O`zbеkiston rеspublikasi xalq ta'limi vazirligi

O’z faoliyatida ijtimoiy pedagog bir qator vazifalarni hal qiladi:

1. 
   bolaning ijtimoiy maqomini aniqlash;
   
2. 
   tarbiyalanuvchilarning individual rivojlanish dasturini tuzish;
   
3. 
   Bola adaptatsiyasi, intergatsiyasi, reabilitatsiyasi;
   

SHu bilan birga u o’z faoliyatida tashhiz qo’yish, bashorat berish, reabilitatsion vositachilik va patronaj o’tkazish vazifasini ham bajaradi. ijtimoiy pedagog faoliyati bola ijtimoiy maqomini aniqlashdan boshlanadi. Hujjatlarni o’rganish, suhbat, test o’tkazish yo’li bilan ijtimoiy pedagog yechishi lozim bo’lgan muammolarni aniqlaydi. Bola kasallanishini tashhizi qanchalik aniq qo’yilsa, unga berish mumkin bo’lgan yordam turini aniqlash oson bo’ladi. Bolaning tarbiyasi jamoada kechadi, shuning uchun ijtimoiy pedagog bolalar jamoasini ham to’liq o’rganadi.

Buning uchun ijtimoiy pedagog tomonidan “bolani o’rganish varaqasi” hamda “Bolaning individual xaritasi” to’ldiradi.

Bolani o’rganish varaqasi

O’g’il bola

Qiz bola F.I.SH.

1. 
   Bola haqidagi umumiy ma’lumotlar
   

1. Bola yoshi ________________________

(tug’ilgan yili, kun, oy, joyi)

2. Bola joylashgan muassasa nomi va manzili

____________________________________

3. Qarindoshlari va ularning manzili _________________

4. Millati

5. Ilova qilinadigan hujjatlar (tavsifnoma, tibbiy xarita, yozma ishlar, rasmlar)_____________________________

6. Asosiy shikoyatlar__________________________

2. 
   Bolaning yurish-turishi
   

Umumiy ma’lumotlar

1. Qayerda ta’lim oladi

2. Qachon va qaysi yil

ijtimoiy pedagog savollari	Javoblar
	Tarbiyachi	Pedagog	Psixolog

3. takrorlash, qachon va qancha

4. ta’lim jarayonida qanday qiyinchiliklar mavjud

5. muvaffaqiyatning qiziqish tufayli oshishi

6. o’zi o’qishni yoki eshitishni yoqtiradimi

7. sevimli predmetlari

8. sevimli o’yinlari

9. sevimli mashg’uloti

10. musiqa

11. ijtimoiy faoliyat, hayvonlar, tabiatga qiziqish

12. jismoniy tarbiya va sport

intellektual xulq-atvor

13. e’tibor, xotira

14. ishlash qobiliyati

15. darslarda o’zini tutishi

16. zamon va makonda mo’ljal olish

17. yoshga mos kelishi

18. tarbiyasida chetga chiqishlar

19. aqliy rivojlanishning ortda qolishi

Nutq

20. toza, duduqlanish, afaziya, sergaplik, lug’at boyligi, exolaliya va boshqalar

Mator ta’sirlar

21. epchillik, yurishi, yozuvi, kulgusi, chaynashi, kiyinishi, charchashi

22. kayfiyati, negativizm, egotsentrizm, yalqovlik, yolg’onchilik, maqtanchoqlik

23. og’riqqa chidamliligi

24. ishontirish

Uyqu

25. tinch, chuqur, barvaqt, kech, uyqusizlik

Gastrik instinklari

26. spirtli ichimliklar iste’mol qilish

Jinsiy instinklari

27. jinslarga munosabati, uyatsiz harakatlar, rasmlar, so’kinish

28. erta rivojlanish. Onanizm, sadizm, eksgibitsionizm

ijtimoiy xul-atvor

29. atrofdagilarga munosabati

30. tartib, majburiyatlarga munosabati

31. o’g’irlik, o’g’irlangan narsalardan foydalanish

32. qochish, daydilik, gadoylik

Ijod

33. shakl, mazmun, kuch, taqlid

Boladagi o’zgarishlar

34. qaysi munosabatlarda va qachon

Bolaning individual xaritasi

1. O’g’il bola

Qiz bola _____________________

2. Bola yoshi ________________________

(tug’ilgan yili, kun, oy, joyi)

