NəSĠman yaqublu

birbaşa Hitlerə tabe olan “Ribbentrop bürosu” da fəaliyyət göstərirdi. Eyni vaxtda, 
xarici işlər naziri vəzifəsini fon Neyrat tuturdu. 
Ribbentropun  diplomatik  fəaliyyətində  ilk  ciddi  cəhd  Fransa  ilə  danışıqlar 
aparması idi. O, bir müddət Fransada yaşadığından şəxsi əlaqələri də vardı. 
1936-cı  il  avqustun  11-də  Ribbentrop  Almaniyanın  İngiltərədə  səfiri  təyin 
edildi.  Hitlerin  məqsədi  Ribbentrop  vasitəsi  ilə  möhkəm  alman-ingilis  ittifaqına 
nail  olmaq  idi.  Ribbentrop  İngiltərədə  iki  il  səfir  işlədi.  Fon  Neyrat  Hitlerin 
Avstriya və Çexoslavakiyanı tutmaq planına etirazından sonra 1938-ci il fevralın 4-
də vəzifəsindən azad edildi və Ribbentrop onun yerinə təyin olundu. 
1939-cu  ilin  avqustunda  sovet-alman  müqaviləsinin  imzalanmasını 
Ribbentrop özünün ən görkəmli uğuru sayırdı. 
1941-ci  ildən  sonra  Ribbentropun  nüfuzu  enməyə  başladı.  Müharibənin 
sonlarında  Ribbentrop  Hitlerin  tapşırığı  ilə  qərb  müttəfiqləri  ilə  danışıqlara  cəhd 
göstərsə  də,  bir  nəticə  vermədi.  Hitlerin  ölümündən  sonra  Flensburqda  hökümət 
qurmuş  Deniçslən  əlaqədar  qurması  da  baş  tutmadı.  Admiral  Deniçs  bildirdi  ki, 
Ribbentrop daha nazir deyildir. 
1945-ci  il  iyunun  14-də  Hamburqda  Ribbentropu  təsadüfən  bir  ingilis 
patrulu həbs etdi.  
Nyurenberq tribunalı isə ona asılmaqla edam cəzası kəsdi. 
 
IV BÖLÜM 
 
RĠBBENTROP-MOLOTOV PAKTININ ĠMZALANMASI. 
POLġANIN ALMANĠYA VƏ SOVET ĠTTĠFAQI TƏRƏFĠNDƏN ĠġĞAL 
EDĠLMƏSĠ. ĠKĠNCĠ DÜNYA HƏRBĠNĠN BAġLANMASI 
 
1939-cu  ilin  avqustun  23-də  SSRİ  ilə  Almaniya  arasında  paktın 
imzalanması  dünyada  gedən  hadisələrə  və  İkinci  Dünya  hərbinin  başlanmasına 
ciddi  təsir  etdi.  Qeyd  olunmalıdır  ki,  imzalanmış  pakta  müxtəlif  ölkələrdə 
münasibət  də  fərqli  izah  olunmaqdadır.  Qərb  tədqiqatçıları  bu  paktın 
imzalanmasında  daha  çox  Sovet  İttifaqını  mühakimə  etməkdədirlər.  Sovet 
tarixçiləri isə bu addımın atılmasını yaranmış şəraitin mürəkkəbliyi ilə izah etmiş 
və xarici siyasətdə düzgün addım olaraq qiymətləndirmişlər. (275) 
1980-ci  illərin  sonu,  90-cı  illərin  əvvəllərindən  başlayaraq  sovet 
araşdırıcıları  da  paktın  imzalanmasında  birtərəfli  yanaşmadılar.  Hətta  sovet 
mətbuatında  həmin  paktın  sovet  dövlətinə  və  dünya  ictimaiyyətinə  vurduğu 
zərərdən danışılmağa başlandı. 
Qeyd edək ki, 1939-cu ilin yayında SSRİ-nin hərbi-siyasi şəraiti belə idi ki: 
birincisi  – İngiltərə və Fransa ilə hərbi  müqaviləyə nail olmaq; ikincisi  – təklikdə 
qalmaq;  üçüncüsü  –  Almaniya  ilə  müqavilə  bağlamaq.  Şübhəsiz  ki,  burada  daha 
gərəkli  addım  qarşılıqlı  yardım  şərtləri  əsasında  ingilis-fransız  sovet  müqaviləsini 

