Nəsirova Aytən Vaqif qızının “Separatizm və şovinist millətçiliyin beynəlxalq münasibətlərə təsiri”
Yüklə 0,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1.4. Separatizm və Rusiya
34
Uzun müddət Türkiyə üçün problemlər yaradan kürd separatizmi hazırki dönəmdə yeni bir mərhələni yaşamaqdadır. Belə ki, Türkiyədə fəaliyyət göstərən Demokratik Toplum partiyasını tam şəkildə kürd separatizminin leqal forması hesab etmək olar. PKK-ilə münasibətlərin gərgin dönəmində açıqdan-açığa terrorizmi dəstəkləyən, hətta sərbəst şəkildə PKK bazalarına gedib gələn DTP liderlərinin böyük əksəriyyəti bir zamanlar əllərinə silah götürərək terrorçu kimi fəaliyyət göstəriblər. Düzdür DTP-nin siyasi düzəndə yer alması Ankaranın özünü Avropaya Milli azlıqlara hörmətlə yanaşan və dinc kürd etnosuna qarşı qərəzçilik etmədiyini göstərməsi ilə bağlıdır. Amma son reallıqlar da onu göstərdi ki, bu yanaşma nəticə etibarı ilə kürd separatizminin leqal formada Türkiyə siyasətində söz sahibinə çevrilməsinə gətirib çıxarır 47 .
1.4. Separatizm və Rusiya Ukraynada baş verən olaylar, xüsusilə də Krımda Rusiyanın son aktivləşməsi və muxtariyyətin mərkəzdənqaçma meyilləri postsovet məkanında separatizm problemini yenidən gündəmə gətirib. Nəzər yetirsək görmüş olarıq ki, postsovet məkanında öz inkişaf yolunu sərbəst müəyyənləşdirmək istəyən cəmiyyətlər, müstəqil siyasət yeritməyə meyil edən dövlətlərin hər biri separatizmdən əziyyət çəkir 48
kəsə sirr deyil. Həm Dağlıq Qarabağ, həm Abxaziya və Osetiya, həm Dnestryanı, həm də son vaxtlar aktuallaşan Qaqauziya və Krım problemləri açıq şəkildə Rusiyanın SSRİ-nin şinelindən çıxmış dövlətlərə təzyiq vasitəsi olduğunu ortaya qoyur.
Qeyd edək ki, ayrı-ayrı postsovet ölkələrində mövcud olan sözügedən problemlərin əksəriyyətinin mövcudluq tarixi elə həmin dövlətlərin yaşı ilə eynidir.
47 Curtois, Stéphane. Démocratie délibérative et sécession”, Revue Canadienne de science politique, Cilt. 37, No. 4, (Aralık 2004), ss. 811-838. 48
Д. В. Заяц выделял 54 очага — вместе с Сербией, Черногорией и Восточным Тимором, которые стали независимыми государствами, признанными ООН
35
Bu problemlərin həll olunmaması Rusiyanın marağında olmaqla həmin dövlətləri bir növ, özündən asılı vəziyyətə salmaq məqsədi daşıyır 49 . Azərbaycanın üzləşdiyi Dağlıq Qarabağ separatizminə nəzər yetirsək görərik ki, bu problem uzun illərdir ki, ölkəmizin inkişafının qarşısında bir növ səddə çevrilib. Problemin mövcud olduğu 26 ildir və hazırda Azərbaycan torpaqlarının 20%-i işğal altındadır. Bu torpaqlarda yaşayan 1 milyon əhali isə məcburi köçkün vəziyyətindədir. Əlbəttə ki, onların bütün problemləri dövlətin üzərində bir yükdür. Həmçinin problemin həllinin açarının Rusiyanın cibində olması ölkəmizin müəyyən məqamlarda bu dövlətin maraqlarını nəzərə almasını zəruri edir. Bu isə Azərbaycanın inkişafına müəyyən mənada da olsa. öz təsirini göstərir. (Son dövrlər Rusiyanın Azərbaycana təsir imkanlarını minumuma endirəcək ciddi addımlar atılmışdır. Məsələn, ölkənin iqtisadi-enerji müstəqilliyinin möhkəmləndirilməsi, Qəbələ RLS-in bağlanması və s. Lakin digər ölkələr hələ də bunu reallaşdıra bilmirlər. Bu isə Azərbaycan dövlətinin uğuru kimi qiymətləndirilə bilər) 50 .
