O‘simliklar evolyusiyasi va tirik tabiatning tarixiy jarayonda paydo bo‘lishi

Ishchi zonasidagi havoni isitishga esa hamma ajralib chiqayotgan issiqlik sarflanmasdan, balki isitish issiqligigina sarflanadi.
Ishchi zonasidagi , havonl isitishga esa, hamma ajralib chiqayotgan Qort issiqlik sarflanmaisdan, balki isitish issiqliqligi Qii sarflanadi. Hisoblashlarda xatoliklarning oldini olish quyidagi koeffitsiyentni kiritamiz.
m = Qⁱⁱ ; yoki m =t^{ii }t⁰
Qort t x t0
bunda,t_ii-ishchi zonadagi havoning issiqligi, ⁰C; t- oqim bilan beriliyotgan havoning issiqligi, ⁰C; t_x- chiqarib yuborilayotgan hau\voning issiqligi,⁰C.
Bu koeffisiyent havoning amaliy miqdorini bilgan holda chiqarilib yuborilayotgan havoning haroratini aniqlash imkoniyatini tug’diradi. T_h = t^{ii }t⁰ +to m
Ba’zi bir xonaning balandligi 4m dan ortiq bo’lgan holatlar chiqarib yuborilayotgan havoning miqdori harorat gradienti usuli bilan aniqlashi mumkin.
t_h= t_ii+_(H-2) Bu yerda, _-xonaning har metr balandligiga belgilangan harorat gradienti,⁰C; H-xonaning polidan havo chiqarib yuborish zonasigacha bo’lgan balandliiigi,m.
Hisoblangan almashtirilgan havo miqdori yuqorida belgilangan havo almashtirish koeffitsiyentini qo’shib hisoblaganda quyidagi holga keladi:
G= ^mQ_ort (1)
0.24(tii t0
Agar binoning ba’zi uchastkalarida mahalliy shamollatish sistemalari o’rnatilgan bo’lsa, unda:
G=^mQ_ort ^Q₄ (2)
24(tii t0)
bu yerda, Q₄-mahalliy shamollatish vositalari yordamida chiqarib yuboriladigan issiqlik miqdori,kkal soat; G₄-mahalliy shamollatish vositalari yordamida chiqarib yuborilayotgan havo miqdori,kg/soat.
Mahalliy shamollatish natijasida chiqarilib -yuborilayotgan issiqlik miqdori quyidagicha aniqlanadi:
Q₄ = 0.24(t_ii-t_o)G₄
(3) ni (2)ga qo'ysak,
G = ^mQ_ort +(1-m)G₄
0.24(tii t0)
Agar koeffltsiyent m ni yuqorida; keltirilgan qiyittat bilan almashtirsak,
G = ^mQ_ort ^Q₄ +G₄
0.24(tii t0)
Xonalarga borilayotgan %mumiy shamollatish samaradoriigini havo almashtirish , darajasini n belgilovchi koeffltsiyent orqali ifodalanadi:
K= ^L
V
bunda, K— havo almashtirish darajasini belgilovchi koeffltsiyent; L-ventilator yordamida xonaga yuborilayotgan yoki xonadan so'rib olinayotgan havo miqdori, m³ soat; V—xonaning hajmi, m³.

7-rasm. Markazdan qochma kuchga asoslangan ventilator.
Bu birlik bir soat davomida xona ichidagi havo nee ha marta yangilanayotganini ko'rsatadi.
Ventilatorlarning markazdan qochma (7-rasm) va o'q bo'ylab (8rasm) havo harakati hosil qiluvchi turlari mavjud. Markazdan qochma kuchga asoslangan ventilatorlar har xil konstruksiyaga ega bo'lishlari mumkin. Ularni turlarga bo'lishda qanday ish uchun tavsiya etilganligi va hosil qiladigan bosimi hisobga olinadi. Hosil qiladigan bosimi bo'yicha past bosimli ventilatorlar (R>I kPa yoki 100 kg/sm²), o'rtacha R > Z kPa, yoki 300 kg/sm² va yuqoribosimli R< Z kPa bo'lishi mumkin.

8-rasm. O'q bo'ylab havo harakatini ta'minlovchi ventilator.
Markazdan qochma kuchga asosolangan ventilatorlar asosan spiralsimon tashqi qobiqqa joylashtirilgan kurakchali g'ildirakdan tashkil topgan. G'ildirak aylanma harakat qilishi asosida kurakchalarga urilgan havo kuch bilan tashqarigai markaziy o'qqa perpendikular ravishda markazdan qochma kuch asosida harakatlantirilib yuboriladi va bu havo spiralsimon tashqi qobiq bo'ylab yo'naltiriladi. Bunday markazdan qochma kuchga asoslangan ventilator anchagina katta bosimdagi havo harakatini ta'minlay oladi.

9-rasm. SP7-40 N8 ventilatorning aerodinamik ko'rsatkichlari.
Ventilatorlar qanday maqsadlarda foydalanishga qarab ma'lum nomerlarga va markazlarga ega bo'ladi. Ventilatorlarning nomeri uning ishchi kurakchali g'ildiragining dm larida ifodalangan diametridir, ya'ni N 4 bo'lsa, unda kurakchali g'ildiragi 400 mm li ventilyatorlar tushuniladi. Markazdan. qochma ventilatorlarning hamma o'lchanadigan birliklari GOST 10616-73 «Markazdan qochma va o'q bo'ylab, harakat hosil qiluvchi ventilatorlar. Asosiy o'lchamlari va xususiyatlari»da ventilatorlarning I danu 50 nomergacha keltirilgan va izohlangan. Ventilatorlarning kurakchali g'ildiragini elektrodvigatel yordamida harakatga keltiriladi.
Ventilator tuzilishi va ishlatiladigan joyiga qarab turli-tuman ko'rinishlarga ega. Masalan, changli havoni harakatga keltirish uchun ishlatiladigan ventilatorlar SP7-40 tartibidagh ventilatorlar seriyasini tashkil qiladi va bular birmuncha mustahkam ishchi g'ildirakka ega bo'lib 74 tadan sakkiztagacha kurakchat bilan ta'minlangan bo'ladi. Bunday kurakchalarning siyrak joylashuvchi ventilatorlarga har xil havo tarkibidagi tolasimon materiallar va changning tiqilib qolmasligini ta'minlaydi. 9-rasmda SP7-40 ventilatorlarning ish unumi, hosil qiladigan bosimi kurakchali g'ildiragining aylanish soni ham foydali ish koeffitsiyenti o'rtasidagi umumiy bog'lanishlar keltirilgan. Har bir ventilator tuchun bunday chizmalarning berilishi kerakli joyga munosib ventilator tanlab o'rnatish imkoniyatini beradi. O'q bo'ylabr havo harakati hosil qiluvchi ventilatorlarningv bosimi kam bo'lib (30:3000Pa), ammo ancha ko'p miqdorda havoni harakatlantirish imkoniyatiga ega. Bir-biridan parraklarining tuzilishi bilan farqlanadigan ventilatorlar mavjud. Ular ichida eng ko'p tarqalgani tomga o'rnatiladigan ventilator bo'lib (10-rasm), mashinasozlik sanoati korxonalari xonalarini umumiy shambllatishda keng qo'llaniladi.

10-rasm. Tomga o'rnatiladigan ventilatorlar: