Nikel Raporu indd

23

TMMOB MADEN MÜHENDİSLERİ ODASI / NİKEL RAPORU

Yığın 

Özütlemesi

Ocaktan çıkarılan 

cevherin, 

öğütmeksizin 

kırılarak (-30 mm), 

tabanı geçirimsiz 

tabakalar üzerine 

serilmesi ve 

damlama yöntemi 

ile üzerine seyreltik 

(% 5lik) sülfürik asit 

verilmesi, süzülen 

asit tarafından 

çözeltiye alınan 

nikel, kobalt, demir 

ve manganez gibi 

metallerin yığın 

tabanından özel 

havuzlara alındıktan 

sonra fizikokimyasal 

yöntemlerle 

içerisindeki nikel ve 

kobaltın hidroksit 

bileşiminde 

kazanılması

Lateritik cevherlerde 

uygulanmaktadır.

İçerisindeki nikel 

alınmış cevher 

için ayrıca bir 

atık depolama 

barajına 

gereksinim 

yoktur. 

Cevher asidi 

yıkanmış yığında 

kalacaktır.  

Atmosferik 

Özütleme 

Genelde, sülfürik 

asitle, yüksek nikel 

içeren (>% 15) 

konsantre cevher ve 

pirometalurjik “nikel 

mat” ürünlerinin 

rafinasyonunda 

kullanılmaktadır.

Lateritik cevherler için 

uygulama projesi yoktur.

Atmosferik 

Klorür 

Özütlemesi 

Genelde, 

hidroklorik asitle, 

pirometalurjik “nikel 

mat” ürünlerinin 

rafinasyonunda 

kullanılmaktadır.

Lateritik cevherler için 

uygulama projesi yoktur.

Atmosferik özütleme (Atmosperic leaching – AL) (Yığın ve karıştırmalı 

tank özütlemesi (Heap and Agitated tank leaching – HL – ATL)): Basınçlı 

asit özütlemesi yöntemine alternatif olarak önerilmektedir. İnce boyuta öğütülen 

cevher, karıştırmalı tank içinde sülfürik asit ile özütlenir. Elde edilen çözeltiden 

---

24

TMMOB MADEN MÜHENDİSLERİ ODASI / NİKEL RAPORU

önce  safsızlıklar  (diğer  metaller)  uzaklaştırılır,  sonra  da  nikel  çöktürülerek 

kazanılır. Eramet şirketine ait Endonezya’da kurulmakta olan Weda Bay tesisi 

buna örnek olarak verilebilir.

Yığın  özütlemesinde  ise,  kırılan  cevher  kil  ve  jeomembrandan  oluşan 

geçirimsiz  bir  taban  üzerine  yığılır.  Yığının  üstüne  damlama  yöntemi  ile 

asit  beslenerek  nikel  çözeltiye  alınır.  Nikel  ile  birlikte  çözeltiye  alınan  demir, 

alüminyum  ve  krom  gibi  istenmeyen  metaller  çöktürüldükten  sonra  nikel 

kazanılır (Şekil 2).

Sülfürlü bakır, nikel, kobalt cevherinin sülfürik asitle tetiklendiği bio-yığın 

özütlemesi, Finlandiya’daki Talvivara Projesi’nde uygulanmaya başlanmış olup 

Çin, Avustralya, Brezilya ve Filipinler’deki yığın özütlemesi projeleri işletmeye 

alınmış veya alınma aşamasındadır.

Son  on  yıl  içinde  işletme  hazırlıkları  yapılan  ve/veya  işletmeye  alınmış 

lateritik  nikel  maden  işletmeleri  incelendiğinde,  cevherin  petrografik  ve 

mineralojik özelliklerine göre:

* Yüksek basınçlı asit özütlemesi ya da

* Yığın özütlemesi teknolojilerinin uygulandığı görülmektedir. 

Yöntemlerin karşılaştırması Çizelge 3’de özet olarak verilmiştir.

Lateritik cevher işleyen bir maden işletmesinde, kullanılan teknoloji ne olursa 

olsun, cevher istihracı (çıkartılması/üretimi) ve ekonomik değeri olmayan kaya 

malzeme depolama işlemlerinde herhangi bir farklılık yoktur. Kullanılabilecek 

her iki teknolojide, belirli konulardaki ortak noktalar ve farklılıklar ise Çizelge 

4’de karşılaştırmalı olarak sunulmuştur.

