Oqtay əFƏNDİyev
Yüklə 2,17 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Şirvanda Səfəvilər əleyhinə üsyanlar
- Şəkinin Səfəvilər dövlətinə birləşdirilməsi
95 şahzadənin qərargahına gəldi və qəflətən qılıncını sıyıraraq ona hücum etdi. Osmanın adamları da onun kimi hərəkət edərək qızılbaşlara hücum etdilər. Lakin İsmayıl Mirzə soyuqqanlılıq göstərdi, özünü itirmədi. Türklərdən bir nəfər də salamat qalmadı. Qars qalası qızılbaşlar tərəfindən dağıdıldı. Yenə həmin ildə Şahqulu Sultan böyük qoşunla Osmanlıların sərhəd rayonlarını viran etmək üçün göndərildi. Onalr Əxlat ərazisində tayfaları soyub taladılar və təqribən 5 minədək at, 100 min qoyun və 50 min qaramal sürüb apardılar 76 . Şah Xınıs bölgəsini viran edib yandırdı və Pasinə yola düşdü. Burada şahzadə İsmayıl və Bəhram Mirzə şaha qoşuldular. İsgəndər bəy Münşi göstərir ki, qızılbaşların əsas qüvvələrini məqsəddən yayındırmaq və özünün başlıca qüvvələrini itkisiz çəkib aparmaq üçün Sultan Süleyman Əlqası və Üləmanı qoşunlarla müxtəlif istiqamətlərə yolladı. Əlqas Mirzə beş min nəfərlik qoşunla Şəhrizurdan İraq tərəfə, Üləma isə Ərzurum və Sivas paşaları ilə otuz minlik qoşunla sultanın əmrinə əsasə,Ərzurumu müdafiə etmək üçün göndərildi. Süleyman özü isə Bilisi sürətlə keçdi və Diyarbəkirə çatdı. Şah Əli Sultan Tatı oğlunu on min nəfərlik dəstə ilə Əxlat, Gözəl Dərə, Adilcəvaz və Muş ərazilərini viran qoymaq üçün göndərdi. Üləmanın Tərcanda olması xəbərini alan şah, Sufiyandan keçib onun arxasınca hərəkət etdi. Lakin Üləma tələsik qaçdı. Onda şah Tərcandan Ərzincan istiqamətinə irəlilədi. Şahzadə İsmayılın irəlidə gedən hissələri Bayburt yaxınlığında Məhəmməd Paşa Tək oğlunun dəstələri ilə toqquşdu. Türklər darmadağın edildilər və qaçdılar. Ərzincan tutuldu və talan edildi. Noyabrın əvvəlində şah İrəvana yollandı və Üçkilsədə düşərgə saldı. Şah Ərzincanda olarkən Əlqas Mirzə beş min nəfərlik dəstə ilə Kürdüstandan Həmədana, sonra isə Qum üzərinə yeridi. Bunun ardınca o, Kaşana daxil oldu. Əlqas Mirzə şahın yaxınlaşması xəbərini alan kimi tələsik cənuba, İsfahana hərəkət etdi. Şəhər
96 əhalisi müdafiəyə hazırlaşdı. Bəhram Mirzənin və İbrahim xanın dəstələri Kaşana çatdılar. Əlqas təqibçilərdən yaxa qurtarmaq üçün Fars tərəfə döndü, Yezdxas (Şiraz-İsfahan yolunda) qalasını aldı və müdafiəçiləri qılıncdan keçirdi. Sonra o, Şirazı keçib Bəhbəhana, Dizfula daxil oldu. Oradan isə Bayat qalasından çıxıb Bağdadın hüdudlarına çıxdı 77 . Şirvanda Səfəvilər əleyhinə üsyanlar Biz Əlqas Mirzənin qiyamı timsalında gördük ki, Şirvanda onun keçmiş müstəqilliyinin, dövlət istiqlaliyyətinin bərpa olunması ənənəsi çox güclü idi. Əlqas Mirzənin qiyamını təzəcə yatırtmışdılar ki, Şirvanda Səfəvilər əleyhinə yeni üsyan baş verdi. Üsyana, devrilmiş Dərbəndi Şirvanşahlar sülaləsindən olan, bəzi məlumatlara görəmərhum Şirvanşah II Xəlilüllahın (1524-1535) oğlu Bürhan Əli Sultan, yaxud Bürhan Mirzə başçılıq edirdi. O, hələ Əlqas Mirzənin vaxtında özünü sakit aparmırdı və hicri 951 (1544)-ci ildə Qaytaqdan yürüş edərək Şirvana soxulmuşdu. Lakin Əlqas Mirzənin qoşunları ilə döyüşlərdə dəfələrlə məğlub olmuşdu
