O. S. Rayimjonova M. G. Tillaboyev sh. U. Ergashev

2.3. Shifratorlar va ularning ishlash printsiplari 
 
Shifrator (CD- coder) - kirish yo`lidagi birlik signalni n razryadli ikkilik kodga 
aylantiradigan EHM ning aniq uzelidir. 
Boshqacha qilib aytganda shifrator 10-lik kodni 2-lik kodga aylantirib berish uchun 
xizmat qiladigan operatsion elementdir. Shuning uchun shifratorlar raqamli 
texnikaning va EHMlarning kiritish qurilmalarida o`nlik kodlarni ikkilik kodlarga 
o`zgartirishda keng qo`llaniladi. 

---

46 
Shifratorning kirish va chiqish yo`llari soni m=2
n
munosabat bilan belgilanadi. 
Shifratorni ishlash printsipini ko`rib chiqamiz. Unda kirish signallari sifatida x
0
,...,x
4
ikkilik o‘zgaruvchilar qatnashadi. Ular mos ravishdagi klavishalarni bosganda 
paydo bo`ladi. Quyida shifratorning o`tish jadvalini keltiramiz. 
Shifratorning o`tish jadvali 
2.3.1-jadval 
O‘nlik son 
Kirish kodi 
Chiqish kodi 
X4 
X3 
X2 
X1 
X0 
Y2 
Y1 
Y0 
* 
0 
0 
0 
0 
0 
0 
0 
0 
0 
0 
0 
0 
0 
1 
0 
0 
0 
1 
0 
0 
0 
1 
0 
0 
0 
1 
2 
0 
0 
1 
0 
0 
0 
1 
0 
3 
0 
1 
0 
0 
0 
0 
1 
1 
4 
1 
0 
0 
0 
0 
1 
0 
0 
Unda o`zgaruvchilar mustaqil hisoblanadi va 2
5
+1=32+1=33 kombinatsiyani qurish 
imkonini beradi. Lekin, ikki va undan ortiq klavishalarni bosishni ta’qiqlovchi 
chegara qo`yilganda, unda 32-tadan 6-ta mumkin bo`lgan kirish kombinatsiyalari 
qoladi. Bunday mos chegaraga kirish kodi “n –dan 1” yoki unitar deyiladi. Jadvalda 
bosilgan klavishaga «1» va bosilmagan klavishaga «0» mos keladi. Jadvaldan 
ko`rinib turibdiki, agar «1» x
1
yoki x
3
kirish yo`lida paydo bo`lsa, y
0
ikkilik 
o`zgaruvchi «1» qiymatini qabul qiladi. Qolgan barcha kombinatsiyalarda y
0
=0 
bo`ladi, ya’ni mantiqiy tilda: 
y
0
= x
1
+ x
3
=