Çizelge 4. Yüksek basınçlı asit özütlemesi ile yığın özütlemesi tekniklerinin 

ortak noktaları ve farklılıkları

Uygulama 

Konusu

Yüksek Basınçlı Asit Özütlemesi

Yığın Özütlemesi

Cevher İstihracı

Açık (veya Kapalı) Ocak

Açık (veya Kapalı) Ocak

Cevher Kırma

Evet

Evet

Cevher Öğütme

Evet

Hayır

Otoklav

Evet

Hayır

Yığın Özütlemesi 

Alanı

Hayır

Evet

Sülfürik Asit 

Tüketimi

Asit Tüketimi, hidrometalurjik yöntemden çok cevherin tipi ve 

mineralojsine bağlıdır. Mg, Ca gibi asit tüketen elementleri içeren 

cevherlerin, doğaldır ki, asit tüketimleri de yüksek olacaktır. Asit üretim 

değerleri ve mevcut lojistik verileri irdelenerek, gerektiği durumlarda 

sülfirik asit tesislerinin projeye dâhil edilmesi gündeme gelebilir.

---

25

TMMOB MADEN MÜHENDİSLERİ ODASI / NİKEL RAPORU

Kireçtaşı (Kalker) Evet  

Evet

Elektrik Enerjisi 

Temini

Projede elektrik üretimine uygun proses yok ise dışarıdan temin edilir.

Otoklav 

Isı Enerjisi 

Gereksinimi

Evet, (Genelde kömür santralı)

Hayır

SO

2

 emisyonu

Emisyon limiti dâhilinde

Emisyon limitinin çok altında

Su Temini

Hidrometalurjik yöntemden çok proje konumu ve bölgesel şartlara 

göre değişir. Su; özel inşa edilmiş barajdan, tesisin arıtılmış proses 

sularından, yüzey (akarsular gibi) veya yeraltı kaynaklarından 

sağlanabilir.

İşlenmiş Atıkların 

Yönetimi

İnce tane boyutunda çalışıldığından 

geçirimsiz atık barajına 

depolanacaktır.

İri tane boyutunda çalışıldığından 

atık barajı gerekli değildir, asidi 

yıkanmış yığın, özütleme alanında 

kalacaktır

Saha 

Rehabilitasyonu

Evet – Atık barajının en az beş 

yıl bakımı, izlenmesi ve doğaya 

yeniden kazandırılması

Evet – Yığın özütleme veya katı 

atık depolama alanının, en az beş 

yıl bakımı, izlenmesi ve doğaya 

yeniden kazandırılması

Teknolojik 

Sorun

Çözüm

Teknolojik 

Sorun

Çözüm

Başlıca Teknolojik 

Sorunlar ve 

Çözümler

Otoklavlarda 

korozyon ve jips 

kabuklaşması

Sürekli bakım 

gereksinimi/ 

maliyet

Yığında 

geçirgenliğin 

azalması

Yükleme 

öncesi 

aglomerasyon 

gereksinimi

Çözeltiden metal 

tuzları/metal elde 

edilmesi

Proses 

optimizasyonu

Çözeltiden 

metal tuzları 

elde edilmesi

Proses 

optimizasyonu

Atık barajının 

ve barajdan 

olası sızıntıların 

kontrol altında 

tutulması

Atık barajı 

kapasitesinin, 

üretim planı 

ile uyumlu ve 

acil durumları 

da göz önüne 

alınarak, 

seçimi; baraj 

yapımında 

uygun zemin 

yalıtımının 

sağlanması; 

yeterli sayıda 

yeraltı suyu 

gözlem kuyusu 

açılması

Şiddetli 

yağışlarda 

yığınlardan 

dışarıya 

taşabilecek 

suyun yönetimi

Yığınların 

plâstik örtüler 

ile örtülmesi 

veya

yağışlarda 

artan çözelti 

ve kaçak su 

hacmine uygun 

özütleme 

sonrası 

ekipman 

boyutlarının 

seçilmesi

---