---

imzalamaq  və  bununla  faşist  Almaniyasına  qarşı  koalisiya  yaratmaq  idi.  Lakin 
Sovet  İttifaqı  qərb  dövlətləri  ilə  ümumi  razılığa  gələ  bilmədi.  Əlbəttə,  hər  iki 
tərəfin  bu  razılaşmanın  baş  tutmasında  günahı  vardı.  Sovet  dövlətinin  əsas  səhvi 
ondan  ibarət  idi  ki,  o,  qərb  dövlətlərinə  özünün  düşməni  kimi  baxır  və  Hitler 
Almaniyası ilə ona qarşı gizli plan hazırlanmasından ehtiyatlanırdı. Qərb dövlətləri 
isə  həqiqətən  SSRİ  ilə  yaxınlaşmaq  arzusunda  deyildilər.  SSRİ  ilə  aparılan 
danışıqlardan isə Almaniyaya təsir vasitəsi olaraq istifadə edirdilər. 
Eyni zamanda, İngiltərə və Fransa faşist təcavüzünü şərqə yönəldib, alman 
silahı ilə sosialist dövlətini məhv etmək məqsədini də güdürdülər. Xüsusən belə bir 
istək  İngiltərə,  Fransa,  İtaliya  və  Almaniyanın  iştirakı  ilə  keçirilən  Münhen 
konfransında  özünü  biruzə  vermişdi.  Məhz  həmin  konfransda  Çexoslavakiyanın 
bölünməsi qərarı verilmişdi. 
İngilis tədqiqatçılarından R.Xayt, D.Moris və A.Peters qeyd edirlər ki, əsas 
səbəb ondadır ki, İngiltərə, Fransa və Sovet İttifaqı arasında geniş ittifaq yaratmaq 
mümkün  olmadı.  Əks  halda  Almaniyanın  qarşısı  alınardı.  (275)  Fransa  və 
Britaniya liderləri beynəlxalq stabilliyin qorunmasından daha çox, Berlini, Romanı 
və Tokionu sakitləşdirməyə üstünlük verirdilər. 
1939-cu  ilin  yazında  Almaniyanın  Polşaya  hazırlıq  planı  məlum  olanda 
Avropada  vəziyyət  kəskin  olaraq  dəyişdi.  Sovet  dövləti  İngiltərə  və  Fransa  ilə 
əməkdaşlıq sahəsində cəhdlərə başladı. Məlum idi ki, böyük dövlətlər öz maraqları 
dairəsindən  çıxış  edir,  yaranmış  şəraitdən  faydalanmağa  çalışırdılar.  O  dövrdə 
İngiltərənin baş naziri olmuş Antoni İdenin yazdıqları bu mənada çox maraqlıdır. 
O,  yazırdı:  “Çemberlen  SSRİ  ilə  yeni  ittifaqa  cəhd  göstərmirdi,  əksinə,  Hitlerlə 
yeni  danışığa  çalışırdı.  Moskvada  aparılan  danışıqlarla  paralel  olaraq  Londonda 
çox gizli şəkildə alman nümayəndəliyi ilə danışıqlar aparılırdı”. (351, s.182) 
Lakin  İngiltərənin  bütün  cəhdlərinə  baxmayaraq,  Almaniya  dövləti 
danışıqlardan  qaçır,  verilən  təklifləri  qəbul  etmirdi.  London  isə  Berlinə  olduqca 
çoxlu güzəştlər vəd edirdi. A. İden yazırdı: “Alman faşistləri ilə razılaşmaq planı 
ingilis  diplomatiyasının  hiyləgərliyinin  bütün  dərin  qatlarını  açır.  Təbii  ki,  onun 
ikiqat oyunu Moskva danışıqlarının uğuruna mane oldu və 1939-cu ilin avqustunda 
SSRİ,  İngiltərə  və  Fransa  hərbi  nümayəndələri  arasında  bağlanmış  danışıqlar 
nəticəsiz qaldı”. (351, s.186) 
Beləliklə,  SSRİ  dövləti  təklənməmək  üçün  Almaniya  ilə  müqavilə 
bağlamaqda maraqlı idi. 
Eyni 
zamanda, 
ingilis-fransız-sovet 
əlaqələri  nasist  Almaniyası 
rəhbərliyində  narahatlıq  doğururdu.  Həmin  ilin  mayından  Almaniyanın  Xarici 
Siyasət  İdarəsi  rəhbərliyi,  Ribbentropun  göstərişləri  əsasında  SSRİ-nin  Berlindəki 
nümayəndəliyi  ilə  birbaşa  əlaqəyə  girdi.  Bu  danışıqlarda  hər  iki  dövlətin 
yaxınlaşmaq  meylləri  daha  güclü  hiss  olunurdu.  Almaniyanın  Xarici  İşlər  naziri 
Ribbentrop  isə  İngiltərənin  həmin  dövrdə  apardığı  siyasəti  belə  izah  edirdi: 
“Beləliklə,  1939-cu  ilin  yazı  Avropada  vəziyyətin  kəskinləşməsi  ilə  müşahidə 

---