O`zbekiston respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti axborot xavfsizligi fakulteti

Shunday qilib, kanal orqali oqib o‘tayotgan tokni UZI kuchlanish qiymatini (kanal kesimini o‘zgartiradi) hamda USI kuchlanish qiymatini (tok va kanal uzunligi bo‘ylab kesimni o‘zgartiradi) boshqarish mumkin. Istok tomonda kanal kengligi berilgan UZI qiymati bilan, stok tomonda esa UZI+ USI yig‘indi qiymati bilan aniqlanadi. USI qiymati qancha katta bo‘lsa, kanalning ponaligi (klinovidnost) va uning qarshiligi shuncha katta bo‘ladi.

• Shunday qilib, kanal orqali oqib o‘tayotgan tokni UZI kuchlanish qiymatini (kanal kesimini o‘zgartiradi) hamda USI kuchlanish qiymatini (tok va kanal uzunligi bo‘ylab kesimni o‘zgartiradi) boshqarish mumkin. Istok tomonda kanal kengligi berilgan UZI qiymati bilan, stok tomonda esa UZI+ USI yig‘indi qiymati bilan aniqlanadi. USI qiymati qancha katta bo‘lsa, kanalning ponaligi (klinovidnost) va uning qarshiligi shuncha katta bo‘ladi.
• Kanalning ko‘ndalang kesimi nolga teng bo‘ladigan vaqtdagi zatvor kuchlanishi berkilish kuchlanishi UZI.BERK. deb ataladi.
• kuchlanish berkilish kuchlanishiga UZI.BERK ga teng bo‘ladigan vaqtdagi stok kuchlanishi to‘yinish kuchlanishi USI.TO‘Y. deb ataladi.
• Bu yerdan
• vaqtidagi tranzistorning ishchi rejimi tekis o‘zgarish rejimi, vaqtidagi tranzistorning ishchi rejimi esa to‘yinish rejimi deb ataladi. To‘yinish rejimida USI kuchlanish qiymatining ortishiga qaramay IC tokining ortishi deyarli to‘xtaydi. Bu holat bir vaqtning o‘zida zatvordagi UZI kuchlanishining ham ortishi bilan tushuntiriladi. Bu vaqtda kanal torayadi va IC tokini kamayishiga olib keladi. Natijada IC dreyfrli o‘zgarmaydi.
• Biror uch elektrodli asbob kabi, maydoniy tranzistorlarni uch xil sxemada ulash mumkin: umumiy istok (UI), umumiy stok (US) va umumiy zatvor (UZ). UI sxema keng tarqalgan sxema hisoblanadi

•  

Maydoniy tranzistorni statik xarakteristikalari va asosiy parametrlari

• Zatvordagi kuchlanish UZI yordamida stok toki IC ni boshqarish stok – zatvor xarakteristikasidan aniqlanadi. Bu xarakteristika tranzistorning uzatish xarakteristikasi deb ham ataladi. a-rasmda USI=const bo‘lgandagi stok zatvor xarakteristikalar oilasi IS =f (UZI) keltirilgan.
• Stok – zatvor xarakteristikadan ko‘rinib turibdiki, UZI=0 bo‘lganda tranzistor orqali maksimal tok oqib o‘tadi. UZI qiymati ortishi bilan kanal kesimi tusha boshlaydi va ma’lum UZI.BERK. qiymatga yetganda nolga teng bo‘lib qoladi va stok toki IS deyarli nolga teng bo‘lib qoladi. Tranzistor berkiladi. USI ortishi bilan xarakteristika tikkalasha boradi, bu holat kanal uzunligining uncha katta bo‘lmagan kamayishi bilan tushuntiriladi. Stok – zatvor xarakteristika tenglamasi quyidagi qo‘rinishga ega bo‘ladi:
• .
• b–rasmda maydoniy tranzistorning chiqish (stok) xarakteris-tikalari keltirilgan. Stok xarakteristika - bu ma’lum UZI =const qiymatlaridagi IS =f (USI) bog‘liqlik. USI ortishi bilan IS deyarli to‘g‘ri chiziqli o‘zgaradi (tekis o‘zgarish rejimi) va USI= USI.TO‘Y. qiymatiga yetganda (b nuqta) IS ortishi to‘xtaydi.

•