74 . Hicri 954 (1547)-cü ildə Bürhan yenidən Qaytaqdan çıxışa başladı və Külhanda düşərgə saldı. Burada, meşə və cəngəlliklərdə “qiyamçılar və Şirvan əsgərlərinin (sipahiyan) qalıqları” onun yanına toplandı. Çox çəkmədi ki, onlar Şirvan hakimi İsmayıl Mirzə və Göyçə Sultan qacar tərəfindən darmadağın edilib pərən- pərən salındılar. Lakin Bürhan Qaytağa qaça bildi. O, Şirvan hakiminin Azərbaycanın cınub hissəsinə soxulmuş türklərlə müharibəyə getməsindən istifadə edərək yenidən Şirvana gəldi, maneəsiz olaraq Şamaxını və digər yerləri tutdu 79 .
getdikdən sonra şah ustaclı tayfasının başçısı Abdulla xanı Şirvan 97 hakimi təyin etdi və Şirvan qiyamçılarını zərərsizləşdirmək vəzifəsini ona tapşırdı. Hicri 956 (1549)-cı ildə Abdulla xan Cavad yaxınlığında Kürü keçərək Əli Şəban (yaxud Əli Çuban) adlı yerdə düşərgə saldı. Qiyamçılar Buğurd dərəsində yerləşmişdilər. Onlar böyük qüvvələrə malik olduqlarına görə qızılbaşlar hücuma başlamağa cəsarət etmirdilər. Lakin bu vaxt qiyamçıların başçısı Bürhan öldü 80 və üsyançılar onun qohumlarından birini – gənc Mehrabı özlərinə başçı saçdilər. Abdulla xan qiyamçılara hücum edib onları məğlubiyyətə uğratdı. Mehrab çoxlu tərəfdarları ilə qaçdı. Lakin darmadağın edilməkdən canlarını qurtarmış şirvanlılar inadkarlıq göstərəərk şahın hakimiyyətini tanımadılar,şiarvanşah taxtına Mehrabın Qurban Əli adlı qohumunun namizədliyini irəli sürdülər. Onlar Xəzər dənizinin adalarından birində, mənbələrin Derov (yaxud Derav) adlandırdığı yerdə möhkəmləndilər. Əli Zeynalabdinin dediklərinə görə ada Xəzər sahillərinə yaxın yerlərdə idi. “Kür çayı onun hər iki tərəfindən dənizə tökülür” 81 , yəni ada Kür çayının Xəzər dənizinə töküldüyü ərazidə yerləşirdi. Qiyamçılar Abdulla xanın barışıq təkliflərini rədd etdikdən sonra, qızılbaşlar qışda (1549-cu ilin sonu-1550-ci ilin əvvəli) atlarla çayı üzüb keçərək özlərini adaya çatdırdılar. Qurban Əlini və onun adamlarının çoxunu məhv etdilər 82 . Səfəvilər hakimiyyətinə qarşı başlanan bu üsyankar Şirvanşahlar dövlətini bərpa etmək məqsədini güdürdü. Türk salnaməçilərinin yazdığı kimi, özlərinin nisbətən kiçik qüvvələrinə arxayın olmayan şirvanlılar, hərbi yardım üçün Səfəvilərin qüdrətli düşməninə- Osmanlı sultanına müraciət edirdilər. Osmanlılar kömək etməklə öz məqsədinə çatmağa, şirvanlıların səyi ilə Səfəviləri Şirvandan sıxışdırıb çıxarmağa və Xəzər sahillərinə çıxmağa can atırdılar. Şəkinin Səfəvilər dövlətinə birləşdirilməsi Yüklə 2,17 Mb. Dostları ilə paylaş:
|