Orxan pamuk
Yüklə 4,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
111 Kəpənək, Zeytun, Leylək və Zərif adlı dörd ustadın öz evlərində iĢlədiklərinə, PadĢahımız da artıq nəqqaĢxanada uĢaq kimi həyəcanlanmadığına görə daha heç təĢkil olunmayan həmin mərasim əvəzinə onun təqlidinin keçirilməsi məni kədərləndirdi. Bir çox nəqqaĢlar kimi, Nuri əfəndi də həyatı heç yaĢaya bilmədən və zamanında ustalaĢıb-eləmədən əbəs yerə qocalmıĢdı, amma illər boyu iĢ taxtasının üstünə əyilib, boĢ-boĢuna donqarlanmamıĢdı: həmiĢə nəqqaĢxanada baĢ verənlərə, kimin hansı gözəl səhifəni hazırladığına diqqət yetirmiĢdi. Beləcə, PadĢahımızın Ģahzadələrinin sünnət toyu mərasimlərindən bəhs eləyən «Surnamə»nin əfsanəvi səhifələrinə ilk dəfə həyəcanla tamaĢa elədim. Hər peĢədən, hər icmadan bütün Ġstanbulun iĢtirak elədiyi bu əlli iki gün çəkən sünnət toyunun hekayələrini lap Əcəmistanda xəbər tutmuĢ, mərasimdən söz açan kitab barədə də hələ hazırlananda eĢitmiĢdim. Qabağıma qoyulan ilk rəsmdə Cahanpənah padĢahımız mərhum Ġbrahim paĢanın sarayının ĢahniĢinində oturub aĢağıda, At meydanında baĢ verən Ģənlikləri məmnun baxıĢla seyr eləyirdilər. Üzü onu baĢqalarından ayıracaq qədər dəqiq olmasa da, yaxĢı və hörmətlə çəkilmiĢdi. PadĢahımızın solunda yerləĢdiyi ikisəhifəlik rəsmin sağ yanında isə pəncərələrin qabağında kəmər
112 bağlamıĢ vəzirlər, paĢalar, həm də Əcəm, tatar, firəng və Venesiya elçiləri vardı. PadĢah olmadıqlarına görə hamısı baĢdansovdu, səliqəsiz çəkilmiĢ və hədəfə yönəldilməyən gözlərini meydandakı hərəkətə dikmiĢdi. Daha sonra digər rəsmlərdə də eyni yerləĢdirmə və tərtibin – divar iĢləmələri, ağaclar, kirəmitlər baĢqa cür və baĢqa rənglərlə çəkilsə də, təkrarlandığını gördüm. Yazılar xəttatlar tərəfindən yazılıb, rəsmləri baĢa çatdırılıb, «Surnamə» cildlənəndə səhifələri çevirən oxuyacaq. Beləcə, elə eyni duruĢla, elə eyni meydana baxan PadĢahımızın və dəvət olunmuĢ tünlüyün baxıĢları altındakı At meydanında hər dəfə bambaĢqa rənglər içindəki hərəkəti görəcəkdi. Mən də gördüm: ora, At meydanına qoyulmuĢ yüzlərlə kasa plovu bir-birinin əlindən qapanları, qızarmıĢ sığırı parçalayanda içindən çıxan dovĢanlardan, quĢlardan qorxanları gördüm. Təkərli arabaya minib dəstə halında PadĢahımızın qabağından keçəndə, aralarından bir nəfəri arabaya uzadıb, çılpaq sinəsi üstündə dördkünc zindanda mis döyəndə çəkicləri çılpaq adama xətər toxundurmadan vuran usta misgərləri gördüm. PadĢahımızın qarĢısından araba içindən keçəndə ĢüĢələrin üzərinə qərənfillər, sərvlər iĢləyən ĢüĢəçiləri, dəvələrə yüklənmiĢ çuvallar dolusu Ģirniyyatla, qəfəslərdəki Ģirniyyatdan hazırlanmıĢ