3. Kelishi (qachon, qayerdan)__________________

2. 
   Oilasi haqida_________________________
   

Onasi

Otasi

Qarindoshlari

Vasiy

3. 
   Tibbiy ko’rsatkichlari (jismoniy rivojlanish darajasi, yuqumli kasalliklar va boshqalar)
   
4. 
   Pedagogik ko’rsatkichlari
   

-o’qitish jadalligi

-o’zlashtirishdagi qiyinchiliklar

-o’qishdagi qiziqishlar

5. 
   Psixologik ko’rsatkichlari
   

-temperament turi

-xarakter xususiyatlari

-“Men” obrazi

-psixologik rivojlanishining umumiy darajasi

-anglab oluvchi jarayonlarning o’ziga xosligi

-xulq-atvor xususiyatlari

-qobiliyatlari

6. 
   ijtimoiy pedagogik tavsifi
   

a) ijtimoiy zararli jihatlar:

-erta alkogollashuv

-chekish

-taksik va psixotrop moddalarni iste’mol qilish

-g’ayriijtimoiy o’yinlarga qiziqish

-jinsiy xohish

b) ijtimoiy xulq-atvorida chetga chiqishlar

-qo’pollik

-janjallar

-darsdan, mashg’ulotlardan va boshqa shunga o’xshashlardan qochish

-intizomsizlik

-kuchsizlarni urish

-qalloblik

-hayvonlarga qo’pol munosabatda bo’lish

-o’g’irlik

-jamoat tartibini buzish

v) rivojlanishning ijtimoiy vaziyati

-noxush ob’ektiv

-noxush sub’ektiv

g) ijtimoiy maqom

-etakchi

-guruhda olqishlanadigan

-muayyan shartsiz qabul qilingan

-nazardan qolgan odam

-jasur

ijtimoiy pedagogning keyingi vazifasi tarbiyalanuvchilarning individual rivojlanishi dasturini to’qish, ya’ni bolalar uyining bitiruvchisi qanaqa bo’lishi kerakligini tasavvur etish lozim. Buning uchun ijtimoiy pedagog tarbiyachi bilan birgalikda bolaning barcha hujjatlarini, uning muammolarini tahlil qiladi, vaziyatdan chiqish yo’llarini qidiradi.

Ish bosqichlari

1. Tayyorlov-muassasaga kirishlarida tanishish bolalar, bola hayoti muhitining omillari, aloqalar o’rnatish, ijtimoiy tashhizi, shaxsning pedagogik imkoniyatlari bilan tanishish, shahar (tuman) muassasalari bilan aloqalar o’rnatiladi, bolalar kartatekasi tuziladi, ishning qisqacha taxlili beriladi.

Tadqiqot usullari

Psixologik test o’tkazish:

a) “maktab ta’limiga ko’nikish” anketasi

b) ruhiy sholatlarning tashhiz qilinishi

v) bolaning muhitga ko’nikishiga muassasa ta’sirini aniqlash maqsadida kuzatuv olib borish, intervyu olish

Anketa so’rovnovnomasi o’tkazish:

a) insho-bolaning ijodiy qiziqishini aniqlash uchun (adabiyot o’qituvchisi o’tkazadi)

b) qizishlarini so’rab bilish

v) kasbiy qiziqish bo’yicha anketa

2. Tashkiliy-muammolarni tasniflash, ularni tahlil qilish. ijtimoiy pedagog o’z faoliyatining ustuvor yo’nalishlarini, ijtimoiy ijod shakllarini aniqlaydi, ishda ijtimoiy institutlarni (oila, maktab, yoshlar tashkilotlari, sog’lomlashtirish muassasalari, armiya, ijtimoiy xizmatlar) tartibga soladigan ijtimoiy yordamchilar tarkibini tuzadi, ta’lim, sog’liq, dam olish payti muammolari bilan shug’ullanuvchi tashkilot, to’garaklar imkoniyatlarini o’rganadi, ijtimoiy pedagogik tadqiqotlar natijalarini tizimlashtiradi.

3. Bevosita ijtimoiy ish-kuzatuv, g’amxo’rlik, maslahat berish, bola huquqlarini himoya qilishga yordam berish, murakkab vaziyatlarning tahlili.

Ish shakllari:

1. Tarbiyalanuvchisi uchun uslubiy tavsiyalar ishlab chiqish;

2. Bola ijtimoiylashuvi dinamikasini kuzatuv xaritasi orqali kuzatish.

Vositalar-predmetlar, hodisalar, jarayonlar.

