Orxan pamuk
Yüklə 4,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
124 nəqqaşın öz üslub marağının olduğunu görən xan da Ģeytanın yoldan çıxardığı ustanı həmin gün kor etdirir.
BE Doğu məmləkətlərinin birində naxıĢsevər xoĢbəxt və yaĢlı bir padĢah varmıĢ, yeni evləndiyi gözəllər gözəli çinli qızıyla çox xoĢbəxt yaĢayırmıĢ. Sən demə, padĢahın əvvəlki arvadından yaraĢıqlı oğluyla gənc arvadının könülləri bir-birini tutubmuĢ. Atasına xəyanətdən bağrı yarılan oğul yasaq eĢqindən utanıb nəqqaĢxanaya çəkilir, özünü rəsmə həsr eləyir. EĢqinin kədəri və gücüylə çəkdiyinə görə rəsmlərinin hər biri o qədər gözəl olurmuĢ ki, baxanlar qədim ustadların rəsmlərindən ayıra bilməzlərmiĢ, padĢah – ata da oğluyla çox fəxr eləyirmiĢ. Çinli gənc arvadısa rəsmlərə baxıb: «Bəli, çox gözəldi», – deyirmiĢ. «Amma imza atmasa, illər keçəcək, bu gözəlliyi onun yaratdığını kimsə bilməyəcək». «Oğlum rəsmlərə imza atsa, qədim ustadları təqlid eləyə-eləyə çəkdiyi bu rəsmi haqsız olaraq öz adına çıxmazmı?» – padĢah deyirmiĢ. «Üstəlik imza atsa, demiĢ olmazmı ki, rəsmim mənim nöqsanımı saxlayır?» YaĢlı ərini inandıra bilməyəcəyini baĢa düĢən çinli arvadı axırda həmin imza laqqırtılarını nəqqaĢxanada
125 qapanıb qalan gənc oğula çatdırmağı bacarır. Ardınca eĢqini içində dəfn eləməyə məcbur olduğuna görə qüruru sınmıĢ oğul gözəl və gənc ögey anasının verdiyi bu məsləhətə Ģeytanın da təĢviqiylə inanıb bir rəsmin küncünə – divarla otlar arasında heç görünməyəcəyini güman elədiyi bir guĢəyə imzasını atır. Ġmzaladığı ilk rəsm «Xosrov və ġirin»dən bir məclismiĢ. Yəqin, bilirsiniz: Xosrov ġirinlə evlənəndən sonra ilk evliliyindən olan oğlu ġiruyə ġirinə aĢiq olur, bir gecə pəncərədən girib xəncərini ġirinin yanında yatan atasının ciyərinə soxur. Bəli, qoca padĢah oğlunun çəkdiyi həmin məclisin rəsminə baxanda qəfildən rəsmdə bir nöqsan sezir: imzanı gördüyünə, amma bir çoxumuzun elədiyimiz kimi, gördüyünə fikir vermədiyinə görə rəsmdən ona yalnız belə bir hiss qalır ki, «bu qüsurlu rəsmdi». Qədim ustadlar belə bir iĢ tutmadıqlarına görə qoca padĢah təlaĢa düĢür. Çünki bu o deməkmiĢ ki, oxuduğu cild hekayə, əfsanə barədə yox, kitaba ən yaraĢmaz Ģey – həqiqət barədə söhbət açır. Qoca bunu sezəndə qorxur. Elə həmin məqamda da nəqqaĢ oğlu eynilə çəkdiyi rəsmdəki kimi pəncərədən içəri girir, atasının qorxudan böyüyən gözlərinə baxmadan rəsmdəki qədər iri xəncərini onun sinəsinə sancır.
CĠM
126
Bundan iki yüz əlli il qabaq Qəzvində kitab bəzəməyin, xəttin və nəqĢin ən etibarlı, ən sevilən sənətlər olduğu barədə RəĢidəddin Qəzvini öz tarixində müfəssəl yazıb. O zamanlar Qəzvin taxtında oturan, Bizansdan Çinəcən qırx məmləkətə hökm eləyən (nəqş sevgisi bu böyük gücün sirri ola
Ölümündən sonra fəth elədiyi məmləkətlər bölünməsin deyə Ģah gözəl qızına ağıllı nəqqaĢ ər tapmaq qərarına gələn kimi nəqqaĢxanasındakı üçü də subay olan üç böyük gənc ustad arasında yarıĢ təĢkil eləyib. RəĢidəddinin tarixinə görə, yarıĢın çox sadə mövzusu varmıĢ: kim ən gözəl rəsmi
bunun qədim ustadlar təki rəsm eləmək olduğunu bildiklərinə görə üçü də ən sevilən məclisi çəkiblər. Cənnətmisal bir bağçada sərv və sədr ağacları, ürkək dovĢanlar və təlaĢlı qaranquĢlar arasında eĢqin kədərindən boğulan, gözlərini yerə dikmiĢ bir qız. Bir-birindən xəbərsiz eyni rəsmi eynilə qədim ustalar kimi çəkən üç nəqqaĢdan ən çox fərqlənmək istəyənisə rəsmin gözəlliyinə sahib çıxmaq məqsədilə bağın ən dərin yerində, nərgiz çiçəklərinin arasında imzasını gizlədir. Amma özünü
qədim ustadların təvazökarlığından uzaqlaĢdıran bu ədəbsizliyi üzündən dərhal
127 Qəzvindən Çinə sürgün edilir. Beləcə, o biri iki nəqqaĢ arasında yenidən yarıĢ təĢkil olunur. Bu dəfə ikisi də gözəl bir qızı möcüzəli bağda at belində göstərən Ģeir qədər gözəl rəsm çəkiblər. NəqqaĢlardan biri fırçasının sürüĢməsi üzündənmi, yoxsa qəsdənmi, bilinmir, çinli kimi qıyıq gözlü, qabarıq almacıq sümüklü qızın ağ atının burnunu bir az qəribə cızır: bu, dərhal ata və qız tərəfindən nöqsan kimi qəbul olunur. Əslində, həmin nəqqaĢ imza atmayıbmıĢ, amma çox gözəl rəsmində atın burnuna ustalıqla bir nöqsan yerləĢdirir ki, seçilsin. ġah: «Nöqsan – üslubun anasıdır», – deyib həmin nəqqaĢı da Bizansa sürgün eləyir. Heç bir imzasız, heç bir nöqsansız, eynilə qədim ustalar kimi çəkən bacarıqlı nəqqaĢın Ģahın qızı ilə toyunun hazırlıqları görüləndə, RəĢidəddin Qəzvininin o qalın tarixinə görə, daha bir son əhvalat baĢ verir: toydan bir gün qabaq Ģahın qızı ertəsi gün əri olacaq gənc və yaraĢıqlı böyük ustadın çəkdiyi rəsmə bütün günü kədərlə baxır. AxĢam qaranlığı çökəndə atasının yanına
gedib: «Qədim
ustadlar möcüzəli rəsmlərində gözəl qızları çinlilər kimi çəkərdilər, bu da, əlbəttə, Doğudan gələn doğru-düzgün qaydadır», – deyir. «Amma birini sevəndə bu gözəlin qaĢına, gözünə, dodağına, saçına, gülüĢünə, hətta kirpiyinə sevdikləri gözəldən azacıq bir Ģey əlavə eləyirdilər. Rəsmlərinə yerləĢdirdikləri həmin Yüklə 4,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|