inteqrasiyasını əngəlləməkdədir. Bu separatizm Rusiya tərəfindən xüsusilə açıq dəstək görməkdədir. Hətta məlum olduğu kimi, Rusiya bu separatçı qurumları dövlət kimi də tanıyıb. Dnestryanı, Qaqauziya problemləri isə Moldovanın qarşısında səddir. Dnestyanı problemi çoxdan mövcud olsa da, Qaqauziya Moldovanın assosiativ üzvlüklə bağlı Avropa İttifaqı ilə bağladığı müqavilədən sonra ortaya çıxıb. Krım bölgəsində baş verən separatçılıq hərəkətləri isə məlum olduğu kimi, Rusiyameyilli Yanukoviçin devrilməsindən sonra aktuallaşdı. Qeyd edək ki,
49
Абдулатипов Р. Г. Этнополитология. СПб.Питер, 2004. С. 249. 50 Бодрова Е. В. К вопросу о причинах роста национального сепаратизма на Северном Кавказе в годы Великой Отечественной войны // Знание. Понимание. Умение. — 2005. — № 2. — С. 23- 30 . 36
Ukraynada Qərbyönümlü qüvvələrin hakimiyyətə gəlişindən sonra Rusiyanın adekvat addımlar atacağı gözlənilən idi. Lakin onun açıq şəkildə separatist və təcavüzkar reaksiyası dünya ictimaiyyətini bir növ şok vəziyyətinə salıb 51 .
Göründüyü kimi, Rusiya regional proseslərdə öz maraqları naminə hər cür varianta əl atmaqdadır. Xüsusilə də Ukraynanın Gömrük İttifaqı və Avrasiya Birliyi kimi Rusiyanın rəhbərliyi ilə yaradılan birliklərdən imtinası onun üçün bağışlanmazdı. Müşahidələr göstərir ki, Rusiya postsovet ölkələrini öz təsir dairəsində saxlamaq üçün 20 ildən çoxdur ki, eyni taktikadan istifadə edir. Dünyanın dəyişməsinə, siyasi proseslərin, beynəlxalq münasibətlərin yeni çalarlar kəsb etməsinə baxmayaraq Rusiyanın hələ də öz köhnə metodlarından əl çəkmək fikrində olmadığı ortadadır. Məhz Rusiyanın bu mahiyyəti köhnə müttəfiqlərini ondan üz döndərməyə meyilləndirir 52 . Rusiyanın separatizmə dəstək vasitəsilə təzyiq siyasəti müəyyən mənada işə yarasa da, əslində həmin dövlətlər, cəmiyyətlər öz yollarına davam etməkdədirlər. Digər tərəfdən Rusiyanın bu metodu cəmiyyətlərdə, xalqlarda ona qarşı bir növ, aqressiya yaradır, ikrah doğurur. Demokratiyanın növbəti dalğasının başlandığı, qloballaşmanın vüsət aldığı bir dövrdə Rusiyanın öz maraqarını yalnız aqressiv metodlarla müdafiə etməsi yalnız müvəqqəti effekt verə bilər. Çünki sirr deyildir ki, Rusiyanın təsir altında saxlamağa cəhd göstərdiyi bütün bölgələr ondan uzaqlaşmağa, Qərbə, Avropaya inteqrasiyaya can atırlar. Bu dövlətləri Qərbə meyilləndirən nədir? Əlbəttə ki, sivil demokratik cəmiyyət, hüquqi dövlət,
51 Конституція України | від 28.06.1996 № 254к/96-ВР (Сторінка 2 з 4) 52
Elxan Şahinoğlu “Ukraynanın separatizm üzərində qələbə çalmaqdan başqa alternativi yoxdur” 23.01.2015
Yüklə 0,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|