31
TMMOB MADEN MÜHENDİSLERİ ODASI / NİKEL RAPORU
4.2. Dünya Nikel Üretimi
Çağdaş anlamdaki madenciliğine 19. yüzyılın ilk yarısında geçilen nikelin
üretimi, 20. yüzyılın ortalarına değin inişli çıkışlı bir seyir izlemiş, sonrasında
ise kararlı bir artış kaydetmiştir. Nihayet, 1,8 milyon t civarına ulaşmıştır. Mudd
(2010) tarafından verilen ve 1950-2009 arasındaki yıllık üretim ile birlikte fiyat
değişimlerini kapsayan grafikte (Şekil 4), ortalama üretim artışı yaklaşık % 4,4
olarak ifade edilmektedir.
Şekil 4. Dünya nikel üretim ve fiyatlarının zamana bağlı değişimi (Mudd, 2010)
Dünyanın çeşitli noktalarına dağılmış birçok ülkenin üretici olarak
tanımlanması mümkündür, ama üretim, büyük oranda Rusya, Kanada,
Avustralya ve Güney Amerika olmak üzere dört bölgeden gerçekleştirilmektedir.
Çizelge 4 incelendiğinde, öteden beri belli başlı üreticiler olan Kanada, Yeni
Kaledonya, Avustralya, Çin ve Rusya’nın yanı sıra, Brezilya, Endonezya, Güney
Afrika Cumhuriyeti ve Küba’nın azımsanmayacak rezervlerinin bulunduğu
anlaşılmaktadır. Dolayısıyla, bu ülkelerin, yakın gelecekte üretimlerini giderek
arttıracaklarını dile getirmek yanlış olmayacaktır. Ayrıca, 10 yıl öncesine kadar
nikel rezervine sahip ülkeler arasında yer almayan Madagaskar’ın da ortaya
konan son rezerv verileriyle, önemli üreticilerden birine dönüşeceği söylenebilir.
Yine Çizelge 6’dan kolayca anlaşılabileceği gibi, Brezilya, Çin, Endonezya,
Filipinler ve Diğer grubu içinde bulunan ülkelerde nikel üretimi kayda değer
ölçüde artmaktadır.
Nikel üretiminde şirketler mercek altına alındığında, madencilikte ve
neredeyse her sektörde gözlenen, sınırlı sayıdaki üretici adının hâkimiyeti, nikel
üretiminde de açıkça ortaya çıkmaktadır. Şirketlerin, 2011 yılı itibariyle, üretim
miktarlarının ve pazar paylarının verildiği Çizelge 7’de, yalnızca 5 şirketin tüm
üretimin % 48,6’sını, 10 şirketin ise % 62,6 kadarını ürettiği görülmektedir (Bell,
2012; Troszkiewicz, 2012).
32
TMMOB MADEN MÜHENDİSLERİ ODASI / NİKEL RAPORU
Bütün bunların ötesinde, birleşmeler ve edinimlerle birlikte durum daha
da pekişmektedir. Özellikle 2000’lerin başlarından itibaren, en büyük üretici
Norilsk’in dışında kalanlarda, bu açıdan yoğun bir süreç yaşanmıştır. BHP
Billiton, 2005’de, WMC Resources’ı bünyesine katmış, Falconbridge ve Noranda
aynı yıl birleşmiştir. Xstrata, 2006’da Falconbridge’i, 2007’de VALE de Inco’yu
almıştır.