Bolalar uyi sharoitlarida ijtimoiy adaptatsiya quyidagilarda namoyon bo’ladi:

-jamoa hayoti normalarini ongli ravishda qabul qilish va bajarish,

-xulq-atvorini o’zi nazorat qilish, salbiy hodisalarga qarshilik ko’rsatish,

-pedagogik ta’sirlarga adekvant munosabatda bo’lish.

ijtimoiy pedagog faoliyatining bu umumiy qoidalari bolalar uyi turi, bolalarning yoshi, ularning tabiiy-ijtimoiypsixologik-pedagogik muammolariga qarab konkretlashadi.

Psixologlar bilan birgalikda ijtimoiy pedagog bitiruvchilarning o’z-o’zini belgilab olishlari (kasb-hunar to’g’risida suhbatlar, korxonalarga ekskursiyalar, professional ta’lim olish to’g’risida suhbatlar), insonning jamiyatdagi turli ijtimoiy rollarini o’zlashtirishlari (vatanparvar, oila a’zosi, jamiyat a’zosi, iste’molchi, professional va boshqa), oila funksiyalari va tuzilishi bilan tanishishlari, adaptiv mexanizmlarning shakllanishi muammolari bilan shug’ullanishadi. Bolalar uyidagi murakkab tarbiyaviy jarayon tarbiyachilardan nafaqat bugungi vazifalarni, balki ham bolaning ham jamoaning rivojlanish tendensiyalarini o’zlashtirishni talab qiladi.

ijtimoiy pedagogning internatdagi faoliyatining asosiy funksional vazifalari:

1. Tarbiyalanuvchilarga nisbatan insoniylik munosabatlarini shakllantirish, pedagogik jarayonda bolalarning huquqlari, manfaatlari, sog’liqlarini himoya qilish va saqlash;

2. Bola shaxsining xavfsizligini ta’minlash va psixologik qulay sharoit yaratish;

3. Tarbiyalanuvchilarning shaxsiy xususiyatlari, ularning hayotiy faoliyatlari, sharoitlarini o’rganish;

4. Bolalar va o’smirlarning qiziqish va ehtiyojlari, muammo va qiyinchiliklari, ularning ijtimoiy xulq-atvori va ijtimoiy adaptatsiyalarida chetga chiqishlarni aniqlash:

5. Ijtimoiylashuv jarayonida tarbiyalanuvchilarni ijtimoiy pedagogik reabilitatsiyasini o’tkazish;

6. Tarbiyalanuvchilar uchun ijtimoiy qadrli faoliyat turlarini tashkil qilish va tartibga solish;

7. ijtimoiy va pedagogik qarovsiz tarbiyalanuvchilarni ijtimoiy pedagogik reabilitatsiyasini o’tkazish;

8. Tarbiyalanuvchi va muassasa, oila a’zolari, ijtimoiy institutlar o’rtasida vositachi bo’lish;

9. Tarbiyalanuvchilarga yordam ko’rsatishda pedagoglar, psixologlar, vasiylar, ota-onalar bilan hamkorlik qilish;

10. ijtimoiy xizmatlar xodimlari bilan birgalikda bitiruvchilarni ishga joylashtirish, ularni yashash joyi, imtiyozlar, nafaqalar bilan ta’minlash yuzasidan hamkorlik qilish.

ijtimoiy pedagog faoliyatining vazifalari:

1. Tarbiyalanuvchilarning ijtimoiy qarovsiz ahvolga tushishlari sabablarini tahlil qilish;

2. Bolalar va o’smirlarga ko’nika olishlari uchun ijtimoiy pedagogik yordam ko’rsatish;

3. Barcha tarbiyalanuvchilarni ularga qiziqishlarini ijtimoiy foydali faoliyatga jalb qilish;

4. Tarbiyalanuvchilarning ijtimoiy maqomini tiklashi uchun pedagogik kollektiv xarakterlarini tartibga solish;

5. Turli soyial institutlar vakillari bilan o’zaro munosabatga kirishganda bolalar huquqlarini himoya qilish.

ijtimoiy pedagog faoliyatining mazmuni.

1. Tarbiyachilarning tavakkal guruhini aniqlash;

2. Bolalarning ruhiy-tibbiy-pedagogik xususiyatlarini o’rganish;

3. Olingan natijalarni tahlil qilish. Bola rivojlanishi dinamikasini kuzatish;

4. Ijtimoiylashuv bilan bog’liq muammolarni yechish uchun individual-korreksion dasturlarni ishlab chiqish;

5. Nazorat tashxisi o’tkazish;

6. Deviant bolalar va o’smirlar bilan ishlash;

7. Nogiron bolalar bilan ishlash;

8. Oilada bolaga konsultatsion yordam ko’rsatish;

9. Bolalar huquqlarini himoya qilish.