121
çocuklarının evlenme ekli konusundaki dü ünceleri gibi açık uçlu sorulara
yer verilmi tir.
2.1.Örneklem ve Veri Toplama Teknikleri
Ara tırma 2007 yılı süresince, incelenen evlilik çe itlerinin yaygın olarak
görüldü ü illere gidilerek evli çiftler ve yakın akrabalarına yarı
yapılandırılmı görü me tekni i uygulanması yoluyla gerçekle tirilmi tir.
Örneklem seçiminde tesadüfî örnekleme tekni i kullanılmı tır.
Ara tırmanın örneklemini 9’u kadın, 16’sı erkek olmak üzere toplam 25 ki i
olu turmaktadır.
1
3. Geleneksel Evlilik Çe itlerinin Yapısı, Nedenleri ve Özellikleri
3.1. Taygeldi Evlili i
Yaygın olarak ç Anadolu Bölgesi’nde rastlanan taygeldi evlili inde,
dul çiftin çocukları arasında karde lik durumunu ortadan kaldırmak için
anne-baba evlenmeden önce çocuklara imam nikâhı kıyılması gelene i
yaygındır. Yasa (1962) da ilerde evlenmeseler dahi ayrı cinsteki yeti kin
veya küçük ya taki çocuklara dini nikâh kıydırılarak, hiç olmazsa söz
kesilerek köylülerin dedikodu ve baskısının önlenmi olaca ını ifade
etmektedir. Nev ehir’in Ürgüp ilçesinden seçti imiz örne imizde e lerden
erkek olan .Y altı ya ındayken annesini kaybetmi ve babası altı ay sonra
.Y’nin e i olan L.Y’nin annesiyle evlenmi ; çiftler evlenmeden önce ise
çocukları arasında imam nikâhı kıydırmı lardır. .Y bu konuyu u ekilde
ifade etmi tir:
“Anne ve babamız evlenmeden önce bizim aramızda imam nikâhı kıyılması
âdetini biz çocuklukta bilmiyorduk. Bize denen ‘annenizin ve babanızın
nikâhından önce sizin nikâhınız kıyıldı’ eklindeydi. Biz böyle bir ey var
mı diye ailemize sordu umuzda karde olmayalım diye bizden gizli nikâh
kıyıldı ını söylediler. 17 ya ında da resmi nikâhımız kıyıldı”
1
Ara tırmada ele alınan evlilik çe itlerinin dı arıya kapalı ve geleneksel toplum yapısı sergileyen yerlere özgü
olması, örneklem grubuyla ilgili detaylı bilgiler vermeyi sınırlamaktadır. Bu nedenle çalı mada örneklem
grubunun ki isel özellikleriyle ilgili detaylı bilgilerden çok, genel bilgilere yer verilmesi uygun görülmü tür. Buna
göre örneklem grubunun e itim düzeylerine bakıldı ında; en çok ilkokula kadar okudukları dikkat çekmektedir.
Örneklem grubumuzu olu turan kadınlardan sadece birisi ilkokul mezunudur. Örneklem grubumuzu olu turan
kadınlardan be i okuma-yazma bilmemektedir. Örneklem grubumuzun evlilik ya larına baktı ımızda ise erken
ya ta evlenmeleri dikkat çekmektedir. Kadınların için ya aralı ı 13-17 iken (levirat için ilk evlendi indeki evlilik
ya ı göz önüne alınmı tır); erkekler için ya aralı ı 17-23 ya tır.
122
Ülkemizde genelde kırsal toplumsal alanlarda yaygın olan taygeldi
evlili in nedenlerine baktı ımızda; temel nedenler olarak sosyo-kültürel ve
ekonomik nedenler kar ımıza çıkmaktadır. Balaman (2002: 48), bu tür
evlilikleri bir çözümün ve kimi gereksinmelerin sonucu olarak
görmektedir. Buna göre, gerek e in ölümüyle gerekse bo anmalarla ortaya
çıkan dulluk olgusu, olması gereken düzenli bir ya am içerisinde düzensiz
bir durumdur. Dulluk, bir üretim birimi olma niteli indeki ailenin
sakatlanması, insan, insan gücü kaybı ve yeterlilik ö esinin zor i lemesi
demektir. E li, çift ve aile birimi içinde ya amaya alı mı bireyin, yalnızlı ı,
biyolojik ve fizyolojik doyumsuzlu u ve güvensizlik kaygısı onda denge
bozuklu u yaratacak; daha da ötesi, ekonomik kaygıyı yo unla tıracaktır.
Herhangi tip bir evlilikte dulluk olgusunu çözümlemek, toplumsal
ya amın süreklili i, devinimi, uyum ve dengesi için bir zorunluluktur.
Benzer olarak Yasa (1962) taygeldi ailesini, herhangi bir sebeple
aralarındaki ba lar çözülen aileleri çe itli yollarla birbirine ba lamaya
çalı an bir evlenme ekli olarak belirlemektedir. Ona göre taygeldi, daha
çok orta ya ta olan veya ya lanmı bulunan ayrı cinsten çocuklu dulların
eski ailelerindeki ya ayı ve alı kanlıklarını kesintisiz olarak devam
ettirmek istemelerine dayanır. Ba ka bir sebebi de dul kimselerin gerek köy
içinden, gerekse ba ka köylerden, hele fakir ve çocuklu iseler, evlenme
anslarının pek az olmasıdır. Ayrı cinsten çocuklu dulların bu tarz bir
evlenmeye ba vurmaları halinde çocukların ve dulların birbirlerine kar ı
durum ve münasebetleri üvey karde lik ve üvey ana-babalık olması
gerekecektir. Üveylik durumunun aile içi münasebetlerde üyelerden her
biri için ne gibi ho olmayan hallere, anla mazlıklara kavgalara yol açaca ı
herkesçe bilinen gerçeklerdendir. Yasa taygeldinin ba ka bir sebebinin de
toplumsal baskı oldu unu ifade etmektedir. ki dulun yeti mi ve
yeti mekte olan ayrı cinsten çocuklarla bir çatı altında ya adıkları sürece
çocukların birtakım uygunsuz hareketlerde bulunabilmeleri hatıra gelebilir.
Konu kom u ve köy halkı arasında bu gibi ihtimaller sık sık dedikodu
konusu yapılır. Bu gibi haller aileyi zor durumlara sokar. Taygeldi
eklindeki evlenmelerde bütün bu dedikodu ihtimalleri ortadan kalkar.
Örne imize döndü ümüz zaman taygeldi evlili inin sosyo-kültürel
nedenlerine baktı ımızda, evlili in her iki evlenen çifte sa layaca ı
avantajlar ve dezavantajlar dikkat çekmektedir. Evlendiklerinde .Y’nin
babasının ve L.Y’nin annesinin iki çocu u bulunmaktadır. .Y’nin
ifadelerine göre 17 ya ına geldi inde ablası ve kayınvalidesi ona L.Y ile
evlenme fikrini açmı lardır. Onun ilk tepkisi “aynı evde karde gibi büyüdük,
hem yarın biz huzursuz oldu umuzda, sizin evlili iniz ne olur. Bizimki yıkıldı mı,
sizinki de yıkılır” eklinde olmasına ra men, “evde senin o lun, benim kızım