Çizelge 6. Dünya nikel üretim verilerinin yıllara göre değişimi
(USGS, 2000, 2005, 2010, 2012)
Ülke
Üretim (t)
2000
Üretim (t)
2005
Üretim (t)
2010
Üretim (t)
2011
*
Avustralya
Botsvana
Brezilya
Çin
Dominik
Endonezya
Filipinler
Güney Afrika
Kanada
Kolombiya
Küba
Madagaskar
Rusya
Venezüella
Y. Kaledonya
Yunanistan
Zimbabve
Diğer
168.300
34.465
45.317
51.100
39.943
98.200
23.500
36.616
190.728
58.927
68.305
-
270.000
2.472
127.493
19.535
8.160
8.200
189.000
28.000
52.000
77.000
46.000
160.000
26.600
42.500
198.000
89.000
72.000
-
315.000
20.000
112.000
23.200
9.500
25.000
170.000
28.000
59.100
79.000
-
232.000
173.000
40.000
158.000
72.000
70.000
15.000
269.000
-
130.000
-
-
99.000
180.000
32.000
83.000
80.000
14.000
230.000
230.000
42.000
200.000
72.000
74.000
25.000
280.000
-
140.000
-
-
100.000
Toplam
1.250.000
1.490.000
1.590.000
1.800.000
*
2011 yılı rakamları tahmini olup, USGS Mineral Commodity
Summaries 2012 verileridir.
33
TMMOB MADEN MÜHENDİSLERİ ODASI / NİKEL RAPORU
Çizelge 7. Nikel sektöründe, 2011 itibariyle, en büyük 10 şirketin üretim
rakamları ve pazar payları (Bell, 2012; Troszkiewicz, 2012a)
Şirket
Ni üretimi (t)
Pazar payı (% )
MMC Norilsk Nickel
286.000
17,2
Vale SA
206.000
12,4
Jinchuan Group Ltd.
127.000
7,6
Xstrata Plc.
106.000
6,4
BHP Billiton Ltd.
83.000
5,0
Toplam
808.000
48,6
Sumitomo Metal Mining Co.
65.000
3,9
Eramet SA
54.000
3,2
Anglo American Plc.
48.000
2,9
Sherritt İnternational Corp.
35.000
2,1
Minara Resources Ltd.
30.000
1,8
10 Şirket için toplam
1.040.000
62,6
Dünya genel toplam (2011)
1.662.000
*
100
*
LME’nin (London Metal Exchange) web sitesinden
Norilsk Nickel: Nikel üreticilerinin en büyüğü olan ve onun yanı sıra
plâtin ve bakır (dünyadaki payı sırasıyla % 12 ve 13 civarındadır) madenciliği
yapan Norilsk Nickel bir Rus şirketidir. Sahalarındaki, ortalama % 1,3 tenörlü
olan toplam nikel varlığının 478 milyon t olduğu belirtilmektedir. Şirketin Ni
yataklarının ağırlıklı bölümü Taimyr Peninsula’daki Talnakh cevher sahasında,
Güney-batı Sibirya’da (birkaç maden işletmesi ile birlikte zenginleştirme ve izabe
tesisleri bulunmakta) ve Kola Peninsula’daki Zhdanovskoye sahasında (tenör %
0,7, rezerv 160 milyon t) yer almaktadır. Rusya’nın tüm ihracatının % 4,3’ünü
gerçekleştiren Norilsk, milli gelirde % 2’lik rol oynamaktadır.
VALE: Kuzey Amerika, Brezilya ve Güney-doğu Asya’da faaliyetlerini
sürdüren VALE, Inco’yu bünyesine katınca, dünyanın ikinci büyük nikel üreticisi
konumuna yükselmiştir. Bakır, mangan, alüminyum ve kaolen madenciliği de
yapmakta olan şirketin, Ontario-Sudbury’de % 1,2’lik 163 milyon t, Endonezya’da
% 1,8’lik 90 milyon t, Thompson-Manitoba’da % 1,9’luk 25 milyon t ve Kanada
Voisey’s Bay’de % 3,0’lük 32 milyon t’luk rezervleri bulunmaktadır. Bunların
bazılarının ortağıdır. Ayrıca, Yeni Kaledonya-Goro’da, Brezilya-Vermelho ve
Onca Puma’da da üretim veya üretime hazırlık yaptığı nikel sahaları mevcuttur.
Bunlarla beraber İngiltere, Japonya, Çin, Güney Kore ve Tayvan’da kendine ait
ya da ortaklığı bulunan zenginleştirme ve rafinasyon tesisleri vardır.