılması və s.)
və predmetsizləşdirmə (mədəni irsin mənimsənilməsi) proses
lərinin dialektik vəhdətindən ibarət, gerçəkliyin yenidən
dəyişdirilməsinə, bəşər tarixi zənginliyinin şəxsiyyətin daxili
zənginliyinə çevriləmsinə, insanın mahiyyət qüvvələrinin hər
vasitə ilə aşkara çıxarılmasına və inkişaf etdirilməsinə
yönəldilmiş sosial-mütərəqqi yaradıcı fəaliyyətidir. Məhdud
mənada əsasən maddi mədəniyyət (texnika istehsal təcrübəsi,
maddi sərvətlər), mənəvi mədəniyyət (elm, incəsənət və
ədəbiyyat, fəlsəfə, əxlaq, m aarif və s.), həmçinin siyasi
mədəniyyət (cəmiyyətin, sinfin, qrupun, fərdin fəaliyyətinin
ictimai münasibətlərin dəyişdirilməsinin subyekti kimi şəxsiy
yətin sosial inkişafının meyarını səciyyələndirən məqsədləri,
nəticələri) haqqında danışmaq qəbul olunmuşdur (39, s.276)
Uzun illərdir ki, təriflərin bəzilərində qeyd olunur ki, mədə
niyyət - ictimai-iqtisadi
formasiyaların bir-birini
əvəz
eməsindən asılı olaraq inkişaf edən tarixi hadisədir. Mənəvi
mədəniyyəti maddi əsasdan ayıran və onu “elita”nın (fr. elite -
ən yaxşı, seçilmiş) mənəvi məhsulu kimi izah edən idealist
mədəniyyət nəzəriyyələrinin əksinə materializm maddi nemət
lərin istehsalı prosesini mənəvi mədəniyyətin inkişafının əsası
və mənbəyi kimi nəzərdən keçirir; belə çıxır ki, mədəniyyət
bilavasitə bütün xalqların fəaliyyətilə yaradılır. Qeyd etmək
lazımdır ki, maddi şəraitdən asılı olan mənəvi mədəniyyət
maddi əsas arxasınca avtomatik dəyişmir, əksinə nisbi
25