113 tutuquĢularla keçəndə Ģirin Ģeirlər oxuyan Ģirniyyatçıları, araba içində çeĢid-çeĢid asqılı, qayçılı, sürməli, diĢli kilidlərini nümayiĢ etdirib, yeni vaxtların, yeni qapıların yaramazlıqlarından Ģikayət eləyə-eləyə keçən qoca kilidçiləri gördüm. Hoqqabazları göstərən rəsmə həm Kəpənək, həm Leylək, həm Zeytun toxunmuĢdu: bir hoqqabaz tirin üzərində yumurtaları sanki enli mərmərin üzərində dığırladan kimi yerə salmadan dığırladır, bir baĢqası da ona dəf çalırdı. Kaptanıdərya* Kılıc Ali paĢa dənizlərdə yaxalayıb, əsir elədiyi kafirlərə palçıqdan günah dağı düzəltdirmiĢ, hamısını arabaya mindirmiĢdi, padĢahın düz qarĢısında olanda dağın içindəki barıtı partladıb kafirin məmləkətini toplarıyla necə inim-inim inildətdiyini göstərmiĢdi – bunları rəsmdə eynilə gördüm. Əllərində bıçaqları gül və badımcan rəngli paltarlar geymiĢ saqqalsız, bığsız qadınüzlü qəssabların çəngəldən sallanan dərisi soyulmuĢ yumĢaq qoyunlara gülümsədiklərini gördüm. Zəncirlərlə PadĢahımızın hüzuruna gətirilmiĢ Ģir qızıĢdırılıb, hoydu-hoyduya götürülən kimi gözləri qan çəkib qəzəblənmiĢ tamaĢaçılar baxıcıları alqıĢlamıĢlar, Ġslamı təmsil eləyən Ģir o biri səhifədə donuz gavuru təmsil eləyən boz-ağ rəngə boyanmıĢ donuzu qovmuĢdu. PadĢahın hüzurundan keçəndə arabanın üstündə yerləĢdirilmiĢ dükanının
114 tavanından baĢıaĢağı sallanıb müĢtərisinin üzünü taraĢ eləyən bərbərin, həmin müĢtəriyə gümüĢ qabdakı ətirli sabunla güzgü tutub bəxĢiĢ gözləyən qırmızı paltar geyinmiĢ bərbər Ģəyirdinin rəsminə də doya-doya baxandan sonra möcüzəli nəqqaĢın kim olduğunu soruĢdum. «NəqqaĢın kimliyi yox, rəsmin öz gözəlliyi ilə insanı həyatın zənginliyinə, sevgiyə, Allahın yaratdığı aləmin rənglərinə hörmətə, daxili düĢüncəyə və imana çağırması vacibdi». Hesab elədiyimdən daha çox arif olan nəqqaĢ Nuri əniĢtəmin məni bura sorğu-sual aparmağa yolladığını baĢa düĢüb ehtiyatlımı davranırdı, yoxsa baĢ nəqqaĢ
Ustad Osmanın
sözlərinimi təkrarlayırdı? «Bütün bu təzhibləri Zərif əfəndimi eləmiĢdi?» – soruĢdum. «Onun yerinə təzhibləri indi kim eləyir?» Açıq qapının iç həyətə baxan aralığından uĢaq səs-küyü, hayqırtıları gəlməyə baĢladı. AĢağıda bölükbaĢılardan biri, çox ehtimal ki, ciblərində ləl tozu, ya da kağızın arasında qızıl təbəqə gizlədən Ģagirdləri, hər halda, bir az əvvəl soyuqda titrəyə-titrəyə gözləyən ikisini falaqqaya salmıĢdı. Məzələnmək üçün fürsət tapan gənc nəqqaĢlar tamaĢa üçün qapıya yüyürdülər.
Yüklə 4,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|